1.Кіріспе.............................................................................................. 3
2.Негізгі бөлім....................................................................................
2.1.Арыс ауданының физика – географиялық сипаттама.
2.1.1.Арыс ауданының ішкі сулары
2.1.2. климаты
2.1.3. Арыс ауданының топырақтары, өсімдіктері мен ануарлары
2.2.Арыс ауданының экономикалық-ографиялық жағдайы.
2.2.1.Кен өндіру өнеркәсібі
2.2.2. энергетика
2.2.3. Металлургия
2.2.4.Жеңіл және тамақ өнеркәсібі
2.2.5. Химия өнеркәсібі
2.2.6. Көлік кешені
2.2.7. Машина жасау «локомотив және вагон»
2.3.Арыс ауданының ауыл шаруашылығы құрамы мен даму проблемасы.
2.3.1. Егін шаруашылығы
2.3.2.Мал шаруашылығы
2.4.Халыққа қызмет көрсету саласы
2.4.1.Денсаулық сақтауды дамыту
2.4.2 Білім беу саласы және сала бойынша білікті мамандар
даярлау
2.4.3. Рекреациялық орындары
2.5.Арыс ауданының халқы және демографиялфқ әлеуметтік дамуы
2.5.1.Жалпы халқына сипаттама
2.5.2.Тұрғындардың әлеуметтік қамсыздандырылуы
2.5.3. Демографиялық және гендерлік проблемалары
3. Қорытынды
4. Пайдаланған әдебиеттер тізімі.
1. КІРІСПЕ.
Арыс ауданы Оңтүстік Қазақстан облысының орталық бөлігінде орналасқан
Бұл елді мекен Оңтүстік Қазақстан облысындағы Қаратау мен Сырдария,
Ол қазір Оңтүстік Қазақстан облысындағы белгілі Ташкент жолы бойындағы
Қаланың ескі бөлігі I-Арыс станциясымен іргелес, II-Арыс станциясымен
Дарияның өн бойы тамаша мал жайылымдарына бай. Арыс ауданының
Ел аузында Арыс өңірі ертеде «Қазақ қырған», ал Арыс
Арыс атауының тағы бір ұғымы бар. Ол: қазақта: «Арыс»
Арыс қаласының басты ерекшеліктерінің бірі – оның экономикасының
Өткен ғасырдың 30-жылдарында үлкен аудан орталығы болған Арыс поселкелік
1900-1904 жылдардағы Орынбор-Ташкент теміржолының құрылысы Арыс поселкасының дамуының басты
Патша үкіметі оңтүстікпен экономикалық байланысын нығайту үшін 1913 жылы
1928 жылы 17 қаңтарда аудан болып құрылды. Аудан орталығы
Арыс 1956 жылы 31 шілдеде қала статусын алған. Арыс
Қала құрылысының негізгі факторы дамыған шаруашылығы бар теміржол станциясы
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1. Арыс ауданына физикалық-географиялық сипаттама.
2.1.1. Арыс ауданының ішкі сулары.
Оңтүстік Қазақстан облысының гидрографиялық жүйесі оның бүкіл аумағында әрқалай
Аймақтағы барлық өзендер Арал теңізі алабына жатады. Олар бастауларын
Жер беті ағыны облыс территориясы бойынша біркелкі таралмаған: көпшілігі
Сырдария өзенінің ұзындығы- 2190 шақырым. Бұл өзен Нарын мен
Сырдария алабы Орта Азиядағы төрт мемлекеттің (Қырғызтан,м Тәжікстан, Өзбекстан
Сырдария алабының көп жылдық орташа су ресурстары 30,4км3/жыл, суы
Сырдария алабы көне суармалы егіншілік аудандардан өтетіндіктен кезінде ТМД-ның
Арыс өзені – Сырдарияның оң жақ саласы болып табылады.
Арыс өзені 3500 м. Биіктіктегі Талас Алатауы мен қаратаудың
Аұқсу өзені- Арыс өзенінің ең ірі саласы. Мұның бассейні
Бадам өзені – Арыс өзенінің ең ірі сол
Боралдай өзені- арыс өзенінің оң жақтағы ірі саласы. Бассейні
барлық саларымен Оңтүстік Қазақстан облысының мақта шарруашылығында пайдаланылады.
