Кіріспе................................ 2
1.Моделдеудің негізгі түрлері................... 3
2. ГАЖ моделдеудің әдістемелік негіздері.......... 5
3. Векторизация ..................6
4. Жобалар және қайта қалыптастыруды жобалау...........10
Қорытынды .....................20
Пайдаланылған әдебиеттер ....................... 21
Кіріспе
Географиялық ақпараттық жүйе (ГАЖ), кеңістік базасының құрастырушысы және
Казіргі кезде ГАЖ – бұл, бүкіл әлемдегі миллиондаған адамдар
1.Моделдеудің негізгі түрлері
ГАЖ моделдеуді төрт негізгі топқа бөлуге болады : семантикалық,
Семантикалық моделдеу – кодтау және лингвистикалық қамтамасыз ету
ГАЖ семантикалық моделдеу үлесі ақпаратты жинақтау деңгейінде көп болса,
Инварианттылық моделдеуде толықтай немесе шетінен унифициялы ақпараттылықты элементпен немесе
Инварианттылық моделденген нысанның нақты түріне қатыссыз бағдарламалы-технолгиялық құралдың жинағын
Бұл тип моделдеуде ақпаратты өңдеу өнімділігін айтарлықтай арттырады, әсіресе
Басқаша айтқанда, мұндай моделдеу бағдарламалы және лингвистикалық қамтамасыз етуді
ГАЖ бұл ыңғай арнайы кітапхананы пайдалану есебінен ақпаратты
Эвристикалық моделдеу экспертті шешімнің қажеттілігі кезінде қолданылады, бейне кескіндегі
ГАЖ технологияларында және САПР эвристикалық моделдеу ЭЕМ пайдалана отырып
ГАЖ эвристикалық моделдеу пайызы САПР қарағанда көп артық. Бұл
Ақпараттылық моделдеу ақпараттың әртүрлі үлгілерін қайта қалыптастыру және құрылуымен
Заманға сай ақпараттық жүйелерді тарату ақпараттық кешенді моделдеу құжаттық
Жергілікті мәселе ақпараттық моделдеуде бағдарламалы қамтамасыз ету құралдарымен шешіледі,
Дұрысында, ақпараттық сыйымдылық бейне кескінде үлкен, яғни артық, машиналы
Нысанның кез-келген кластары үшін моделдерді құру үшін маңызды сипаттама
ГАЖ нысандарының моделді жарамдылығын талдау кең класты айтады және
Тәжірибе көрсеткендей, моделді бір эксперпименттің таралуының тиімді интерактивті өңделуі
2.ГАЖ моделдеудің әдістемелік негіздері
ГАЖ заманға сай позициясымен моделдеу әдісіне жекелегенде, ақпараттың өңделуіне
ГАЖ моделдеу тұжырымы интеграцияда жинақталады, ол бір жағынан –
Моделдеу процесінде картаның дайындалуы және моделдеу процесінің барлық кезеңіндегі
ГАЖ моделденуі жалпы моделдік шешімнің ары қарайғы синтезімен бастапқы
Моделдің синтезінің процесінде моделдеудің автоматтандыру құралының кешенімен жобалаушылардың диалогты
Бірыңғай интеграциялы ақпараттың негізін қолдану және құру (моделдері);
Кешенді моделдеуді пайдалану; сандық моделдің интерактивті әрекеттестігі;
Математикалық моделдердің негізінде шешім қабылдау және ақпаратты өңдеу сатысында
Моделдің талдануы және автоматты процедура синтезі үшін бірыңғай ақпаратты
Көп нұсқалы жобалаудың жүргізілуі және үйлесімділік әдісін пайдалана отырып
Жақсы дамыған ақпараттық ресурстардың болуы, ұйымдық-әдістемелік материалдардың мәліметтер банкі,
Салалық ерекшелікке түзету қарапайымдылығы, қолданудың нақты аймағына әлсіз тәуелділікке
Арнайы ақпаратты-анықтамалық жүйелерді құру және одан тұтынушы сияқты және
ГАЖ дамуы және қолданылуы аймағындағы жұмысты талдау, әрбір жұмыста
Дегенмен, олардың интеграциясының сатысы бойынша жіткелуі мүмкін, технологиялық ыңғайдағы
процедура — ақпаратты ңөдеудің элементтік операциясы;
тапсырма — жобалық өнімнің бір түрін алу үшін процедураның
процесс — мәліметтердің қайта қалыптасуының типтік циклын таратуды қамтамасыз
функция — қарымталы жұмысты орындайтын, арнайы тапсырма топтары, оның
жұмыс кешені — жобалық құжаттардың кешенін шығарумен айналысатын, жұмыстың
интеграциялы жұмыстар — құжаттар кешенін шығару; мәліметтер базасын автоматты
ЕЭМ тұтынушыларымен интерактивті қатынастың тиімділік тапсырмасы моделдеу процесін толықтай
Имитациялы моделдеу әдісі — үйлесімді шешім таңдау жолдарының бірі.
