Жоспар
І. Кіріспе бөлім
Ойын туралы ұлы ойшылдардың пікірлері
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Дидактикалық ойындар
2.2. Дидактикалық ойындардың қолдану мақсаттары
2.3. Дидактикалық ойындардың ерекшеліктері
2.4. Дидактикалық ойындар математика сабағында
2.5. Дидактикалық ойындардың түрлері
2.6. Санамақ
ІІІ. Қорытынды бөлім
3.1. Практикалық жұмыс
3.2. Зерттеу жұмысы
3.3. Әдістемелік нұсқау
3.4. Қолданылған әдебиеттер.
Кіріспе бөлім
Еліміздің егеменді ел болғалы бері келелі де ауқымды өзгерістер
Қазіргі кезеңде саласының алдына қойылған талаптар- оқушыларға білімді тереңдетіп
Ойын- күрделі философиялық, педагогикалық ұғым. Философия адам мәселесін зерттегендіктен,
Біздің эрамызға дейінгі ІV ғасырда өмір сүрген грек философы
Осының нәтижесінде қазіргі кезеңде ойынды философиялық тұрғыдан ұғындыруда мынадай
Ойын- мәңгілікке ұштасатын құбылыс (Платон, Демокрит).
Ойын- артық күштен арылу жолы (Ф.Шиллер., Г.Спенсер).
Ойын балаларды ересек өмірге дайындайды (К.Гросс, К.Блююллер)
Функционалды тенденция теориясы (Д.Н.Узнадзе, т.б.)
К.Г. Исулов ойынды адам санасының қоршаған ортамен қарастырады. Психологтар
Қажеттілік→ матив→мақсат→ ойынның іс-әрекеті→ нәтиже.
Демек, психологиялық тұрғыдан ойын:
а) Әлеуметтік тұрғыдан ойлауды қалыптастырады;
ә)Танымдық мативтің дамуына әкеледі;
б) Іс- әрекеттің бір түрі ретінде оқу және еңбекпен
в) Логикалық ойлаудан эвристикалық ойлауға үйретеді.
Педагог ғалымдар ойынның оқыту процесіне оң әсерін тигізетініне
А.С. Гуревич, А.В. Килиниюктер ойынды оқытудың активті түрі деп
Ойын элементтері ойынның біртұтас құрылысын береді. Ойын құрылысында
«Біз дидактикалық ойын жекелеген білімдер мен іскерліктерді игерудің формасы
А.В.Запорожец
«Балалардың рөлді немесе шығармашылық деп аталатын ойыны дамыған
Д.Б. Эльконин
«Ертегі сияқты, ойын да баланы бейнелейтін адамдардың ойы мен
А.В. Запорожец
«Балалар үшін ойынның айрықша маңызы бар: ойын олар үшін
Н.К.Крупская
«Бала өмірінде ойынның маңызы зор, ересек адам үшін еңбектің,
А.С. Макаренко
«Бала ойынының ерекшелігі- ол өз ойлағанының шындығына сенеді. Бала
К.С. Станистлавский
«Ойын дегеніміз- орасан зор жарық терезе, осы терезе арқылы
В.М.Монахов
«Баланың ойынға деген құмарлығы бар, сол құмарлықты қанағаттандыра білуіміз
В.А. Сухомлинский
« Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгеру
С.В. Селевко
Негізгі бөлім
Дидактикалық ойындар
Бүгінгі таңда қоғамымыздың даму бағытында жан-жақты дамыған, сауатты саналы
Мұның барлығы дидактикалық ойындарды бастауыш сынып оқушыларының оқу
1. Ойын-саяхат. Олар ертегілерге ұқсас. Олар фактілер немесе
2. Ойын-тапсырмалар. Бұл ойындардың негізін заттар мен әрекет,сөздік тапсырмалар
3. Ойын-болжамдар. Бұл ойындар «Не болар еді...?», «Мен не
Ойынның дидактикалық мазмұны балалардың алдына проблемалық міндет пен ситуацияны
4. Ойын-жұмбақ. Жұмбақтың негізгі ерекшелігі-логикалық астарының болуында. Олар баланың
5. Ойын-әңгімелер. Мұғалімнің балалармен, мұғаліммен және балалардың балалармен қарым-қатынас
Танымдық іс-әрекет сипатына сәйкес ойын түрлері:
1. Балалардың орындаушылық әрекетті талап ететін ойындар.
2. Қайта жаңғырту іс-әрекетін орындауға бағытталған ойындар.
3. Қайта жасау іс-әрекетін жүзеге асыруға бағытталған ойындар.
4. Оқушылардың іс-әрекетін бақылауға бағытталған ойындар.