Машат өзені- Арыс өзенінің сол жақ саласы, бастауын 2500м.
Өзен аңғарының өн бойын үш террасаға бөлуге болады. Олар
Жайылма алқабын су тасыған кезеңде су басып қалады. Кейбір
Оңтүстік қазақстан облысы көлдерге бай емес. Олар негізінен облыстың
Облыста су қорына өзен және көлдерден басқа – жер
Облыс территориясындағы ірі өзендер.
№ Өзендер Ұзындығы Алабының көлемі км2 Биіктігі, м Орташа
Қоректенуі Негізгі салалары
1 Арыс 378 14530 3500 40,2 Жаңбыр, жерасты суы
2 Ақсу 133 766 4042 4,02 Қар суы, жаңбыр,
3 Бадам 138 4380 2700 4,51 Жаңбыр, жерасты суы
4 Машат 75 579 2500 2,1 Қар, жерасты суы
2.1.2. Климаты.
Облыстың батыс жағының климаты негізінен континентті болып келеді. Шөлді
Қыс айларында Сібір антициклоны үнемдік жасайды. Қоңыржай белдеудегі суық
Климат түзуші факторлар.
Күн радиациясы. Жиынтық күн радиациясы
Қазақстан жеріндегі жауын- шашын. Шымкент облысындағы
Фронттар.Жел. Оңтүстік Қазақстан облысында негізінен 4
1.Артикалық ауа массасы
2.Монғол антицмиклоны
3.Иран ауа массасының ағымы
4. Солтүстік батысынан келетін циклонды Атлант мұхитында
Оңтүстік Қазақстан облысында бірнеше жел
Иран тауларына қалыптасатын ауа массалары «Керімсал» желін әкеледі. Ол
Түлкібас, Сайрам, Төлеби аудандарына шығыстан есетін «Шапшақ» желі әсер
Қазығұрт, Сарыағаш, Келес аудандарында шығыстан «Шыршық» желі соғады. Ол
Ал өзіміздің Жетісай, Мақтаарал, Киров, Шардара өңірінде «Қақан» желі
Өңірімізге шығыстан тұратын желді Ташкент алатауынан келетін «Шамал» желі
Атмосфералық жауын-шашын. Облысымызда атмосфералық жауын-шашын, қар, жаңбыр және бұршақ
Жауын-шашынның ең көп түсетін ауданы Өгем, піскем және Қаржантау
1см қар жамылғысы гектарына 20-35 см3 ылғал береді. Демек.
9см қар жамылғысы 180см3 –тен 315см3 дейін ылғал бере
Алғашқы қар солтүстік ауданадрда қазанның бас кезінде, ал оңтүстігінде
оңтүстікте 45 күн жатады.
2.1.4. Арыс ауданының топырақтары,
өсімдіктері мен жануарлары.
Топырақ өте күрделі өте күрделі табиғи түзіліс.Топырақтың пайда болуы
Солтүстік шөлді аймақта (Бетпақ- дала) негізінен қара шірігі 1%
Оңтүстік Қазақстанның шөл және шөлейт зоналарында құмды және
Қызылқұм және Мойынқұм топырақтарында баржоғы қарашірік 1%-дан да төмендеу
Оңтүстік Қазақстанда топырақ жамылғысы биіктік белдеулік бойынша жақсы
Тау алды және етегіндегі штті сұр топырақ белдеуі.
Таудың құрғақ шалғынды қоңыр топырақ белдеуі.
Биік тауда альпілік және субальпілік тау шалғынды топырақ белдеуі.
Адам тіршілігнде топырақтың атқаратын қызметі мен маңызы өте зор.