Типтік моделдерді және олардың элементтерін сақтау, ақпараты-анықтамалық ақпараттарды сақтау
Мәліметтер базасы мәліметтер банкінің типтік орталықтанған немесе бөлінген жүйесін
ЕЭМ тұтынушысымен қатынастың ыңғайлылығы үшін лингвистикалық қамтамасыз ету керек.
Ақпаратты беру кезінде тұтынушыға негізгі технологиялық процес графикалық моделдеу
ГАЖ қатарында күрделі үш мәртелі нысанның гарфикалық моделдену қажеттілігі
ГАЖ моделдеу ерекшелігі
ГАЖ моделдеу кезінде келесі бағдарламалы-технологиялық блокты бөлуге болады:
• мәліметтер ұсынылған және үлгілерді қайта қалыптастыру операциялары;
• жобалық қайта қалыптасу;
• геометриялық талдау;
• операцияны көмкеру;
• функционалды – моделдегіш операциялар.
Форматтарды қайта қалыптастыру операциялары және ұсынылған мәліметтер әрбір ГАЖ
Бастапқы кеңістікті мәліметтер және ГАЖ өңдеу прцоесіндегі алынған, мәліметтер,
3.Векторизация
Мәліметтер веткорлы немесе растрлы кескінде ұсынылуы мүмкін. Векторлы және
Растрлы ұсыныстан мәліметтерді қайта қалыптастыру операциялары векторлауда (векторизация) —
Технологиялық жоспарда растрдан векторға ГАЖ үшін қайта қалыптастыру мәліметтің
Растрлы-векторлы қайта қалыптастыру аэроғарыштық сканерлі кескіндерді интерпретациялау кезінде қолданылады
Қағазға сылынған сызықтың векторлы кескіні, картаны – сканердің көмегімен
Векторлы ұсыныс растрлымен салыстырғанда мүмкіндіктер қатарын игергендер:
көптеген қосымшалар, есептеуге арналған графиктерді пайдаланатын түрі, тек векторлы
компьютерде векторлы файлды сақтау кезінде жадының кіші көлемін алады
векторлы суреттер жеңіл өңделеді, векторлы кескінді масштабтау және трансформаттау
Векторлы кескін көп жағдайда арнайы бағдарламаның көмегімен құрылады және
Векторлау қолмен, жарытлай автоматты және автоматты болуы мүмкін. ГАЖ
Векторлау растрлы кескінді қайта қалыптастыруға мүмкіндік жасайды, ол растрлы
Қайта қалыптастыру тапсырмасы тек векторлы үлгіні алып, іс жүзінде
Осы позициямен векторлау бөлудің берілген сынамасы бойынша бастапқы кескіннің
Векторизация ірі (тез), мысалы 45', еңістің бұрышымен сызықтың растрлы
Outline типті белгілі фильтрді растрлы кескіннің ареальды нысанын векторлау
Бағдарламалы векторлаудың автоматты түзімінің болуына қарамастан, автоматтандыру бұл прцоесте
Растрлы кескіннің бастапқы фильтрлеуінің автоматты прцоесінде берілуі әзірге қиын,
Автоматтандырудың векторлауы кезінде картографиялық мәліметтерде үзілген дискретті элементтердің үлкен
Векторлы-растрлы қайта қалыптасу.
Векторлы-растрлы қайта қалыптасуды кескіннің күрделенуі үшін пайдалануға болады. Бұл
Операцияның осы тобына қабаттардың фрагменттелуі немесе дефргаменттелуінің қабатқа бөлінуі,
Растрлы форматта қайта қалыптасуды жүзеге асыратын, жүйенің мысалы ретінде
Кіріс мәліметтері ретінде ол графикалық метфайлды ESRI стандартында пайдалана
ArcPress оның жады ресурсын пайдалана отырып, жұмыс бекетінде тікелей
4.Жобалар және қайта қалыптастыруды жобалау
Кеңістікті нысанның нүкте координаттары жердегі бетінің нысанының орналасқан жерін
ГАЖ математикаылқ прцоедурасының тобы, бір картографиялық жобадан екіншісіне өтуді
Жобалық қайта қалыптастырулар саны ГАЖ моделдеу блогында әртүрлі: ER
ГАЖ тапсырмасын шешу үшін жобалық қайта қалыптастырудардың барынша жалпы
Картографиялық жобаларды қайта қалыптастыру бастапқы картографиялық композициядан берілген тұтынушыға
ГАЖ моделдеу жетістігі дәстүрлі фотограмметриялық трансформациялы түсірілімді немесе фотограмметрияолық
Жобаны қалыптастырудағы топшаларды бөлу әртүрлі маетматикалық негіздердің әртүрлі картографиялық
ГАД жобалық қалыптасыруына арналған технологиялық картографиялық жобаны суреттец файлын
Жобалық қайта қалыптастыру жобаның әртүрлі класын қарауды талап етеді,
Теңбұрышты жобалар (conformal projection) кіші нысанның қажалмаған бұрышы және