Құрлымы бойынша дидактикалық ойындарды мынадай түрлерге жіктеуге болады:
1. Сюжеттік-рөлдік ойындар.
2. Жаттығу ойындары.
3. Шығармашылық ойындар.
4. Драмалық ойындар.
5. Әдеби-музыкалық ойындар.
Халық ойындарының педагогикалық мүмкіндіктеріне сәйкес мынадай жіктемесі бар:
1. Білім беретін ойындар.
2. Тәрбиелейтін ойындар.
3. Дамытатын ойындар.
4. Жеке тұлғаны әлеуметтендіретін ойындар.
5. Диагностикалық ойындар.
Жоғарыда көрсетілген жіктемелердің барлығының мазмұны өте қызық және өзіндік
Ойын-оқушы білімін берік меңгерту құралы.
Педагогика ғылымында ойын әрекетінің оқу үрдісінде алатын орны туралы
«Ойын» ұғымына түсінік берсек-бұл адамның мінез-құлқын өзі басқарумен анықталатын
-ойын-сауық;
-коммуникативтік немесе қарым-қатынастық:
-диагностикалық (ойын барысында өзін-өзі тану);
-коррекциялық (өзін-өзі түзету);
-әлеуметтендіру
Әлде де болса ойынның адамның дамуына, қалыптасуына, тәрбиесіне байланысты
Ойын-адамның өміртанымының алғашқы қадамы. Сондықтан ойын арқылы балалар
Ойын-бір қарағанда қарапайым құбылыс не әрекет іспетті. Ол міндетті
Ойынның да өзіне тән мотивтері болады. Мысалы, мазмұндық, рөлдік
Ойын түрлері өте көп. Соның ішінде бастауыш сыныптарда пайдаланатын:
Оқу үрдісінде кеңінен қолданылып ойынның тағы бір түрі ол
Бұл талаптар төмендегідей сұраныстарға жауап береді:
Балаларға өзінің қабілетін көрсете білуге мүмкіндік беру;
Баланы басқалармен жарыса білуге қалыптастыру;
Білік пен дағдыны қалыптастыру үшін білімді өзі ізденуге қамтамасыз
Ойын барысында балаға жаңа білім, білік, дағдылардың қайнар көзіне
Баланың ойын барысында жеткен жеңісінің, оның жаңа алған
Осы көрсетілген сұраныстардың ішінде балалардың танымдық әрекеттерін дамытуда әсіресе
Дамытушы ойындардың ішінде оқушылардың өздері қолдан жасап, құрастырып ойнайтын
Сабақтың бірыңғай әдістермен жүргізе беру оқушыларды жалықтырары сөзсіз. Егер
С.А. шмаковтың анықтауы бойынша ойын төрт түрлі қырымен сипатталады:
- еркін дамытушы әрекет, ол әрекет белгілі бір нәтиже
- әрекеттің эмоционалды жағынан көтеріңкі болуы, яғни жарыстық орын
- ойынның мазмұнын сипаттайтын қағидалар.
Ұлы Абайдың « ойын ойнап ән салмай, өсер бала
Педагогикалық үрдісті жетілдіру ойынның алар орны жөнінде Қазақстандық Н.Құлжанова
Сонымен бірге бастауыш сынып оқушыларының назарын аударатын ойын түрі
Бастауыш сынып оқушыларының негізгі әрекеті- оқу, қарым-қатынас, ойын және
Я.А.Коменский «Ұлы дидактика» деген еңбегінде 6 жастан 12 жасқа
Бастауыш сынып оқушылары еліктеуіш, жаңаны жаны сүйгіш болып келеді.
