Т. РЫСҚҰЛОВ атындағы ҚАЗАҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
«ЭКОНОМИКА» факультеті
«Экономика» кафедрасы
Д и п л о м ж
Тақырыбы: Кәсіпорын өнімінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру
520830 “Экономика” мамандығының
күндізгі оқу бөлімінің
4 курс студенті
Оразова А.Е.
Ғылыми жетекшісі: э.ғ.к,
аға оқытушы Елшібаев Р.Қ.
Рецензент:
Жұмыс қорғауға жіберіледі:
«Экономика» кафедрасының меңгерушісі
э.ғ.к., профессор Сейдахметов А.С.
АЛМАТЫ, 2007 ж.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 КӘСІПОРЫН ӨНІМІНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН АРТТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
Кәсіпорын өнімінің бәсекеге қабілеттілігінің экономикалық
мәні
Өнімнің бәсеке қабілеттілігін бағалаудың әдістемелік
негіздері
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін факторлар
«ФУДМАСТЕР» ӨНІМІНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН
ТАЛДАУ
«ФудМастер» ЖШС-нің өндірістік-шаруашылық қызметін
талдау
«ФудМастер» өнімінің бәсекелік ұстанымын бағалау
КӘСІПОРЫН ӨНІМІНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН
Жоғарылату
Бәсекелік ұстанымды жоғарылату стратегиясы
3.2 «ФудМастер» ЖШС өнімінің бәсекеге қабілеттілігін
арттыру жолдары
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР КӨЗДЕРІ
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
Ғаламдану жағдайында барлық елдердің негізгі міндеті ұлттық шаруашылық пен
Мемлекеттің экономикалық тұрақтылығын қалыптастырудың негізгі
Өңдеу өнеркәсібінде бәсекеге қабілетті экспортқа шығарылатын тауарлар мен қызмет
Индустриалды-инновациялық даму бағдарламасының негізгі міндеттері: ғылыми көлемді және жоғары
Қазіргі заманғы кәсіпорындар өздерінің бәсеке бағытын нығайту
Отандық сүт өнімдерін өңдеуші кәсіпорындардың дамуы соңғы он бес
Тек соңғы кездері нақты секторды дамыту бағытындағы басты міндеттер
Әйтсе де, ғаламдық даму үдерімінің қазіргі кезеңінде қолда бар
Біз бұған өз экономикамыздың бәсекелік қабілетін арттыру
2006 жылы “Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс қарсаңында. Қазақстанның
Өте маңызды және дәл уақытында ел назарына ұсынылып отырған
Бәсекеге қабілетті отандық сүт өнімдерін қалыптастыруда озық тәжірибелері
Жұмыстың мақсаты ─ өнімнің бәсеке қабілеттілігін арттыруды теориялық және
- өнімнің бәсеке қабілеттілігінің экономикалық мәнін ашып көрсету;
- өнімнің бәсеке қабілеттілігіне әсер ететін факторларды анықтау;
- өнімнің бәсекеге қабілеттілігін бағалау әдістерін зерттеу;
- ұсынылған әдіспен «ФудМастер» ЖШС-нің өнімінің бәсекеге қабілеттілігін бағалау;
- «ФудМастер» ЖШС өнімінің бәсеке қабілеттілігін жоғарылату жолдарын ұсыну.
Зерттеу объектісі ─ «ФудМастер» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі.
Диплом жұмысының теориялық және әдістемелік негізін
Диплом жұмысының құрылымы кіріспеден, үш бөлімен, қорытынды мен
Бірінші бөлімінде өнімнің бәсекеге қабілеттіліктің теориялық жақтары, қазіргі нарықтық
1 КӘСІПОРЫН ӨНІМІНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН АРТТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Кәсіпорын өнімінің бәсекеге қабілеттілігінің экономикалық мәні
Ұлттық экономикадағы нақты саланың дамуын қамтамасыз етуде, отандық өндірушілердің
Еліміздің табиғи, экономикалық, ұлттық ерекшеліктеріне сай иелігіміздегі құндылықтарды барынша
Сонымен қатар, тұтыну нарығындағы өскелең талаптар да отандық
Бәсекеге қабілеттілік дегеніміз ─ кез-келген экономикалық объектілерге тән қасиет.
М. Эрлих және Дж. Хайн пікірлері бойынша бәсеке қабілеті
«Бәсеке қабілеттілік» түсінігі ХХ ғасырдың 70 жылдарында Батыста
Бәсекеге қабілеттілік ─ өнеркәсіптік өнімнің құндық және сапалық параметрлерін
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігі ─ тауарлардың тұтынушы қажеттілігін жоғары деңгейде
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің сипаттамалары қандай? Оның негізгі құрауыштарын атап
Негізгі құрауышы өнімнің өзімен тікелей байланысты және оның сапасына
Екінші құрауышы өнімді сату мен сервисімен байланысты. Тұтынушы көбіне
Үшінші құрауыш бұл тұтынушыға, субъективті фактор ретінде жағымды немесе
Кәсіпорын өнімінің бәсекеге қабілеттілігін модельдеудің мақсаты бәкелес кәсіпорынның өнімдері
Тұтынушылардың талғамдары
Өнімнің сапасы
Төлемқабілетті сұраныс
Өндіріс
Өнімнің тұтыну-шылық құны
Өнімнің бағасы
Аналогтар
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігі
Ескертпе – Воронов А.А.
Моделирование конкурентоспособности продукции предприятия
1-Сурет - Өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің қалыптасуының механизмі
Кәсіпорын өнімінің бәсекеге қабілеттілігі белгілі бір фактордардың ықпалымен
Баға;
Сапалық;
Жаңалық;
Жарнама;
Пайдалану сенімділігі;
Көркемдеу, мәнерлеу;
Буып-түю, т.б.
Кең мағынады бәсекеге қабілеттілік бұл – күрделі нарықтық жағдайдағы
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін оны басқа өніммен салыстырғанда ғана
Өнімнің бәсекеге қабілеттілік мәселесі қазіргі жағдайдағы
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің зерттелуі оның өмірлік циклының фазаларына тығыз
Тауар өндіруші өзінің нақты бәсекелестерін, олардың
Бәсекелестер мақсаттары мен талаптарының диагностикасы
Бәсекелестердің нарықтық үлесін
Бәсекелестердің тауарлық саясатының формалары мен әдістерін зерттеу
Бәсекелестер бағаларының өзгерісін зерттеу
Бәсекелестер өткізу торабының құралуын және олардың өткізуді ынталандыру құралдарын
Бәсекелестердің қаржылық қуаты мен тұрақтылығын бағалау
Нарықтық бәсекелестік картасын құрастыру
Ескертпе - Завьялов П.С. Маркетинг в схемах, рисунках, таблицах:
Учебное пособие – М.: ИНФРА-М.-2000
2-Сурет - Нарықтағы бәсекелестер іс-әрекетінің құрылымдық талдауы
Бәсекелестіктің салалық деңгейдегі қозғаушы күштерін зерттеу нарықтық экономика жағдайында
Нарыққа жаңа бәсекелестердің енуі барысында белгілі бір тосқауылдар болуы
өндіріс қажеттіліктерінің үнемделуі;
өнімнің жіктелуі мен сатып алушылардың да сол кезеңдегі шығындары;
тарату каналдарының салыстырмалы жетіспеушідігі;
саладағы артықшылықтардың болуымен белгіленетін тосқауылдар.
Нарықта әрекет етуші компаниялар арасында бәсекелестіктің қарқандылығы мынандай факторлармен
бәсекелестердің сан жағынан көп болуы және олардың күштерінің теңдігі;
саланың салыстырмалы баяу өсуі;
үстеме шығындар немесе тауарлы-материалдық қорлар құны түріндегі тұрақты шығындардың
дифференциацияның жоқтығы (және тиісінше – конверсия шығындары);
қуаттардың секірмелі өсімі;
жоғары деңгейге шығу тосқауылдары [17].
Бәсеке сипаттамалары және оларды анықтайтын
Келтірілген бәсеке сайыстың және бәсекелесу қабілетінің
Экономикалық әдебиетте бәсекені оның әдістері бойынша
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігінің жоғарылауы, оның жақсаруы көбінде іске асырылатын
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін бағалаудың бірнеше
жаңа өнімге талаптарды дайындау;
сапалы шикізат жабдықтаушылады таңдау және күшейтілген бақылау;
өндірістің барлық кезеңдері мен аралық бақылауды регламенттеу.
Ақырғы өнімнің шығу кезеңінде ол
Өнімді нарыққа шығару ─ өте жауапты
Тауардың өмірлік циклының өсу этапында ғана өндіріс, маркетинг шығындары
Бөлімді аяқтай отырып, айта кететін жайт, бәсекелік күресте нарықты
1.2 Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін бағалаудың әдістемелік негіздері
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігі өндіруші кәсіпорынның бәсеке қабілеттілігімен тікелей байланысты.