Адамзатты тамақ қорымен қамтамасыз етуде аса маңызды әрі
Өсімдігі мен жануары - Оңтүстік қазақстан облысының көпшілік
Дермене –қазақстанның «Қызыл кітабына» кірген өсімдік.Шөлде көктемнің аяғы немесе
Облыстың кең - байтақ табиғат аймақтары түрлі жануарларға өте
Шөлді зонаның жануарлары өзен қоршаған табиғи ортаның қатал жағдайына
Балықтар классы бойынша Оңтүстік суларында, Шардара бөгенінде жайындар, сазан,
Жорғалаушылардың 9 – ға жуық түрлері кездеседі: ұзынсирақ, сығыркөз,
Жануарлардан қасқыр, түлкі, құмқоян, кірпі, саршұнақ, қосаяқ, жорғалаушылар кездеседі.
Мұнда құстардың 240 – тан астам түрі кездеседі. Оның
Оның 14 түрі Қазақстан Қызыл кітабында енгізілген. Олардың ішінде
2. 2. Арыс ауданының экономикалық- географиялық жағдайы.
Өнеркәсіп кәсіпорындары болып саналатыны өзінің күрделі құрылысы және өзіндегі
Өнеркәсіп бойынша өнім көлемі тұтастай және олардың жекелеген қызмет
Қаланың әлеуметтік- экономикалық жүиесінің белгілі бөлігі өнеркәсіп
2004 жылы өнеркәсіп көлемі 1399,9 млн теңгені құрап, 2003
2003 жылға қарағанда тиісінше электр энергиясын, суды және жылуды
2005 жылдың қорытындысы бойынша 1436,4 млн теңгенің өнеркәсіп өнімдері
Өнеркәсіп көлемінің негізгі салалары: кен өндіру өнеркәсібі, энергетика, металургия
2. 2. 1. Кен өндіру өнер кәсібі.
Арыс қаласы брйынша кен өндірумен, табиғи құм, «алтын құм»
Биылғы жылдың 1 тоқсанның қорытындысы бойынша 80 мың теңгеге
2. 2. 2. Энергетика.
Қала аумағында 168 трансформаторлар, 416 шақырым жоғары кернеулі злектр
Арыс қаласы бойынша электр энергиясын өндіружәне тарату бойынша «Оңтүстік
Электр желілер мен су және жылу құбырларын, күзгі –
2004 жылы «Оңтүстік жарық» ЖШС-гі бөлімшесінің өндірген өнім көлемі
2006 жылдың 1- тоқсанында өндірген электр энергиясының көлемі 31.3
2. 2. 3. Металлургия
2005 жылды «Казарсенал» ЖАҚ-ның филиалы №2 өндірістік учаскесі жарамсыз
2005 жылға өзге де металл емес минералды өнім шығаратын
шешім қабылдайды. Бұл жолдағы жұмыс 1914 жылы жазында Арыс
2. 2.4. Жеңіл және тамақ өнеркәсібі.
Бұдан басқа 2006- жылдың қаңтар- қараша да облыста да
Тоқыма және тігін өнеркәсібі өңдеу өнеркәсібінің 18,5 %құрады.2006 жылдың
Былғары, былғарыдан жасалған бұйымдар және аяқ киім өндірісі кәсіпорындарға
Тамақ өнеркәсібі саласында ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу бойынша
Бұл сала бойынша қалада «Арыс» СТК (салолық тұтыну кооперативі)
2. 2. 5. Химия өнеркәсібі .
Кәсіпорындарда 5521,1 млн теңгенің өнімі өндірілді және 2005 жылы
тиісті кезегімен салыстырғанда 13,0% кеміді,бұл сабын,сабын ретінде пайдаланылатын органикалық
Резин мен пластмасса бұйымдарын шығару кәсіпорындарында 1768,7 млн теңгенің
Өзгеде металл емес минералдық өндірісінде 2005 жылдың қаңтар- қарашасының
2.2.6. Көлік кешені.