Ойын түрлерін мұғалім сыныптан сыныпқа өткен сайын дидактикалық «деректіден
Ойынның негізгі мақсаты- баланы қызықтыра отырып білімді берік
Ойынның ерекшеліктері
Ойын балалардың негізгі іс-әрекеті ретінде психологиялық, анатомиялық-физиалогиялық, педагогикалық маңызы
Балалар ойындарының тәрбиелік маңызын жоғары бағалай келіп, А.С.Макаренко былай
Ойынның негізгі ерекшелігі ол балалардың қоршаған өмірді- адамдардың қиялын,
Ойын іс-әрекетінің тағы бір ерекшелігі- оның әрекеттік сипаты. Балалар
Балалар ойынының ерекшелігі оның сондай-ақ бейненің, ойын әрекеті мен
Балалар үн- түнсіз ойнамайды. Тіпті бала жалғыз болғанның өзінде
Ойын процесінде сөйлесу қарым-қатынасы үлкен рөл атқарады. Сөйлесе жүріп
Бейненің, ойын әрекеті мен сөздің өзара байланысы ойын қызметінің
Ойынның негізгі құрылымдық элементтері мынадай: ойынның түпкі
Ойынның түпкі ниеті- бұл балалардың нені және қалай ойнайтынының
Ойынның түпкі ниетіне қарай ойындарды азды-көпті мынадай типтік топтарға
а) тұрмыстық құбылыстарды бейнелейтін ойындар ( «отбасы», «мектеп», «балабақша»,
б) жасампаз еңбекті бейнелейтін ойындар (кеме салу, үйлер, сатдиондар
б) қоғамдық оқиғаларды, дәстүрлерді бейнелейтін ойындар (мекемелер, қонақтарды қарсы
ойындарды бұлай бөлу әрине дұрыс, өйткені ойын өмірдің
Ойынның сюжеті, мазмұны- бұл оның жанды тұлғасын құрайтын, ойын
Ойынның құрылымдық ерекшелігі мен түйіні- бала атқаратын рөл. Ойын
Ойын процесінде балалардың өздері (ал кейбір ойындарда- ересектер)
Ойынның осы құрылымдық элементтерінің бәрі типтік болып табылады, бірақ
Дидактикалық ойындарды мұғалім сабақта пайдаланып, оқыту мақсатын шешеді.
Дидактикалық ойындар математика сабағында
Оқушылардың математикаға деген ынтасын арттырып, оны дамыту көптеген әдістемелік
Дидактикалық ойындар – көп салалы, күрделі педагогикалық құбылыс. Оны
Дидактикалық ойын оқу процесінде ойын әдісі ретінде екі
Ойын түрінде мұғалім үйрететін тақырыпқа оқушылардың қызығушылығын, зейінін
Дидактикалық оын жалғыз математика сабақтарында ғана қолданылып қана
Дидактикалық ойын оқыту процесінде мынадай екі түрлі мақсатта қолданылады:
Мұғалім өзі де ойынға қатысады, баланы үйретеді. Бала
Бастауыш сыныптардың математика сабақтарында дидактикалық ойындарды жаңа тақырыпты түсіндіру
Дидактикалық ойындар оқушылардың ой - өрісін дамытып, ойлау қабілетін
Тақырыпқа сай жүргізілген ойын түрлері, әсіресе тәрбиелік мәні бар
Мұғалім өтетін тақырыпқа сай ойын түрлерін дұрыс таңдап алуы
Дидактикалық ойын түрлері көп. Соның бірі- оқушының ақыл-ойын дамытатын
Оқушыны дұрыс сөйлеп үйренуге бағыт беретін ойынның түрі- сөздік
Басты мәселе мұғалім сабақта ойын эелементтерін жүргізбес бұрын, оның
Қорыта айтқанда, бастауыш сыныптар математика сабақтарында тіл дамыту жұмыстарында
Ойын түрлері
1. «Жоғарыда- төменде»
Кім биік? Кім аласа? Жаттығуы
Керекті материалдар. Көгілдір аспан, жасыл алқап, өзен бейнеленген
Таблицаның әр жеріне ілмек тігіледі. Беті жабық қорапта
Жаттығудың мазмұны:
Бала қораптан қолын салып, фигураның біреуін алады. Алған фигурасын
Бұл жаттығу «жоғарыда- төменде», «биік-аласа» ұғымдарын пысықтауға жәрдемдеседі. Балалар
2.Дүкен
Ойыншық таразысына дүкенші бала сатып алушының сұраған нәрсесін
3.»дабыл соғу» жаттығуы
Керекті материалдар. Бірден төртке дейінгі нәрсенің суреті салынған
Жаттығудың мазмұны. Мұғалім дабыл соғады немесе үстелді тақылдатады. Балалар
Мысалы: «сіз үш рет соқтыңыз, ал менің топтамамда үш
4.«Кім алғыр?»
Қолданылатын көрнекіліктер: (+ - =) таңбалы 10 көлеміндегі сандар.
Ойынның барысы:
Оқушының қолдарына сандармен таңбалар үлестіріп беріледі. Ойын мазмұнын түсіндіргендер
Ойын барысында: таңбалар арасындағы байланысты жете түсінуіне, сан құрамын
5. «Сенде осынша көрсет»
Мақсаты: Балалардың көрген нәрселерін немесе естіген дыбыстарын санап,
Керекті материалдар: Фигуралардың ою- таңбалардың суреті салынған топтамалар бала
Ойынның мазмұны:
І вариант. Мұғалім топтаманы көрсетеді де алып қояды. Алалар
ІІ вариант. Мұғалім бірнеше рет алақанын (барабан, дабыл)
6.«Өз жұбыңды тап» ойыны
Мақсаты: Санды көру, есту және қимыл арқылы қабылдау қабілетін
Керекті материалдар: Балалар 10 адамнан командаларға бөлініп ойнайды. Ойынға
Барлық балалар өзіне жұп болғанда ойын аяқталады. Ойынға қатысушылар
Ескерту: ойын бастаушы алақанын қарсы команда балаларының топтамалардағы санға
7. «Өз пәтеріңе жайғас»
Мақсаты: Іріктеп алынған заттарға ұқсас нәрселерді таба білу.\
Керекті материалдар: бетіне дөңгелектер сызылған (үлкен форматты) топтамалар.