нарықты талдау ─ потенциалды сатып алушылар мен бәсекелестердің қажеттіліктерін
тауарға нарықтық талаптарды қалыптастыру және оны бағалық көрсеткіштер құрылымында
салыстыру көрсеткіштер базасын таңдау;
бағалық класс моделінің түрін таңдау;
тауарды бәсеке қабілеттіліктің жеке және интегралды көрсеткіштер бойынша бағалау;
бәсеке қабілеттілік туралы қорытынды жасау және оның өндіріс пен
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін бағалау тұрғысынан нарықты зерттеудің нәтижесі
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату жолдарын
Бәсекеге қабілеттілікті бағалаудың негізгі критерийлері:
өнімнің жаңалық дәрежесі;
өндірілу сапасы;
өнім туралы ақпаратты тарату үшін материалдық базасының болуы;
өткізуді ынталандыру бойынша шаралар; өткізу динамикасы;
өнімнің нарықтық талаптарына ыңғайлану мүмкіндігі;
қаржылық жағдайы.
Сонымен бірге, бәсекеге қабілеттілікті салыстырмалы құн мен салыстырмалы
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін бағалау әдістері келесідей:
Біз бәсекеге қабілеттілікті талданатын өнім мен салыстыру базасының техникалық,
Бағалау екі әдіспен жүргізіледі:
дифференциалданған;
комплексті.
Бәсекеге қабілеттілікті бағалаудың дифференциалданған әдісі талданатын өнім мен салыстыру
а) Егер бағалау базасы ретінде қажеттілік алынатын болса,
Qi = Pi / Pio * 100%
Мұндағы, Qi - i-параметрі бойынша бәсекеге қабілеттіліктің
Pi - талданатын өнім үшін і-параметрдің мөлшері;
Pio - қажеттілік толығымен қанағаттандырылғандағы і-параметрдің мөлшері;
n - бағалау параметрлерінің саны,
Нормативті параметрлер бойынша бағалау кезінде
Техникалық және экономикалық параметрлер бойынша бағалау кезінде жеке көрсеткіш
б) Егер бағалау базасы ретінде
Qi = Pi / Pio * 100%
Qi = Pio / Po * 100%
Мұндағы, Qi – і-нші техникалық параметр бойынша
Pi - талданатын өнім үшін і-параметрдің мөлшері;
Pio - үлгі ретінде
n - бағалау параметрлердің саны.
Бағалау нәтижелерін талдау:
Бұл 2 формуладан жеке көрсеткіштің өсіміне бәсекеге қабілеттіліктің жоғарылауы
Егер өнімнің техникалық параметрлерінің физикалық өлшемі болмаса
Дифференциалдық әдіс талданатын өнімнің бәсекеге
Бәсекеге қабілеттілікті бағалаудың комплексті әдісі. Бұл әдіс комплексті
Нормативті параметрлер бойынша топтық көрсеткіш
Iнп = Qhi ni=1
Мұндағы, Iнп - нормативтік параметр бойынша бәсекеге қабілеттіліктің топтық
Qhi - і-нші нормативтік параметр бойынша бәсекеге
n - бағалауға қатысатын нормативті параметрлердің саны.
Нәтижелерді талдау:
Егер де жеке көрсеткіштердің бірі
Техникалық параметрлер бойынша топтық көрсеткіш мына формула
Iтп = Qi * Ai ni=1
Мұндағы, Iтп - техникалық параметр бойынша бәсекеге қабілеттіліктің топтық
Ai - қажеттілікті сипаттайтын n
n - бағалауға қатысатын нормативті параметрлердің саны.
Нәтижелерді талдау:
а) Ітп топтық көрсеткіші берілген
б) Әрбір техникалық параметрдің салмақтығын анықтау үшін үлгі,
в) Нарықтық зерттеулер өткізген кезде пайда болатын қиындық
Экономикалық параметрлер бойынша топтық көрсеткіш өнімді сатып алуға және
З = Зс + Ci ті=1
Мұндағы, З - өнім сатып алуға
Зс - өнімді сатып алуға кеткен бір
Сі - і-нші жұмыс істеген жылына
Т - жұмыс уақыты;
і - рет бойынша жыл.
Мұнда,
Сі = Scj nj=1
Cj - j-нші бап бойынша эксплуатациялық шығын;
n - эксплуатациялық шығындардың баптардың саны.
Егер өнім эксплуатациядан кейін сатылатын
Экономикалық параметрлер бойынша топтық көрсеткіш мына формула арқылы
Іип = З / Зо
Іип - экономикалық параметр бойынша
З, Зо - бағаланатын сәйкесінше
Бәсекеге қабілеттіліктің интегралды көрсеткішінің формуласы:
К = Інп * Ітп / Іэп
К - үлгі өнімге қатысты талданатын
Нәтижелерді талдау:
К - өнімді сатып алу
Егер талдау бірнеше үлгі бойынша жүргізілсе, онда таңдалған аналогтар
Кср = Ski * Ri ni=1
Мұндағы, Кср - үлгі топтарға қатысты бәсекеге
Кі - і-нші үлгіге қатысты
Ri - аналогтар тобындағы і-нші
n - аналогтар саны.
Бағалаудың аралас әдісі дифференциалдық әдіс пен комплексті
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігінің бағалануын көрсеткіштердің
Олар жекелік көрсеткіштердің функциясы ретінде анықталады
(xi, …, x n):
Кұд, Ктд = f1(xi, …, x n),
Әр фактор (меншікті көрсеткіш) былай табылады:
Хі = Пфі/Пні
Мұндағы Пфі - і-нші факторының деректік мәні,
Пні - қағидалық немесе жоспарлықта дәл солай.
Жалпыландыру көрсеткішін келесі формулалар бойынша
Кұд, Ктд = аі * хі + ... +
Мұндағы Атд және Аұд - өндірістің техникалық
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің бағалауының бірнеше
Матрицалық әдіс негізінде координаттар жүйесінің қағидасы бойынша
Екінші әдіс тауардың бәсекеге қабілеттілігінің параметрлерінің анықтамасы (бағалық
Тиімді бәсеке теориясы өндірістің ұйымдастырушылық-техникалық деңгей көрсеткіштерінде көрсетілген өнеркәсіптік
Тауар сапасының теориялық мәні ─
Әлуетті сатып алушылардың қажеттілігін білу негізінде параметрлердің номенклатурасы анықталады,
Егер салыстыру үшін базаны
Сонымен бірге, бәсекеге қабілеттілігі талданатын өнімнің тұтынушыға қажетті
Өнімнің бәсекелік қабілеттілігіне әсер ететін
Бәсекеге қабілеттілікті анықтайтын барлық факторларды мына топтарға бөліп көрсетуге
Өнім және қызмет сапасы;
Өнім және қызмет бағасы;
Персоналдың квалификациялық деңгейі;
Өндірістің технологиялық деңгейі;
Қаржыландыру көздерінің қол жетерлігі;
Нарықтың қаныққандығы, сұраныс және ұсыныс.
Енді бұл факторларды ашып талдайық.
Өнім сапасы. Сапа - өнімнің ең маңызды сипаттамасы. өнім
Физикалық;
Техникалық;
Сенімділік;
Эксплуатациялық;
Эстетикалық;
Қауіпсіздік;
Экологиялық;
Шығынды (эксплуатациямен байланысты шығындар), т.б. [9].
Өнімнің бәсекеге қабілеттіліктің бұл факторлардың маңыздылығын түсініп, біз оны
Өнімнің бағасы. Баға ─ өнімнің құндық ақшалай сипаттамасы болып
өндіріс жалпы шығыны;
қоғамдық еңбек шығыны;
өнім саны;
өнім қызметі мен қасиеті;
персоналдың квалификациясы;
өндірістің технологиялық деңгейі;
Мемлекеттің салық туралы заңы;
Өнімді тасымалдау жәнесақтаумен байланысты шығындар;
Өнімді өткізу үшін ғимараттар арендасымен байланысты шығындар;
Өнімнің орамы;
Фирманың танымалдылығы;
Сервистік және кепілдік қызмет көрсетуінің деңгейі;
Фирманың маркетингтік қызметі;
Өнімге сұраныс пен ұсыныс;
Фирманың садалық баға стратегиясы.