Қатты жамылғылы автокөлік жолының қашықтығы 315,4км. Қала аумағында облыстық
Қала ішіндегі жолдарды ағымдағы жөндеуден өткізуге 6435 мың теңге
«Ауылдық елді мекендерді дамыту» бағдарламасына сәйкес 2004-2005 жылдары
Жол қозғалысын реттеу құралдары бойынша қала көшелеріне 33
Дермене мен Теміржолшы елді мекендерін жалғастыратын аспалы көпірді толығымен
Облыстық бюджеттен ОК-92 Арыс-Монтайтас тас жолының аяқталуына 58 млн
Қалаға 12 шақырым айналмалы жол салу жұмыстары ОҚО-ның экономика
Автомобиль көлігі. Қаланың транспорттық инфрақұрылымы жүк тасымалдайтын автокөлік, темір
Көлік инфрақұрлымы жүк тасмалдауда жүзеге асыратын негізінен темір жол
Арыс қаласы бойынша 2004 жылы автокөлік транспортымен жүк
2006 жылы Арыс қаласы бойынша автокөлік транспортымен жүк
2002 ж
Өнім өндіру (млн тенге) 1601,5
Оның ішінде:
Егін шаруашылығы
Мал шаруашылығы
2. 2. 7. Машина жасау (локоматив және вагон)
Арыс стансасының тарихы 1900 жылы салына бастаған Орынбор-Ташкент
Патша өкіметі Оңтүстікпен экономикалық байланысты арттырып, нығайту үшін 1913
Темір жолдардың құрылыстарында негізінен қазақтар мен өзбектер еңбек етті.
Алғашында шағын станса ретінде құрылған Арыс 1956 жылы қала
1975-80 жылы Темір жол жүйесіне қатысты мекемелер мен «Вагон
Қалада Темір жол транспортының басымдылығына байланысты Арыс стансасын «Қазақстан
1990 жылы өнеркәсіп орындары және ауылшаруашылық өнімдерін өңдейтін
Алғашқы поровоз. 1904 жылы дәлірек айтқанда, қаңтардың 15 жұлдызында
Мұнай – газды машина құрылысы. «Қоңырат» ЖШС электровоздарды жөндеу,
«ВЧД- Арыс» ЖШС жүк вагондарын жөндеу, 2004 жылғы қызмет
Құрылыс материалдары саласы бойынша өңдеу өнеркәсібі бойынша қаладағы ірі
2.3. Арыс ауданының ауыл шаруашылығы құрамы
мен даму проблемасы.
Осы уақытқа дейін біз өндіріс құралдарын- машиналар, конструкциялық материалдар,
Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіріп қоюмен қатар, оны сақтап, сапалы
Агроөнеркәсіптік кешен халықты азық-түлікпен, ал өнеркәсіпті халық тұтынатын тауарлар
Ауыл шаруашылығы саласында шешімн табар мәселер: суармалы жерді тиімді
Ауылшаруашылығында жер – негізгі зат, әрі еңбек құралы болып
Ауыл шаруашылығы - экономиканың маусымдық саласы.
Ауыл шаруашылық өндірісіне табиғи жағдайлар қатты әсер етеді. Олар
Қазіргі таңда қала бойынша 1046 құқықтық шаруашылық субьектілері, оның
Мемлекет тарапынан нақтылай көрсетіліп отырған қомақты көмектердің арқасында ауыл
Ауылды және ауыл шаруашылығын дамытуға Республикалық, облыстық және қалалық
2003 жылы ашылған арыс несие серістектігі ЖШС-гі арқылы былтырғы
2.3.1.Егіншілік шаруашылығы.
Адамзатқа азық-түліктің көп бөлігі мен жеңіл өнеркәсіп үшін қажетті
Өсімдік шаруашылығы немесе егін шаруашылығы егіншіліктен, бақша шаруашылығы мен
Егіншілік дақылдар түріне қарай астық шаруашылығы, техникалық, азықтық, көөніс-бақша
Енін шаруашылығы бойынша 2007 жылы егістік көлемі 19400 га
Бидай – жылуды жақсы көретін дақыл, ол үшін ең
Қазақстанның жылы оңтүстік аймағында күзде, қысқа қарай себілетін күздік
Техникалық дақылдар тамақ және жеңіл өнеркәсіптеріне шикізат береді. Олардың
Мақтадан бағалы талшық, тұқымынан май алынатындықтан, оены «ақ алтын»
Мақта шаруашылығы болашақта кластерлік салаға айналмақ.