Теңкөлемді жоабалар (equivalente projection) алаңды қажамайды, нысандар пішіні және
Еркін жобалар (arbitrary projection) бұрыштар, алаңдар және ұзындықтар қажалауы
Коникалық жобалар (konical projection). Қажалу сипаты бойынша коникалық жобалар
Азимутальды жобалар (azimuthal projection). Оларда қатар (альмукантараттар) концентрациялық қоршаулар
5.1-сурет Коникалық жоба: жобаны құру принципі; б —
5.2-сурет Азимутті жоба: а — жобаны құру принципі; б
Меридиана арасындағы жобалардың теңдігі әртүрлі ұзақтыққа сәйкес клееді. Қатарлар
Азимутты жобаның қалыпты тор көзі ортогоналды. Оларды жеке жағдай
Тік, қисық және көлденең азимутты жобалар қолданылады, оларды жобаның
Азимутты жобаның қажалуына байланысты теңбұрышты, теңкөлемді және аралықты қасиеттермен
Цилиндрлі жобалар (cylindrical projection). Тік цилиндрлі жобаларда қатарлар және
Қатарлар арасындағы қашықтық әртүрлі ұзақтыққа пропорционал болады. Меридиандар арасындағы
Жобаны кескінінің қасиеті бойынша теңбұрышты, теңкөлемді және еркін болуы
5.3-сурет Цилиндрлі жоба: а — жобаны құру принципі;
б — жоба түрі
Цилиндрлі жобаның қалыптасуының әртүрлі тәсілдері бар. Көрнектісі ретінде цилиндрдің
Цилиндрлі жобалар ұсақ және ірі масштабты картаны құру бойынша
Тік цилиндрді жобаларда кесік сызықтың жиегіндегі жер бетіндегі сол
Қисық цилиндрлі жобалар жолақтың ені кезінде қисық жүйеде, полярлы
Тік жобаларда полюс тік сызықпен, ұзындығы бойынша, экваторға тең
Псевдоцилиндрлі жобалар. Тік псевдоцилиндрлі жобаларда қатарлар тік қатар сызықтар,
5.5-сурет Псевдоцилиндрлі жоба
Қатарлар арасындағы қашықтық жазықтықтағы жер бетінің кескіндік қабылданған заңымен
Псевдоцилиндрлі жобалардың полюсінде полярлы сызық немесе нүктемен кескінделеді, ұзындығы
Цилиндрлі жобаның қаралуы кезінде псевдоцилиндрлі жобаның жеке жағдайында, меридиандр
Псевдоцилиндрлі жобалар негізінен барлық жер бетінің немесе маңызды оның
Гаусс жобасы — Крюгера. К.Ф. Гаусс 1820 — 1830
1946ж.сәуірде үкіметтің қаулысымен красовск референц-эллипсоид көлемі бектілген және жаңа
Гаусс — Крюгер жобасы теңбұрышты болып табылмайды, себебі оны
Жобаның теідігін енгізу кезінде тағы бір қосымша мүше қатары
Мүшелердің жеткілікті көлемдегі формуласында сақталуы кезіндегі жобалар іс жүзіндегі
Гаусс — Крюгер жобасында жазықтықтағы эллипсоидтің бетінде меридиан аймағы
Меридиан және қатарлар қисық, симметриялы кескінде, аймақ және экватор
Картаның оңтүстік шеңбері және солтүстікке сәйкес, қатарлармен, ірі масштабтағы
Ресейде аймақты нөмірлеу қабылданған, ол 1:1 000 000 масштабты
Ресей аумағы солтүстік жартышарда болады, сондықтан кординаттар Х барлық
Гаусс — Крюгер жобасындағы изоколдарда доғал түр болады, созылмалы
200 км шамасындағы қашықтықта екеуі бойынша түзулік меридианнан және
Түзулік меридиан
5.6-сурет Гаусс-Крюгер жобасы:
а — жалпы түрі;
б — аймақ координатының жүйесі
Түзіулік меридиандар үшгарудсты аймақта алтыграудсты аймақтың түзулік меридианымен тең
Көптеген елдерде әмбебап көледенең-цилиндрлі Меркатор жобасының топографиялық картасын құру
Барынша толық суреттеудің жобасының тізімі келтірілген. Айта кететіні, тұтынушы
Координат қиылысы математикалық картографияның кері таспырмасының шешімі ретінде ұсынылуы
Белгісіз міндетті тәуелділіктер кезінде, сәйкес клеетін геогарфиялық және шартты
ГАЖ бағдарламалы құралы әртүрлі жобаларды қосатын, қайта қалыптастырудың әртүрлі
ҚОРЫТЫНДЫ
Отандық картографиялық ақпаратта маңызды айырмашылық балама шетелдіктен туындайды. Дұрысында,
ГАЖ моделдеу бұған дейін біріктірілген, ақпаратты бірлесе өңдеу үшін
ГАЖ мәліметтерінің интеграциясы моделдеудің сапалы жүзеге асуы үшін мүмкіндіктер
Пайдаланылған әдебиеттер:
Википедия // URL=http://ru.wikipedia.org/wiki/Моделирование;
Берлянт А.М. Геоинформационное картографирование. М.: МГУ, РАЕН, 1997.
Майкл Н., Де Мерс. Геоинформационные системы. Основы. М.: “Дата+”,