Кәсіпорынның баға саясатын жетілдіру бағыты нақты өндіріс орындарының тиімділігі
Нарықтағы жағдай
Тұтынушылар
Мемлекет
Бәсекелестердің ықпалы
Шикізат ресурс-тары, шығындар
Ескертпе - Әмірбекұлы Ержан
Өнімнің бәсекелік қабілетін арттыру механизмін қалыптастыру
3-сурет - Кәсіпорынның баға саясатын қалыптастыру
Баға қалыптасу стратегиясын таңдағанда белгілі
Фирманың өміршеңдігін қамтамасыз ету, мысалы, қатал бәсекелестік кезінде;
Ағымдағы пайданы максимилизациялау;
Көрсеткіштік үлесі бойынша нарықты жаулап алу;
Өнім сапасының көрсеткіштері бойынша жаулап алу, яғни белгілі бір
Бағаның өзгеруі факторлар әсер ететін уақыттың ұзақтығына қарай үш
Баға қозғалысының ұзақ мерзімдік тенденциясы ғылыми-техникалық жетістіктердің, мемлекеттік және
Орта мерзімдік циклдік бағаның ауытқуы сұраныс пен ұсыныстың салыстырмалы
Қысқа мерзімдік бағаның өзгеруі әр түрлі маусымдық және кездейсоқ
Ішкі нарықтағы бағаларға ақшаның сатып алу қабілетінің өзгеруі, ал
Бағаның түрлері:
Көтерме баға – кәсіпорын үлкен мөлшерде басқа кәсіпорындарға, сауда
Контракты баға сатушылар мен сатып алушылар арасында келіссөздер барысында
Дайындау бағасы – ауылшаруашылық өнімдерін сатып алу;
бөлшек сауда ьағасы – тұрғындарға сату бағасы;
Өзгермелі баға дайындалатын бұымдарға
Практикада қолданылатын баға стратегиялары:
Жоғары баға стратегиясы. Алғашқы өндіріс шығындары жоғары болады,
Төменгі баға стратегиясы немесе нарыққа өту стратегиясы. Бұл
Сараланған баға стратегиясы сатып алушылармен жұмыс істеу, яғни кәсіпорынға
Икемді баға стратегиясы. Бағалар сатып алушылардың мүмкіндіктеріне
Тұрақты, стандартты, өзгермейтін баға стратегиясы.
Дөңгелексіз баға стратегиясы, яғни сатып алушы 100 теңгенің тауарын
Жаппай көтере сатып алу стратегиясы, яғни көтерме баға.
Баға бәсекесінің пайда болуы және оның әрекет етуі мынадан
Бір түрлі немесе ұқсас тауарды ең төменгі бағада сату
Тауар алушының ұсынылған тауарға деген қажетін қанағаттандырмау салдарынан тартатын
Тауар алушы мен сатушының, бірінің арзан алуға, екіншісінің қымбат
Тауар алушылардың бірыңғай қажеттерін қанағаттандыратын субститут – тауар өндіретін
Персоналдың квалификациялық деңгейі. Квалификациялық жұмысшылардың бар болуы минималды шығындармен
Өндірістің технологиялық деңгейі. Квалификациялық персоналдың деңгейімен бірге өндірістің технологиялық
Қаржыландыру көздерінің қол жетерлігі. Негізінде қаржыландырудың 2 түрі бар:
Несиелік;
Құнды қағаздарды орналастыру (биржада акцияларды шығару және котировкалау).
Кәсіпорынның акционерлік капиталы арқылы қаржыландыруды қамтамасыз ету ең дұрысы
Акцияларды орналастыру жолымен капиталды тарту талай жігер, уақыт пен
Нарықтың қаныққындығы, сұраныс пен ұсыныс. Нарықтағы өнімнің бәсекеге қабілеттілігі
Тұтынушының қажеттілігі көптеген факторларға тәуелді. Тұтынушының қажеттілігін біліп тану
«Бәсекеге қабілеттілік – Қазақстанның әлемдік экономика мен қоғамдастыққа табысты
Нарықтық жағдайда егер кәсіпорын
Бәсекеге қабілетті өнім кәсіпорынның бәсеке
Өнімнің сапасы ─ бұл белгілі мұқтаждықты қанағаттандыруға үлкен
Өнімнің сапасы ─ өндіріс тиімділігінің жоғарлауының, кәсіпорынның бәсеке
Сапа қасиеттерінің бірнеше көрсеткіштері бар:
Сапа көрсеткіштерінің номенклатурасының талғамы мыналар есебімен негізделеді:
өнімнің тағайындауы және қолдану шарттары;
тұтынушылардың талаптарын талдау;
сапа көрсеткіштерінің негізгі талаптары;
сипатталатын қасиеттердің құрамы мен құрылымы;
өнім сапасын басқару мәселелері.
Сипатталатын қасиеттердің құрылымы мен құрамын анықтаудың негізгі
жеке ;
комплексті (топтық, жалпы, интегралды).
Өлшем бірліктері:
натуралды (килограмм, метр, литр)
құндық бірлікте.
Сапа деңгейін бағалау бойынша:
базалық;
қатысты көрсеткіштер.
Анықтау сатысы бойынша:
болжанатын;
жобаланатын
өндірістиік;
эксплуатациялық көрсеткіштер.
Сипатталатын қасиеттер бойынша келесі көрсеткіштер топтары қолданылады:
тағайындау;
сенімділік;
технологиялық;
стандарттау және сәйкестендіру;
экономикалық
эргономикалық;
эстетикалық;
тасымалдау;
патенттік-құқықтық;
экологиялық; қауіпсіздік.
Тағайындау көрсеткіштері өнімді белгілі бір бағыт бойынша қолданудан алынған
Сенімділік көрсеткіштері өнімдердің төзімділігін, ұзақ уақыт сақталуын, жөндеуге жарамдылығын
Технологиялық көрсеткіштер өнімдерді шығарудағы және жөндеудегі
өнім дайындаудың салыстырмалы еңбек сыйымдылығы;
өнім дайындаудың салыстырмалы материал сыйымдылығы;
материалды қолданудың коэффициенті;
өнім дайындаудың салыстырмалы энергия сыйымдылығы, т.б.
Стандарттау және сәйкестендіру көрсеткіштері шығарылған өнімдердің стандартталған
Экономикалық көрсеткіштер сатып алушының сатып алуға немесе эксплуатацияға кеткен
тауар бағасы;
қолдану орнына дейін тауардың транспорттауына кеткен шығын;
орнату, монтаждау құны;
қызмет көрсетуші персалды оқытып үйрету;
электроэнергия, отын шығындары;
қызмет көрсетуші персоналдың еңбекақысы;
салықтар;
алдын-ала көзделмеген шығындар.
Эргономикалық көрсеткіштер адамдар мен заттардың арасындағы арақатынастар, адамдардың заттарды
Эстетикалық көрсеткіштер өнімнің сыртқы орындалуын,
Тасымалдауға шыдамдылық көрсеткіштері өнімнің тасымалдауға бейімділігін,
тасымалдауға өнімді дайындаудың орташа ұзақтығы;
тасымалдауға өнімді дайындаудың орташа еңбек сыйымдылығы;
тасымалдау құралының көлемін қолданудың коэффициенті;
тасымалдау құралынан өнім партиясын түсіруінің орташа ұзақтығы.
Патенттік-құқықтық көрсеткіштер ─ патенттік тазалық, патенттік қорғалымдылықты, өнімдердегі
Экологиялық көрсеткіштер ─ өнімдерді іске қосқанда және қолданғанда
табиғатқа, қоршаған ортаға өнеркәсіптік, тасымалдау заттардың, ағын сулардың шектеулі
биологиялық расурстардың рационалды қолданылуы және оларды сақтау;
өсімдік пен жануар әлемінің геоқорын сақтау.
Қауіпсіздік көрсеткіштер (өнімді жөндеу, сақтау,тасымалдау, шығару, қолдану
Осы көрсеткіштердің жиынтығы өнімнің сапасын
Сапа көрсеткіштері келесі негізгі талаптарға жауап беруі тиіс:
халық шаруашылығ мен халық қажеттіліктеріне өнім сапасының сәйкес келуін
тұрақты болуы керек;
өндіріс тиімділігінің жоспарлы өсуіне жағдай жасау керек;
халыұ шаруашылық салаларындағы техника, ғылым, техникалық прогрестің бағыттарының қазіргі
оның тағайындауымен байланысты белгілі бір қажеттіліктерді қанағаттандыратын өнімнің барлық
Өнім сапа көрсеткіштерінің номенклатурасын таңдау реті алдын- ала анықталады:
өнім топтарының түрі;
өнімнің сапа көрсеткішінің номенклатурасын қолдану мақсаттары;
сапа көрсеткіштерінің бастапқы номенклатура топтары;
әрбір топ бойынша сапа көрсеткіштерінің бастапқы номенклатурасы;
сапа көрсеткішінің номенклатурасын таңдау әдісі.