Мақтаны тасымалдау жөніндегі көлік логистикалық орталықы Арыс және манкент
Азық – түлік келісім-шарт коррпорациясы Мақтарал өңірінен өңдейтін толық
«Мақта саласын дамыту туралы» заңның жобасы әзірленді, ол мақта
Мақтаны сатып алу жүйесін мемлекеттік реттеу бағытында мақта коорпорациясы
Күнбағыс – ең көнбіс техникалық дақыл, негізгі одан өсімдік
Картоп – бұл уақытта азақ-түлік, мал азығы, әрі техникалық
2007 жылы егін шаруашылығынан алынатын өнім көлемінде,астықта күздік бидай
2008-2009 жылдары алынған өнім көлемі 2006 жылға қарағанда бидайда
Ауыл шаруашылығынының барлық саласын дамытуға қолайлы аймақ.Арыс қаласындағы Ақдала
Тамшылатып суару технологиясы дегеніміз –жіп-жіңішке резеңке тәрізді ұзын түтікшелер
Бұл үшін «Пильмах» америкалық қызанақ сортының
2.3.2. Мал шаруашылығы .
Жас және ежелгі сапа.Бұл сапа ірі қара,жылқы,түйе,қой,шошқа және құс
Қазақстанның барлық бөліктерінде мал шаруашылығы мен айналысады,бірақ мал басының
Қой шарушылығының негізгі өнімдері – ет,май,жүн,тері,қаракөл.Оның екі негізгі бағыты
Еліміздегі халықтың дәстүрлі кәсібі – жылқы шаруашылығы.xx ғысырдың
Шөлді және шөлейтті зонада түйе шаруашылығының маңызы зор. Түйе
Шошқа шаруашылығы – жылдам салмақ қосып, тез көбейетін әрі
Жұмыртқа мен құс етін (тауық, қаз, үйрек, күрке тауық)
2.4. Халыққа қызмет көрсету саласы.
Қаладағы ІІ-деңгейлі банктер филиалдары «Халық банкі» АҚ, «Банк Каспийский»
«Валют Транзит Банк» ААҚ Қазақстан инвесторлардың назарын өзіне
2004 жылдың ағында «Валют Транзит » банк тобының шағын
«Валют Транзит Фонд» зейнетақы қоры Арыс қаласы тұрғындарына өз
«Валют Транзит Полис» ААҚ сақтандыру компаниясы сақтық нарығында 1998
Қазіргі таңда «Валют Транзит Полис» ААҚ сақтандыру компаниясының
«Валют Транзит Микрокредит»- шағын және орта кәсіпкерлікті дамытуды,
«Валют Транзит Ломбард»-Қазақстан көлемінде көш бастап, бірінші орында келе
Мекен-жайы Ергөбек № н/з 22439, 21612.
«Банк Каспийский» АҚ «Банк Каспийский» 2005 жылы Арыс
Банктің көрсететін қызмет түрлері:
Экспресс-несиелеу -15 мин;
Ақшалай несиелеу 3,6,9,12 айға;
Тауар несиелеу тұрмыстық техника, жихаз, компьютерлер, ұялы телефондар;
Жылжымайтын мүлікті аманатқа қойып несиелеу;
Ипотекалык несиелеу;
Депозиттерге ақша салу;
Ақша аударымы: Қазақстан Республикасы бойынша, Мәскеу, Сібір;
Валюта айырбастау; сату, сатып алу.
Мекен жайы: Арыс қаласы, Салықбаев көшесі №10
Байланыс телефондары: 2-27-42, 2-27-43.
«Халық банкі» ААҚ 1922 жылдан бастап Жинақтаушы кассасы жұмыс
Арыс №290400 аудандық бөлімшесі 2002-2005 жылдараралығында банктен жалпы көлемі
Арыс №290400 аудандық бөлімшесінің қызмет көрсету түрлері:
Халық банкісіндегі операциялық қызмет көрсету.