Бәсеке қабілеттіліктің деңгейін бағалау үшін өнімнің параметрлерін сандық анықтау
«Қатты» параметрлердің белгілі бір бірлікте көрсетілген табиғи физикалық
«Жұмсақ» параметрлердің әдетте табиғи физикалық өлшемі жоқ, сондықтан
Нарықтық экономика жағдайында сапаның дамуы бәсекелестікпен анықталады. Қазіргі заманғы
«ФУДМАСТЕР» ӨНІМІНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН ТАЛДАУ
2.1 «ФудМастер» ЖШС-тің өндірістік-шаруашылық қызметін
«ФудМастер» компаниясының тарихы 1995 жылдан
Компанияның меншігіне 6 зауыт және 1 сүт – тауарлық
“ФудМастер – Алматы ” – Есік қаласындағы сүт
“ФудМастер – НС Астана ” – Астана қаласындағы сүт
“ФудМастер - Қордай ” – Жамбыл облысы, Ауқатты аулындағы
“ФудМастер - Асептик ” – Есік қаласындағы ұзақ сақтауға
“ФудМастер - Агро” – Алматы облысы, Іле ауданы, Междуреченск
“ФудМастер – АйсКрим ” – Алматы қаласындағы балмұздақ өндірісі
«ФудМастер» Компаниясы Жамбыл, Алматы, Оңтүстік Қазақстан
Әрбір зауыттың тарихын және қызметін атап өтейік.
“ФудМастер" Компаниясының алғашқы зауыты Алматы облысының Есік қаласында “ФудМастер
Йогурт өндірісі бойынша шағын цехтан
Өткен жылдар бойы кәсіпорын үлкен
Жоғарғы технологиялық құрал – жабдықтар өнімнің аса сапалы болуын
“ФудМастер – НС Астана” ЖШС 1997 жылдың қаңтар
Кәсіпорын өнімдері: тұтастай сүт өнімі: сүт, кефир, қаймақ, ряженка,
Емдеу және профилактикалық мақсатта қолданылатын өнімдер: BFB, БИО –
1998 жылы “ФудМастер ” Компаниясы жеке меншігіне Оңтүстік Қазақстан
Кәсіпорын өнімі:
- Жұмсақ тұзды ірімшіктер: “Ленгерский”, “Моцарелла”.
- Балқыған ірімшік: “Ленгерский”, сыраға арналған кептірілген ірімшік “Чечил”.
- Cүзбе: “Чудо - завтрак”, “Чудо - сырок”.
Қырғызстанмен Жамбыл облысының шекарасында Қордай атты табиғаты
1998 жылы “ФудМастер – Қордай” дәстүрлі рецептуралы қатты
Зауытта капиталды қайта өңдеу жұмыстары жүргізілді. Жаңа техниалық
Өнімдері: “Қордай”, “Аухатты”, “Голландық”, “Гауда”.
1998 жылы “ФудМастер” Компаниясы сақтау
Кәсіпорын өнімі:
ЖТТ (жоғары температуралық технология) сүті: “Заилийское ”,
“Деревенское”сүттері, “МУ - У” хош иісті сүт, “БИО -
2000 жылдың қаңтар айында “ФудМастер” Компаниясы Алматы облысы, Іле
Асыл тұқымды мал тобы қалыптастырылды;
Өндірушілік мүмкіндігіне қарай мал топтары бөлінді;
Компьютерлік жабдықтаулар негізіндегі сараптау жұмысының жем өндіру және жем
Компания АҚШ, Израиль, Голландия, Ресей және
Ферма израильдік серіктестіктер берген мал ұстау процестерінің бағдарламалық жабдықтары
Іске деген заман талабына сай көзқарастың арқасында “ФудМастер –
Сертификациялау бойынша халықаралық орган TUV CERT анықтап, дәлелдеуі бойынша
Сәйкес тексеру аудиті өткізілген кейін берілетін ISO 9001 –2000
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік «Компания «ФудМастер-Айс Крим» 2001 жылдың 22
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес ЖШС
Заңды мекен-жайы: Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы, Жансүгіров көшесі 482.
Меншік түрі – жеке.
ЖШС «Компания «ФудМастер-АйсКрим» құрушысы болып АҚ Компания «ФудМастер» табылады,
Серіктестіктің Жарғылық капиталы 117 600 000
ЖШС «ФудМастер-Айс Кримнің» негізгі қызметі болып балмұздақ өндіру және
Серіктестікті басқару органдары болып мыналар табылады:
Серіктестік Қатысушысы – жоғарғы басқару органы;
Серіктестіктің Бас директоры – орындаушы орган.
Серіктестік шектелмеген қызмет мерзіміне құрылды.
Компания миссиясы: тұтынушының жоғарғы дәрежедегі талабына сай сапалы
«ФудМастер – Айс Крим» ЖШС-нің өнімінің сипаттамасы
Сүтті өнімдерсіз миуалы балмұздақ – калориясы төмен және құрамында
Сүтті негіздегі балмұздақтың құрамы әртүрлі болып келеді. Оның құрамында
Балмұздақ өндірісінде екі компоненттен артық қолданылатынын ескерген жөн.
Балмұздақта майлар келесі себептерге байланысты қосылады:
кремді консистенция;
керемет құрылым;
тоңазытқыштан алғанда құрғақ күйде болуы;
еруге ең жақсы қарсы тұру;
ауаны біртекті тарату.
Майдың физикалық қасиеттері балмұздақтық қату кезіндегі және
балауыз татымының болмауы;
майлы фазасының белгілі бір бөлігі суыту кезінде, ұсталым кезінде
қоспа балмұздақтың жақсы сапасын қамтамасыз ету үшін кристализациялық қасиеттерге
Шоколад балмұздақта әшекей немесе ішкі кірістіру ретінде пайдаланылады. Ең
Әшекейге қатысты маңызды шарттары мыналар:
нағыз шоколад дәмі;
ауызда тез еруі;
балауыз татымының болмауы;
бату кезінде тез қатуы;
жүргізуден кейін минималды ағу;
балмұздаққа жақсы жабысу;
жұқа және бірқалыпты қабат;
жарылуға қарсы тұру.
Әшекейдің қарапайым құрамы: лайықты өсімдік майы (60%), какао (13%),
Эмульгаторлар – балмұздақ компоненттерінің майлы және сулы фракцияларын тұрақтандыратын
Тұрақтандырғыштар балмұздақтың тез еруіне кедергі жасайды. Желатин, агароид, картоп
Тұрақтандырғыштарды қолдану мыналарға кепілдік береді:
қоспаны салқындатқаннан кейінгі сәтте балұздақтық максималды жабысқақтығына;
балмұздақтың оңай пайдаланылатын көпіршіктігіне;
дайын өнімді органолептикалық бағалау кезінде суды толық араластыру,
қақпайлау;
пайдаланылған ароматизаторлардың закладкасын төмендетуге мүмкіндік беретін иіс бөлімін үлкейтіп,
жылуға жоғары қарсыласушылық.
«ФудМастер-Айс Крим» балмұздақтың келесі ассортиментін (сәйкес шикізаттар көрсетілген) ұсынады
1-кесте. Компоненттер тізімі (1 тоннаға есептелген)
Шикізат Өлшем бірлік Саны
«Фруктовый лед» балмұздағы
Ас суы кг 810
Қант кг 150
Тұрақтандырғыш кг 2
Дикстрозды сироп кг
Дәмдік сироп кг 1,5
Лимон қышқылы кг 4
Таяқшалар шт 13500
Орама кг 18
Гофрокартон шт 665
Барлығы кг
«Вафельный стаканчик» балмұздағы
Сүт (майлылығы 3,5%) кг 662
Кілегей майы 82,5% кг 93
Қант кг 140
Ванилин кг 0,1
СОМ кг 100
Тұрақтандырғыш кг 5
Вафельді стакан шт
Орама кг 17
Гофрокартон шт 208
Барлығы кг 1000,1
«Страдивари» балмұздағы
Сүт (майлылығы 3,5%) кг 662
Кілегей майы 82,5% кг 93
Қант кг 140
Ванилин кг 0,1
СОМ кг 100
Тұрақтандырғыш кг 5
Ароматизатор кг 0,8
Орама шт
Гофрокартон шт 154
Барлығы кг 1000,9
1-кестенің жалғасы
«Батончик» типті балмұздақ
Сүт майлылығы 3,5% кг 427
Кілегей майы 82,5% кг 49
Қант кг
Ванилин кг 0,1
СОМ кг 63
Тұрақтандырғыш кг 3,2
Шоколад кг 200
Жаңғақ кг 20
Джем кг 150
Орама кг 20
Гофрокартон шт 665
Барлығы кг 1000,5
Ескертпе – к әсіпорын мәліметтері негізінде есептелген
«ФудМастер» ЖШС-тің өніміне бәсеке қабілеттілігін қамтамасыз ететін технологиялық
Балмұздақ дайындаудың технологиялық үрдісіне келесі негізгі сатылар кіреді:
қоспаны дайындау;
қоспаның толуы (пісуі);
үздіксіз фрезерлеу;
өнімді бөлшектеп өлшеу және қалыптастыру;
ширату;
орау және орама;
ұзақ сақтау.
SWOT анализ:
Күшті жақтары
жоғары сапа
кең ассортимент
орамасының тартымдылығы
Әлсіз жақтары
тұтынушы нарығының маусымдығы
Мүмкіндіктері
өткізу нарығын басып алу
экспортқа шығу
Қауып-қатер
импортты ингредиенттерді жеткізу бойынша кепілдіктің болмауы
әлемдік нарықтағы бағалардың құбылмалылығы.
Маркетингтік жоспардың мақсаты мыналар:
Қазақстан нарығында жаңа бірегей өнімді орнықтыру;
мақсатты нарық сұранысын қанағаттандыру;
тұтынушыларға сапалы және уақытылы қызмет көрсету.
ТОО «ФудМастер-Айс Крим» өнімдерін Қазақстан Республикасының мына аймақтарында сатады:
2-кесте. Кәсіпорынның технико-экономикалық көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер Өл-шем бір-лігі 2004 жыл 2005 жыл Ауытқу
+;- %
1 Өткізілген өнімнен түскен түсім мың тг 515581,26 705977,42
2 Өткізілген өнімнің өзіндік құны мың тг 368255,18 460282,83
3 Жалпы табыс мың тг 147326,08 245694,59 98368,51 166,77
4 Кезең шығындары мың тг 217311,13 179610,3 -37700,83 82,65
5 Негізгі қызметтен түскен түсім мың тг -69985,05 66084,29
6 Негізгі емес қызметтен түскен түсім мың тг 46311,15
7 Салыққа дейінгі жиынтық табыс мың тг -23673,9 56673,96
8 Таза табыс мың тг -23673,9 39671,77 63345,67 -
2-кестенің жалғасы
9 Өткізілген өнімнің 1 теңгесіне келетін шығын тг 1,14
10 Өнімнің рентабельділігі % - 6,20 9,03 -
11 Сату рентабельділігі % - 5,62 8,83 -
12 Өндіріс рентабельділігі % - 6,10 8,84 -
13 Жұмыскерлер саны адам 189,00 238,00 49,00 125,93
14 С.і. жұмысшылар саны адам 77,00 177,00 100,00 229,87
15 1 жұмыскедің еңбек өнімділігі мың тг 2727,94 2966,29
16 1 жұмысшының еңбек өнімділігі мың тг 6695,86 3988,57
17 Жұмыскелердің еңбек ақы қоры мың тг 71782 94185,1
18 С.і. жұмысшылар еңбек ақы қоры мың тг 22284,6
19 1 жұмыскердің орта айлық еңбек ақысы мың тг
20 1 жұмысшының орта айлық еңбек ақысы мың тг
21 Негізгі құралдардың орташа жылдық құны мың тг 547824
22 Айналым құралдарының орташа жылдық құны мың тг 57173,01
23 Қор қайтарымдылығы тг 0,94 1,19 0,25 126,74
24 Қор сиымдылығы тг 1,06 0,84 -0,22 78,90
25 Қормен қарулану мың тг 7114,6 3343,88 -3770,72 47,00
26 Амортизация сомасы мың тг 105834 91431 -14403 86,39
Ескертпе – к әсіпорын мәліметтері негізінде есептелген
Бірінші көрсеткіш өткізген өнімнен түскен түсім 2004 жылы 515581,26
Өткізілген өнімнің өзіндік құны 2004 жылы 368255,18 мың теңге,
2005 жылы 460282,83 мың теңгеге дейін өскенін көреміз. Бұл
Жалпы табыс 2004 жылы 147326,08 мың теңге, ал 2005
Кезең шығындары зерттеліп отырған кезеңде базисті жылмен салыстырғанда 37700,83
Негізгі қызметтен түскен түсім жалпы табыстың өзгеруіне байланысты. Біздің
Таза табыс кәсіпорын табыстылығының абсолютті көрсеткіштерінің маңыздысы болып табылады.
Өткізілген өнімнің бір теңгесіне келетін шығын есепті жылы базисті
Негізгі құралдардың орташа жылдық құны
Кәсіпорын жұмысының жақсарғанын өнім рентабельділігі,
Кәсіпорынның қаржы-экономикалық тұрақтылығы ақша қаражаттарын еркін
3-кесте. «ФудМастер» ЖШС-нің қаржы-экономикалық көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер 2004 ж 2005 ж ауыт-қуы
1 Рентабельділік көсерткіштері
1.1 Өткізілген өнімнің рентабельділік коэффициенті - 0,08 0,13
1.2 Сату көлемінің табыстылығы коэффициенті 1,18 0,99 -0,19
1.3 Қордың рентабельділік коэффициенті 1,52 2,6 1,08
1.4 Негізгі қызметтің рентабельділік коэффициенті 0,98 1,58 0,6
1.5 Өндірістің рентабельділігі - 0,12 0,18
2 Қаржы тұрақтылық коэффициенттері
2.1 Тәуелсіздік коэффициенті -0,04 0,12 0,16
2.2 Қарызға алынған және меншікті қаражаттардың арақатынасының коэффициенті -14,05
2.3 Тәуелділік коэффициенті 0,56 0,26 -0,3
2.4 Меншікті айналым қаражаттары мен салынған капитал арақатынасының коэффициенті
3 Іскерлік белсенділік көрсеткіштері
3.1 Капиталдың жалпы айналымдылық коэффициенті 1,09 2,16 1,07
3.2 Негізгі құралдардың айналымдылығы 1,1 2,62 1,52
3.3 Меншікті капиталдың айналымдылық коэффициенті -27,72 17,36 45,08
3.4 Өткізілген өнімді өндіруге кеткен шығындардың қайтарымдылық коэффициенті 1,16
4 Өтімділік көрсеткіштері
4.1 Абсолютті өтімділік коэффициенті 0,37 0,83 0,46
4.2 Жедел өтімділік коэффициенті 0,26 0,3 0,04
4.3 Ағымдағы өтімділік коэффициенті 0,36 0,48 0,12
4.4 Меншікті өтімділік коэффициенті 0,02 0,41 0,39
Ескертпе – к әсіпорын мәліметтері негізінде есептелген
Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы кәсіпорынның белгілі бір
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы ─ бұл тәуекелділіктің
Тәуелсіздік коэффициенті меншікті капиталдың кәсіпорын активтерін
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін, активтер мен міндеттемелер арасындағы жалпы
Абсолютті өтімділік коэффициенті баланс жасалған мерзімінде немесе жақын
Табыстылық коэффициенттері салыстырмалы талдау мен кәсіпорынның қаржы жағдайын бағалаудың
Өткізілген өнімнің рентабельділік коэффициенті 0,19-ға өскен. Бұл көрсеткіштің
Кәсіпорынның іскерлік белсенділігі мен қызметінің тиімділігін бағалау және
Капиталдың жалпы айналымдылық коэффициенті жылына қанша рет айналу
Жалпы кәсіпорынның жағдайын зерттеліп отырған кезең,
2.2 «ФудМастер» ЖШС өнімінің бәсекелік ұстанымын бағалау
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру тетіктері сол өнімнің нақты нарықтағы
Диплом жұмысымның талдауына негіз болып отырған сүт өнімдері тамақ
Осы орайда тамақ өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігін бағалаудың ыңғайлы, әрі
БҚ = С / Б * Т
мұндағы БҚ - өнімнің бәсеклік қабілеті деңгейі ;
С - өнімнің сапалық қасиеттерінің деңгейі, балдық жүйемен;
Б - өнімнің нарықтық бағасы;
Т - өнімнің тартымдылық қасиеттері, балдық жүйесі бойынша.