Ағымдағы банктік шот ашу:
* Банкпен банктік шот ашу туралы келісім-шартқа ұлттық және
* Республика бойынша бөлімшелері бар банк клиенттері үшін транзиттік
* Халық банкісіндегі ағымдық шоты жоқ басқа банк клиентері
Қолма-қолсыз операцияларды жүргізу.
Банк клиенттерінің пайдасына төлемдер жасау;
* Банк клиенттерінің пайдасына жеке тұлғаларданг төлем қабылдау;
Қазақстанның банкаралық есеп айырысу орталығы арқылы есеп айырысу.
Кассалық операциялар және қолма-қол ақшаларды инкассациялау.
* Операциялық күн ішінде клиентерден қолма-қол ақшаларды және басқа
* Банктік шоттан қолма-қол ақшаны беру;
* Қызметкерлердің жалақысын жинақ салымдарына аудару.
Мекен-жайы: Арыс қаласы, Әйтеке би көшесі 88 үй. Сымтетік:
“Арыс” Кредиттік серіктестігі” жауапкершілігі шектеулі серіктестігі 2004
16.11.2004 жылы әділет бөлімінен қайта тіркеуден өтетіп, 27 құрылтайшыға
2006 жылы Екінші топтан бірінші топқа өтіп, қайта тіркеліп
«Темір банк» АҚ Арыс қаласының №7 есептік кассалық
Мекен жайы: Қазақстан Республикасы, Оңтүстік Қазақстан облысы, Арыс қаласы,
2.4.1. Денсаулық сақтауды дамыту
Қазақстан республикасының денсаулық сақтау ісін реформалау мен дамытудың 2005-2010
Қаланың денсаулық саласы мемлекеттік және мемлекеттік емес сектордан тұрады.
Тұрғындарға 35 емдеу мекемелері /орталық аудандық аурухана, перзентхана, 2-отбасылық
Аудан көлемінде тұрып жатқан барлығы 63123 халыққа, оның
Ауданның медициналық демографиялық көрсеткіші.
№ Көрсеткіштер атауы 2004ж. 2005ж.
Абс саны Көрсеткіш Абс саны Көрсеткіш
1 Туылу
(1000 балаға) 1688 27,1 1650 26,1
2 Жалпы өлім
417 6,6 414 6,5
3 1 жасқа дейінгі өлім 24 14,2 25 15,1
4 Табиғи өсу көрсеткіші - 20,5 - 19,6
5 Ана өлімі - - 1 60,6
2005 жылы 1650 бала туылған, туылу саны 2004 жылмен
Жалпы 414 адам қайтыс болған, оның ішінде 15 жасқа
Шетінеген 25 баланың 13-перзентханаларда тіркелген, немесе 52 %
Ауруханалық көмек көрсету кестесі.
Емделіп шыққан ауру саны Төсек күннің орындалуы Аурудың төсекте
2004 2005 2004 2005 2004 2005 2004 2005 2004
14039 15458 102,4 103,7 10,6 10,6 29,2 32,2 309,5
0,5 52
0,3
Аудандық орталық аурухана -125 төсектік, Байырқұм, Ақдала, Задарья
10 мың халыққа төсекпен қамтамасыз ету -75,2.
Дәрігерлер 2005 жылы 126 дәрігер болса, 2006 жылы
Мамандандырылған көмекті аудандық орталық аурухана көрсетеді, он терапия,
Аудан бойынша емханалық поликлиникалық мекемелер саны 2005 жылы-3,
2.4.2. Білім беру саласы және сала бойынша білікті мамандар
2005 жылы ауданда 39 жалпы білім беретін мектеп жұмыс
1. Орта мектеп-17. Бала саны-12397
2. Негізгі мектеп-6. Бала саны-1640
3. Бастауыш мектеп-16. Оның ішінде шағын жинақталған бастауыш мектептер-11.