Өнімнің сапалық және тартымдылық қасиеттерін балдық жүйе бойынша анықтау
Ұсынылған әдістемеге сәйкес есептелген нәтижелерді ? - кесте мәліметтерінен
«ФудМастер» ЖШС әртүрлі сүт өнімдерін өндіреді, өнімнің бәсекеге қабілеттілігін
4-кесте. Сүттің бәсекеге қабілеттілік деңгейлерін бағалау
( майлығы 3,2%, 1 литр)
Сауда белгісінің атауы Бәсекеге қабілеттілік көрсеткіштері Бәсекеге қабілеттілік деңгейі,
Сапа деңгейі Тартымды-лық деңгейі Нарықтық бағасы, тг
ФудМастер 9,26 8,07 114 0,66 2
Агропродукт 8,47 7,19 115 0,53 6
Веселый молочник 7,44 9,14 113 0,6 4
Кайсар 6,83 5,37 114 0,32 10
Адал 8,56 6,69 103 0,56 5
Домик в деревне 7,25 8,6 146 0,43 7
Мое 7,86 6,32 140 0,36 9
Айналайын 9,64 9,13 145 0,61 3
Белое 8,0 6,84 133 0,41 8
«Мумуня» 9,59 8,72 125 0,67 1
Ескертпе – бәсекеге қабілеттілік деңгейін бағалау әдісіне сәйкес есептелді
Бәсекеге қабілеттіліктің көрсеткіштерінен бірінші тұғырға ие
Біздің «ФудМастер» ЖШС өнімін бәсекелік қабілеттіліктің көрсеткіштерінен бірінші тұғырға
Сі = 9,26 / 9,59 = 0.97
Сі = 9.26 / 9.64 = 0.96
«ФудМастер» ЖШС өнімін «Мумуня» сауда белгісіндегі сүтімен салыстырғандағы сапа
Ті = 8,07 / 8,72 = 0.93
Ti = 8.07 / 9.14 = 0.88
Бұл көрсеткіштер жоғары болғанымен, осы деңгейге қазіргі талаптар қанағатталмаған
5-кесте. Кефирдің бәсекеге қабілеттілік деңгейлерін бағалау
( майлығы 3,2%, 1 литр)
Сауда белгісінің атауы Бәсекеге қабілеттілік көрсеткіштері Бәсекеге қабілеттілік деңгейі,
Сапа деңгейі Тартымды-лық деңгейі Нарықтық бағасы, тг
ФудМастер 9,33 8,5 115 0,69 1
Агропродукт 8,24 7,12 107 0,55 4
Веселый молочник 7,56 9,21 112 0,62 3
5-кестенің жалғасы
Кайсар 6,9 5,85 98 0,41 6
Адал 8,43 6,26 112 0,47 5
«Мумуня» 9,4 8,32 117 0,67 2
Ескертпе – бәсекеге қабілеттілік деңгейін бағалау әдісіне сәйкес есептелді
Бұл жерде бәсекеге қабілеттіліктің көрсеткіштерінен бірінші орында біздің «ФудМастер»
Біздің «ФудМастер» ЖШС өнімі бәсекелік қабілеттіліктің көрсеткіштерінен бірінші тұғырға
Сі = 9.33 / 10 = 0.93
Ti = 8.5 / 10 = 0.85
Бұл көрсеткіштер жоғары болғанымен, осы деңгейге қазіргі талаптар қанағатталмаған
6-кесте. Қаймақтың бәсекеге қабілеттілік деңгейлерін бағалау
( майлығы 15%, 200г)
Сауда белгісінің атауы Бәсекеге қабілеттілік көрсеткіштері Бәсекеге қабілеттілік деңгейі,
Сапа деңгейі Тартымды-лық деңгейі Нарықтық бағасы, тг
ФудМастер 9,46 8,63 88 0,93 1
Агропродукт 7,9 7,36 75 0,78 7
Веселый молочник 8,04 9,12 84 0,87 4
Кайсар 6,58 7,22 56 0,84 6
Адал 9,03 8,52 84 0,92 2
Домик в деревне 8,76 9,0 87 0,91 3
Мумуня 9,36 8,23 91 0,85 5
Ескертпе – бәсекеге қабілеттілік деңгейін бағалау әдісіне сәйкес есептелді
Қаймақ өнімдерін бәсекеге қабілеттілік деңгейлерін бағалағанда да біздің «ФудМастер»
7-кесте. Сүзбенің бәсекеге қабілеттілік деңгейлерін бағалау (200г)
Сауда белгісінің атауы Бәсекеге қабілеттілік көрсеткіштері Бәсекеге қабілеттілік деңгейі,
Сапа деңгейі Тартымды-лық деңгейі Нарықтық бағасы, тг
ФудМастер 9,72 9,36 138 0,66 2
Агропродукт 8,87 7,78 96 0,72 1
Веселый молочник 8,26 9,12 124 0,61 4
Кайсар 7,84 6,24 83 0,59 5
Адал 8,38 8,15 108 0,63 3
Ескертпе – бәсекеге қабілеттілік деңгейін бағалау әдісіне сәйкес есептелді
Бәсекеге қабілеттіліктің көрсеткіштерінен бірінші тұғырға ие болған «Агропродукт» ЖШС-нің
8-кесте. Балмұздақтың бәсекеге қабілеттілік деңгейлерін бағалау
Сауда белгісінің атауы Бәсекеге қабілеттілік көрсеткіштері Бәсекеге қабілеттілік деңгейі,
Сапа деңгейі Тартымды-лық деңгейі Нарықтық бағасы, тг
ФудМастер стаканчик 9,68 8.46 28 2,9 1
Агропродукт стаканчик 7,24 7,63 26 2,12 3
Кайсар пломбир 6,79 6,85 29 1,6 7
Вечерний Алматы 8,2 8,67 38 1,9 4
8-кестенің жалғасы
Смак стаканчик 6,58 7,08 27 1,7 6
Смак пломбир 7,42 7,67 32 1,8 5
Шин Лайн Снеговик 8,06 9,1 28 2,6 2
Ескертпе – бәсекеге қабілеттілік деңгейін бағалау әдісіне сәйкес есептелді
Бұл жерде бәсекеге қабілеттіліктің көрсеткіштерінен бірінші орында біздің «ФудМастер»
Біздің «ФудМастер» ЖШС өнімі бәсекелік қабілеттіліктің көрсеткіштерінен бірінші тұғырға
Сі = 9,68 / 10 = 0,97
Ti = 8,46 / 10 = 0.85
Сапа деңгейінің көрсеткіші 0,97-ге тең, бұл көрсеткіш 1-ге өте
«ФудМастер» ЖШС-нің өнімдерін талдап, мынандай
3 КӘСІПОРЫН ӨНІМІНІҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН жоғарылату
3.1 Бәсекелік ұстанымды жоғарылату стратегиясы
Бәсекелік саясатта тауарға қатысты, ең алдымен, оның функционалдық
Бәсекелестер тауарынан айырмашылығы бар кәсіпорын тауарына тұтынушының назарын аудару;
Өндіріске айқындалған тауарлардан барлық тұтынушылар үшін тартымды бір тауарды
Кәсіпорынның өндірістік бағдарламасынан экономикалық тиімсіз тауарды уақытылы алып тастау;
Ескі және жаңа тауарлармен жаңа нарыққа шығудың амалын табу;
Сатып алушының жаңа қажеттіліктері мен талғамдарына сәйкес өндірілетін
Сатылатын тауарлардың сервистік қызмет жүйесі және жалпы өткізуді ынталандыру
Халықаралық еңбек бөлінісі мен ғылыми-техникалық прогрестің әсерінен бәсекеге
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін бағалау үшін, ең алдымен, бәсекелестері
Тауардың қазіргі және болашақтағы бәсекеге қабілеттілігін бағалаудан кейін
Берілген тауардың өндірісі мен өткізуін жалғастыру керек пе;
Өндірістің модернизациясын жасау керек пе;
Оны өндірістен алып тастап, жаңа тауарды шығаруға кірісу
Тауарды нарықтық жаңалық тауарға айналдыруындағы модернизацияны өткізу керек пе;
Қаржылық ресурстар, тауарды өткізу торы, сатылған тауардың сервисін қамтамасыз
Өнеркәсіптік кәсіпорын жағынан өндіріс рентабельділігі мен
Жаңа тауарларды шығару тұжырымдамасының негізінде
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін жоғарлату жолдарын
Өнімнің бәсекеге қабілетілігін жоғарылату міндетін шешуінде
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін бағалау нәтижесінде бәсекеге қабілеттілікті жоғарылатудың
Қолданылатын материалдардың, комплект бұйымдардың немесе өнім конструкциясының құрамы мен
өнімді жобалау тәртібінің өзгеруі;
өнімді дайындау технологиясының; дайындау сапасы, сақтау, орама, транспорттау мен
өнім бағасының, қызмет көрсету мен жөндеу бағасының, қосалқы бөлшектерге
нарықта өнімді өткізу тәртібінің өзгеруі;
өнімді өткізу, өндіріс, жетілдіруге арналған инвестиция көлемі мен құрылымының
жабдықтаушыларды ынталандыру жүйесінің өзгеруі;
импорт құрылымы мен импортталатын өнім
Қорытындылай келіп, өнімнің бәсеке қабілеттілігін жоғарылатудың 3 негізгі жолдарын
тауардың сапасын жоғарылату;
тауардың бағасын арзандату;
тауардың өткізуін өрістету.
Соңғысына біз ашып қарастырайық.
Бәсекеге қабілеттіліктің өсуі, евро курсының жоғарылауы мен доллардың
Сатуды ынталандыру көп мақсатты бағытқа ие. Мақсат алдағы ықпал
Тұтынушы: оның мағынасы өте үлкен және барлық
сатып алушылардың санын көбейту;
бір сатып алушымен сатып алынған
Сатушы: сатушының тауарды сату қабілеттілігі мен шеберлігі өндіруші назарынан
тауарға қызығушылығы жоқ тұтынушыны қызықтыру.
Сауда делдалы: өндіруші мен тұтынушының арасында
тез танымалды болатындай тауардың белгілі бір имиджін қалыптастыру;
сауда желісіне келіп түсетін тауар көлемін ұлғайту;
бір немесе басқа марканың белсенді өтуінде делдалдың қызығушылын көтеру,
Ынталандыру шаралары қойылған мақсатқа байланысты таңдалып алынады. Оларды 3
баға ұсынысы (төмен бағамен сату, жеңілдік купондары мен талондары);
натуралды формадағы ұсыныс (премиялар, тауар
белсенді ұсыныс (сатып алушылар конкурсы, ойындар мен лотереялар) [21].
Сүт саласы өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру біртұтас механизм
Бәсекеге қабілеттілік арттыру механизмі – кәсіпорынның нәтижелі жетістікке жету
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру механизмі іс-әрекеттердің жиынтық
бірінші топ - өнімнің сапасын арттыру шаралары немесе кәсіпорынның
екінші топ - өнімнің бағасын қалыптастыру немесе кәсіпорынның баға
үшінші топ - өнімнің тартымдылығын арттыру немесе кәсіпорынның маркетингтік
төртінші топ - өнімнің бәсекелік қабілетін қамтамасыз ету немесе
Әлемдік нарықтың қатаң талаптары мен
Сондықтан да ішкі нарықтағы сүт өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігі, ең
Бәсекеге қабілеттілікті қалыптастыру тетіктері
Өнімнің тартымдылығын арттыру
- өнімнің сапалық және бағалық тиімділіктерін жарнамалау;
- кәсіпорынның сауда белгісін нығайту және танымалдылығын кеңейту;
- өнімнің сыртқы келбеті мен жағымдылық қасиет-терін арттыру;
-маркетинг жүйенің страте-гиясы, тактикасын дайындау
Өнімнің сапасын арттыру
- халықаралық сапа стандарттарын енгізу;
- өнімнің органолептика-лық қасиеттерін жақсарту;
- ғылыми-техникалық және инновациялық жетістіктер-ді енгізу;
- өндірісті диверсифика-циялау;
- өнімді дифференциация-лау;
- еңбек күшінің ықпалы.
Баға саясатын реттеу
- нарықта баға стратегиясын айқындау;
- өнімнің өзіндік құнын төмендету мүмкіндіктерін іздестіру;
- бағаны қалыптастыру әдістерін анықтау;
- нарықтық бәсеке жағдай-ында байланысты өнімнің бағасын белгілеу.
Өндірісті мемлекеттік қолдау
- БСҰ кіру қарсаңында өндірушілерді заңдылық тұрғыдан қорғау;
- инвестициялық саясат ұстану;
- экономикалық қолдау шараларын енгізу;
- өзара байланысты сала-ларды кешенді дамыту;
-бәсекелік ортаны дамыту.
Бәсекеге қабілеттілікті арттыру бойынша нақты ұсыныстар беру және
Ескертпе - Әмірбекұлы Ержан
Өнімнің бәсекелік қабілетін арттыру механизмін қалыптастыру
4-сурет - Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру жолдары
Сүт өнімдерінің сапалық деңгейі бірнеше тұрғыда
Өндіріске инновациялық және ғылыми-техникалық жетістіктерді енгізу, алдыңғы
Бүгінгі жағдайда, өңдеуші өнеркәсіптердің, соның ішінде сүт өнімі кәсіпорындарының
- қосылған құн тізбегі бойынша өнім шығаруды дамыту жолдарын
- сүт өнімдері тамақ өнімдерінің басқа да түрлері сияқты
Инновациялық процестерді жетілдірудің жолы ретінде аймақтық ғылыми-өндірістік жүйені құруды
Сонымен, сүт өнімдерінің сапасын арттыру осы сала өндірісінің даму
Отандық тауар өндірушілер өнімнің сапасын халықаралық стандарттарға сәйкестендіру;
Сыртқы нарыққа отандық тауарларды шығару және
Тамақ өнімдерінің адам өміріне қауіпсіздігін, оның сапалық талаптарын ғылыми
Сүт саласына қатысты өндірістік және ғылыми-зерттеу мекемелерінің ортақ жүйесін
Құрамында витаминдері, майлы қышқылдары, минералдық заттары бар өнімдер шығаратын
Отандық қалыптасқан дәстүр бойынша халықтың тұтыну ерекшеліктеріне сай
өнімнің биологиялық құрамын табиғи түрінде сақтау үшін ғылыми негізделген
өнімнің органолептикалық қасиеттерін жақсарту мақсатында қажетті табиғи қоспаларды пайдалану;
өнімнің сапасын көтеруде және адам өміріне қауіпсіздігін қалыптастыруда стандарттау
өнімді дайындау мен өңдеуде отандық және шетелдік жаңа, озат
тұтынушылардың әртүрлі деңгейлеріне сай өнімнің жаңа түрлерін шығару
инновациялық озық үлгідегі құрал-жабдықтар мен қондырғыларды енгізуге қажетті қаржыларды
Президенттің стратегиясына сәйкес біздің мемлекет қысқа уақытта әлемнің
Тұтынушылар Ұлттық лигасы мен Қазақстанның мінсіз бизнес кәсіпорындар
Қазақстанның мінсіз бизнес кәсіпорындар Ассоциациясына 30
Біздің елде отандық нарықта ұсынылған
Әрине, мұның бәрінде тек қана өндірушілерді кінәлауға болмайды. Мұнда
Сапаны жоғарылату мәселесі ҚР Президентінің «Қазақстанның
3.2 «ФудМастер» ЖШС өнімінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру
Сүт саласы өнеркәсіптің ірі салаларының бірі және оның
Сүт және сүт өнімдер нарығының дамуында позитивті
Ұсақ шаруашылықтар сүтті біркелкісіз өндіріп, көбінесе
Осылайша, сүт өндірушілердің көбісі және ондағы қайта өндіру
Сүт сапасын жоғарылату механизмін өздігінен енгізетін шаруашылықтар кейбір қиыншылықтарға
Республиканың ауыл шаруашылық кәсіпорындарда қолданылатын сүт
Орындаушыларды, басқарушыларды, мамандарды стандарттармен және басқа нормативтік-техникалық құжаттармен
Өнім сапасын жақсарту саласындағы ғылыми-техникалық жетістіктері туралы ақпараттың берілуі;
Өндірістің тиімді технологияларын құру; тайпалық жұмысты өткізу;
Өндірісті өнеркәсіптік негізде ұйымдастыру;
Сүт өнім сапасын және оның есебін болжау;
Материалдық-техникалық базаны құру;
Кадрларды оқытып, даярлау;
Өнім және жұмыс сапасын бақылау;
Жоғары сапалы өнімді өндіруді материалдық ынталандыру;
Сүт өнімнің тауарлық өңдеу, сақтау және тасымалдау [8].
Одан басқа, сүттің өзіндік құны төмендеуі кезінде сиырлардың өнімділігінің
Сүт сапасы
Өндіріс стадиясы
Сиыр тұқымы
↓
Жануардың
ерекшелігі
↓
Сиыр тұқымы
↓
Сиыр тұқымы
↓
Тауарлық өңдеу және өткізу стадиясы
↓
Фермерлік лаборатория →
Сақтау → Транспорттау →
Экономикалық қарым-қатынастар
Сапаны бақылау
Стандарттау және сертификаттау
жүйесі
Баға қалыптасу мен кредиттеу жүйесі
Ақау үшін экономикалық жауапкершілік
жүйесі
Ескертпе - Джумагалиева Ж.Г. автореферат
«Управление качеством продукции и обеспечение ее конкурентноспособности»
5-сурет - Ауыл шаруашылық кәсіпорында сүт өнімнің сапасына әсер
Дамыған елдер, сонымен қатар
Сүт малшаруашылығының төмен сапалы өнім өндірісінің негізгі факторлары келесі:
Сапасы төмен сүт өндірісінің себептерін шешу өнім сапасын жоғарлату
Қалыптасқан жағдайда ішкі нарықта сүт өнімдердің бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату
Инновациялық процестерді тежейтін факторлардың ішінен мыналарды белгілеп өтейік:
ғылыми зерттеу базасының әлсіз деңгейі, кәсіпорынның озат ғылыми-техникалық жетістіктерді
меншік қаражаттар жеткіліксіздігі, жоғары экономикалық тәуекелдер, инновациялық процестердің ақталу
заңдық және нормативті-құқықтық құжаттардың өңделуінің жеткіліксіз деңгейі;
технология нарықтардың инновациялық дамуының жеткіліксіздігі [27].