Аталған білім беру ұйымдарында барлығы 15935 балаға білім мен
Бұған қосымша 28 жалпы мектептің базасында мектепалды даярлық топтар
Қалада мектепке дейінгі 3 бала бақша мекемелері жұмыс істейді.Оған
Білім беру ұйымдарында оқу-тәрбие процесінің деңгейін көтеру, мектеп оқушыларының
Аудан көлемінде әртүрлі себептермен орта білім ала алмаған
Бөлімге қарасты 17 орта мектепті 2005 жылы 1187 бала
ҰБТ қорытындысы бойынша 18 оқушы 100 ден жоғары (2%),
2004 жылы бөлімге қарасты орта мектептер бойынша мектепті 1297
2005 жылы оқу жасындағы балаларды мектепке тарту, тұрмыс жағдайы
2005 жылы жергілікті бюджеттен «Міндетті оқу қорына» жоспарланған 3
Жалпы алғанда, 2005 жылы да Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Міндетті
Мектептен 3км қашық тұратын 167 оқушыға көлік, жанар-жағар май
Мектеп жанындағы интернат тәрбиеленушілерін тамақпен қамтамасыз етуге 2005 жылы
Сонымен қатар 2005 жылы 31 бала потранаттық тәрбиеге беріліп,
2005 жылы 30 мектепте телефон нүктелері жұмыс істеді (77%)
2006 жылға телефондандыру мен интернет жүйесіне қосуға бөлінген қаржы
Оқушылардың жазғы демалысын ұйымдастырып өткізуге 2005 жылы бюджеттен
2005 жылы қалалық бюджеттен білім беру ұйымдарын ағымдағы жөндеу
Осы жылы Көкжиде ауылында 1 негізгі мектептің ғиараты пайдалануға
2005 жылы білім беру ұйымдарын жылумен қамтамасыз ету үшін
Білім бөліміне қарасты жалпы білім беретін мектептерге 2005 жылы
Бұл қаржы 2006 жылға жалпы орта білім беретін мектептерге
2.4.3.Рекреациялық орындары.
Туризм саласы бойынша қалады қалпына
Мұңлық-Зарлық кесенесін ретке келтіру жөнінде
«Қазақстан темір жолы» ҰҚ-сы «Батырлар
Қаланың курорттық сауықтыру объектісін дамыту
Халақтық қолөнермен және қолданбалы өнермен айналысаьтын кәсіпкерлер тіркеуге
Қала бойынша 2005 жылы 1589 адамға туристік қызмет көрсетілді,
Орталық Д. Қонаев атындағы саябақта күрделі жөндеу жұмыстары жүргізілуде.
Туризм инфрақұрылымын дамыту мақсатында «Арыс» санаторий – профилакториясына инвестор
Осының ішінде тоқталып өтетін болсақ Жекенсаяқ әулие. (1714-1782). Арыс
Жекенсаяқ әулиенің кереметін ел аузындағы аңыздан да аңғаруға болады.
2.5. Арыс ауданының халқы және демографиялық әлеуметтік дамуы.
2.5.1. Жалпы халқына сипаттама.
Белгіл бір аумақта (елде, аймақта, қалада, ауылда) өмір сүріп
Еңбек ететін адамдар – қоғамның негізгі өндіргіш күші болып
Елді аймақты, елді мекендерді зерттеу үшін халықтың санын, оның
Халық саны жағынан республикамыздағы ең ірі аудан –Оңтүстік Қазақстан
Елді аймақтың, елді мекеннің халқының саны екі түрлі себептерге
Бірінші фактор – туу мен өлудің нәтижесінде ұрпақ ауысуы
2006 жылы халық саны 63,8 мың адамды құраған, 2005
2007 жылғы халық саны 65,4 мың адамды құраған. Туылған
2.5.2. Тұрғындардың әлеуметтік қамсыздандырылуы
2007 жылы 4389 адамға 702,6 млн теңге зейнетақы төленеді
2008-2009 жылдары зейнеткерлер саны 4432-ге жетіп, 2006 жылмен салыстырғанда
Тұрмысы төмен отбасылардың санын 2006 жылға 20 пайызға кеміту.
2.5.3. Демографиялық және гендерлік проблемалары.
ҚР Үкіметінің 2003 жылғы 27-ші қарашадағы №1190 қаулысымен
Осы стратегияға сәйкес тең құқықтар мен тең мүмкіндіктерге қол
биік органдарда шешімдер қабылдау деңгейінде мүмкіндігінше әйелдердің көп болуына
заңнаманы жетілдіру және гендерлік теңдікті қамтамасыз ету институттарын қалыптастыруы;
әйелдерді экономикалық өмірге белсенді араласуы үшін жағдайлар жасау;
әйелдер үшін экономикалық жеңілдіктер мен артықшылықтар жасау; ана мен
адамгершілік құндылықтарды жаңғырту, отбасы мен некені жағымды бейнесін әспеттеу.
Гендерлік теңдік стратегиясына сәйкес 2006-2016 жылдар аралығындағы кезеңде еркектер
Гендерлік саясаты дамытуда шешілуге тиісті мәселелер:
1.Басты проблемалардың бірі – жұмыс орындарының жетіспеушілігі
болып табылады. Бұл мәселені шешу үшін жұмыс жүргізуде. Бүгінгі
2.Өз ісін ашқысы келген көптеген азаматтардың алғашқы қаражаттары
болмағандықтан жұмыстары алға баспайды.Бұл мәселені шешу үшін екінші деңгейдегі
3.Мектепке дейінгі білім мәселесі шешімін таппай келді. Ауылдық
жерлердегі жекешелендіріліп кеткен бала бақшаларды мүмкіндігінше кері қайтару жөнінде
4.Баларды сабақтан тыс уақытта қамту мәселесі. Мемлекеттен тыс мекемелерді
3. ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде,біздің кешегіден бүгініміз ,бүгінімізден ертеңіміз нұрлы. Республикалық ауқымнан
Қаланың әлеуметтік –экономикалық дамуының барысын ұсақ түиегіне дейін ой
Қазіргі таңда белгіленген экономикалық-әлеуметтік дамуды қамтамасыз ету ивестициясыз мүмкін
Арыс –тек қана үлкен теміржол торабы ғана емес, сонымен
Елбасымыз айтқандай, өзара түсіністік қалыптасқан жерде алмайтын асу жоқ.
Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрі болып жуырда тағайындалған
Министрді тамшылатып суару технологиясымен мақта өсіруге көшкен тұрандықтардың тәжірибесі
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.
1. Аяпұлы Мәдіахмет «Арыс өңірінің тарихы»
Алматы 2001 жыл.
2. Әбдімәлік Садықұлы Ағыбай «Қазақстан Республикасы ОҚО Арыс
Арыс – Алматы 2001. -96с.
4. Б.Ш.Шайманов «ОҚО-ның әлеуметтік экономикалық дамуы 2006 жылдың қаңтар-қараша
Шымкент 2006 жыл.
5. В.Усиков, Т. Казановская, А.Усикова, Г.Забенова «Қазақстанның экономикалық және
Алматы «Атамұра» 2005жыл.
6.Добросмыслова А.И «Города Сыр-Дарьинской области Казалинск, Перовск-Туркестан, Аулие –Ата
Ташкент 1912 год.
7. ОҚО –ның әлеуметтік экономикалық дамуы 1991-2000жыл. Статистикалық жинақ.
8.Қазақ Совет Энциклопедиясы. Алматы 1975 жыл.
9. М.Х.Асылбеков, К.А.Акимов,К.И.Баипаков, «Свод памятников истории и культуры Казакстана
«Қазақ энциклопедиясы»1994 жыл.
10.С.М.Нурманбетов, Қ.С. Санбетов, И.С. Қарабаев «Қазақстан темір жолдарының тарихы»
МАГМА,Чехия 1997жыл.
11. П. Салықпаев, С.Әлібекұлы «Арыстың елі-намыстың елі»
Алматы 2006 жыл.
12.Т.Өтемағамбетов «Қазақстанның Физикалық Географиясы»
Алматы 1982 жыл
13. С.Оразалыұлы , С.Жексенбаев,Е.Досымбай «Жепі шұрайлы Оңтүстік»
Оңтүстік Қазақстан газеті 19 сәуір 2008 жыл..
56