Кәсіпорындардың шетелдік тәжірибесі мен анализі көптеген мемлекеттердің сүт
Отандық және шетелдік тәжірибесі мен анализі инновациялық қызметтің
сүт өнімдердің өндіріс процестерін автоматтау, алдыңғы қатарлы технологиялық жабдықтауды
жаңа фильтрация жүйесін еңгізу, сыртқы орта мен орамада микроорганизмдерді
өнімнің сақталу мерзімін ұзартатын ораманың жаңа материалдарын қолдану;
сүт өнімдердің кейбір түрлерінің өндіріс технологиясын өзгерту ─ дайындау
сүт майлары өсімдік майларына бөлшектеп ауыстырылған аралас
жаңа технологияларды патент, лизинг формаларында сатып алу, ноу-хау, сауда
Инновациялық қызметтің бағыттарының тиімділігін бағалау «ФудМастер» ЖШС үшін маңызды
Маркетинг пен ассортименттік саясатта бұл дәм толтырғыштар мен витаминдік
Технико-технологиялық саясатта жаңа ресурс үнемдейтін технологияларды игеру, аммиактық суықтандырғыштан
Өнімді өткізу мен өнімнің ұстанымын жақсарту сферасында инновацияның мысалы
Шикі сүттің сапасын жоғарылату механизмі мен қолдануға
Шикі сүттің бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату бойынша ұсынылған шаралар дайын
Қорытындылай келсек, «ФудМастер» ЖШС өнімінің бәсекеге қабілеттілігін арттырудың келесі
Дамыған елдер, сонымен қатар
«ФудМастер» ЖШС-де инновациялық қызметті дамыту өте маңызды болып келеді,
Сүт өнімдердің өндіріс процестерін автоматтау, алдыңғы қатарлы технологиялық жабдықтауды
Сүт фермаларының ветеринарлы-санитарлық жағдай әрдайым тексеріп отыру;
Өнімнің сақталу мерзімін ұзартатын ораманың жаңа материалдарын қолдану;
Сыртқы нарыққа отандық тауарларды шығару және
Өнімді дайындау мен өңдеуде отандық және шетелдік жаңа, озат
Тұтынушылардың әртүрлі деңгейлеріне сай өнімнің жаңа түрлерін шығару
Сатылатын тауарлардың сервистік қызмет жүйесі және жалпы өткізуді ынталандыру
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақстанның әлемдік бәсекеге қабілетті 50 ел қатарына ену қажеттілігі
Жүргізілген зерттеулер негізінде келесі қорытындылар мен ұмыныстарды жасауға болады.
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігі – сапа, баға, әрлендіру,
Өнімнің бәсекеге қабілеттіліктің негізгі құрауыштарын атап өтейік:
- Негізгі құрауышы өнімнің өзімен тікелей байланысты және
- Екінші құрауышы өнімді сату мен сервисімен байланысты. Тұтынушы
- Үшінші құрауыш бұл тұтынушыға, субъективті фактор ретінде жағымды
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін анықтайтын барлық факторларды мына топтарға бөліп
- Өнім және қызмет сапасы;
- Өнім және қызмет бағасы;
- Персоналдың квалификациялық деңгейі;
- Өндірістің технологиялық деңгейі;
- Қаржыландыру көздерінің қол жетерлігі;
- Нарықтың қаныққандығы, сұраныс және ұсыныс.
Қазіргі таңда өнімнің бәсекеге қабілеттілігін бағалаудың бірнеше әдістері бар.
Дифференциалды бағалау нәтижесінде базалық техниканың параметрлер деңгейі жеткілікті ме,
Комплексті кәсіпорын өнімінің аналог-бәсекелес өнімдерімен топтық, интегралды, аралас көрсеткіштер
Әлемдегі барынша өрбіп, қанатын жайған жаһандану үрдісінен ашық әрі
Кәсіпорынның 2004, 2005 жылдардағы мәліметтері бойынша дамуын зерттедім.
Сүт өнімдері нарығындағы қызмет ететін «ФудМастер» ЖШС өнімін бәсекеге
8. «ФудМастер» ЖШС өнімінің бәсекеге қабілеттілігін арттырудың келесі жолдарын
Дамыған елдер, сонымен қатар
«ФудМастер» ЖШС-де инновациялық қызметті дамыту өте маңызды болып келеді,
Сүт өнімдердің өндіріс процестерін автоматтау, алдыңғы қатарлы технологиялық жабдықтауды
Сүт фермаларының ветеринарлы-санитарлық жағдай әрдайым тексеріп отыру;
Өнімнің сақталу мерзімін ұзартатын ораманың жаңа материалдарын қолдану;
Сыртқы нарыққа отандық тауарларды шығару және
Өнімді дайындау мен өңдеуде отандық және шетелдік жаңа, озат
Тұтынушылардың әртүрлі деңгейлеріне сай өнімнің жаңа түрлерін шығару
Сатылатын тауарлардың сервистік қызмет жүйесі және жалпы өткізуді ынталандыру
Тамақ өнеркәсібінің салаларында өндірілетін өнімдер тікелей адам өмірінің қауіпсіздігімен
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР КӨЗДЕРІ
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына
3. «Бәсеке және монополияны шектеу
4. ҚР-ның статистикалық жинақ 2005
5. ҚР-ның статистикалық жинақ 2006
6. Отраслевая подпрограмма
-2005 годы» Астана, 2004
7. Ж. Байтілесов Қазақстан-БСҰ:
www.Google.kz
8. Тасбай СИМАМБАЕВ, Сенат депутаты, Халықаралық істер,
9. А. Сосков Чтобы конкуренты
10. Сүт және сүт өнімдерінің сапасын жақсарту мәселелері.
11. Формирование конкурентоспособности сельскохозяйственных товаров в условиях конкурентной
12. Формы и методы государственного регулирования качеств продукции
13. Әмірбекұлы Е.
Өнімнің бәсекелік қабілетін арттыру механизмін қалыптастыру
14. Сазанова Ж.О.
Шаруа қожалықтарының бәсекеге қабілеттілігін арттыру.-Алматы, 2005
15. Джумагалиева Ж.Г.
Управление качеством продукции и обеспечение ее
16. Нурпеисова М.М.
Повышение качества и конкурентноспособности потребительских товаров Казахстана.-Алматы,
17. Богданов К.В. Конкуренция и конкурентоспособность (курсовая
М, 2002
18. Галкина О. Оценка конкурентоспособности товара (курсовая работа)
19. Коммисаров А.В. Разработка программы стимулирования сбыта
20. Макарова Н.Н. Продвижение товара: Public relations
Ялта 2001
21. Москаленко С.В. Стратегические направления в развитии
22. Раздорский О.С. Оценка и повышение
(курсовая работа) Самара 2002
23. Барнгольц О.Б. Экономический анализ хозяйственной
предприятий и объединений - М,1986..
24. Годин А.М. Маркетинг: Учебное
25. Голубков Е.П. Маркетинговые исследования. - М:
26. Дюсембаева К.Ш. Анализ финансового положения предприятия
27. Жолдасбаева Г.Ө. Кәсіпорын экономикасы - Алматы:
28. Ковалев А.И. Маркетинговый анализ:
29. Ковалев В.Р. Анализ хозяйственной деятельности предприятия
30. Козлов Е.Н. Товар и товарная политика.
31. Магомедов Ш.Л. Определение показателей конкурентоспособности
32. Мейірбеков А.Қ., Әлімбетов Қ.Ә. Кәсіпорын экономикасы
33. Печенкин А,.Фомин В. Об оценке конкурентоспособности
товаропроизводителей // Маркетинг.2000.№2.С.23-26
34. Савицкая В.Г.
Москва,2000г
35. Под ред. Сафронова,Зайцева Н.Л.
37. Фатхутдинов Р.А. Менеджмент конкурентоспособности товара. М.:АО
«Бизнес-школа Интел-синтез».1995.203с.
38. Meyer H. Aspekte der Konkurrenzfдhigkeit (доклад
39. Материалы журнала “Marketing. Zeitschrift fоr Forschung
Mьnchen und Frankfurt за 2001-2002 годы
2
Кәсіпорын қызметінің бәсекелік мақсаттары
Баға саясатының қағидалары
Әрбір өнім бойынша баға стратегиясы және маркетинг тактикасы
Бағаны қалыптастыру факторлары
Баға саясаты
Өндірістік өнімнің бағасы
Бәсекеге қабілеттілікті арттыру жүйесі