Ойынның мазмұны: Мұғалім сыныптың бұрышына топтамаларды іледі.
Балалар жеңімпаз «пәтерді» анықтайды.
Балалардың санына қарай «пәтердің» санын лайықтап алуға болады.
8. «Ұқсасын тап»
Мұғалім балаларға зат көрсетеді, балалар алдарыңдағы геометриялық фигураларды
9. «Көп-аз, бір»
Ойынға қажетті материалдар: Үлестірмелі заттар немесе суретті
Ойынның барысы: Әр оқушыда он-оннан топтамалар және
Бұл ойында керісінше
«бір», «аз», «көп» деп айта отырып ойнатуға болады.
10. «Қалт етпей қағып ал, жауабын тауып ал»
І вариант.
Балалар дөңгелене тұрады. Ортасында тұрған мұғалім мысалы: «қалт етпей
ІІ вариант.
Балалар екі командаға бөлініп 2 жаққа тұрады да допты
11.«Доп лақтыру»
Көрнекілік: Доп
Ойынның барысы: Мұғалім допты лақтырып немесе
12. «Бірде бір» ойыны
Тақта алдында 10 оқушы шығып қатар тұрады. Ең бірінші
13. «Поезд құрастыр» ойыны
Қолданылатын көрнекіліктер: 1-ді қосу кесетіснде берілген топтамалар: 0+1,1+1,
Ойынның барысы: Мұғалім топтамаларды оқушыларға таратып
Ойынның мақсаты: 1- қосу кестесін қайталату.
14. «Өз орныңды тап» ойыны
Бұл ойынды 10-ға дейінгі натурал сандар қатарын өтіп болғаннан
Ойынның мақсаты: алғашқы ондықтағы сандар қатарын, оның атауын, белгісін,
15. «Қапшықтан неше ойыншық алдың?» ойыны
Мақсаты: Балаларға заттың санын қолмен сипап
Керекті материалдар: Әрбір балаға ішіне шошқа жаңғақ,
Ойынның мазмұны: Мұғалім балаларға қолдың саусақтарымен
Тапсырма бірнеше рет қайталанады. Ешқандай қателік жібермеген балалар жеңімпаз
16. «Үй тұрғызайық» ойыны
Мақсаты: Балаларға заттарды үлкен –кішілігі бойынша салыстыруды,
Керекті материалдар: Әрбір бала үлкен-кішілі үйдің бөлшектері (төбесі, есігі,
Мұғалім үйдің бөлшектерінен құрастырылған үлгіні қыстырады. Балаға тапсырма
Ойынның мазмұны: Мұғалім балаларға ағаш ұстасының үлкен-кішілі төрт
17. «Сипаттамасы бойынша тап» ойыны
Мақсаты: Ұзын-қысқа, кең-тар, биік-аласа және т.с.с ұғымдарды
Керекті материалдар: Сөреге аю, қоян, қасқыр, түлкі секңілді
Ойынға алуан түрлі ойыншықтарды, сондай-ақ суреттерді пайдалануға болады.
Әдістемелік нұсқау
Математика сабағында дидактикалық ойындарды тиімді пайдалану керек.
Мұғалім сабақ тақырыбына байланысты ойындар таңдауы керек.
Ойын ойнату барысында оқушылардың жас ерекшеліктерін ескеру қажет.
Мұғалім оқушыларды ойын ережесімен таныстыру қажет.
Мұғалім ойын ойнату барысында ойынның шарттары бұзылмауын қадағалау керек.
Дидактикалық ойындарды қолдану арқылы математика пәніне деген қызығушылығын арттыру
Дидактикалық ойындарды қолдану арқылы оқушыларды ұйымшылдыққа, адамгершілікке тәрбиелеу керек.
Болашақ мұғалім дидактикалық ойындардың түрлері бойынша қойма жинақтауы
Балалардың алған білімдері мен оқу дағдыларын, шеберліктерін жетілдіру қажет.
Дидактикалық ойындардың мақсаты, міндеті, нәтижесі айқын болу керек.
Қорытынды:
Қорыта келгенде мұғалім әрдайым сабақтарында дидактикалық ойындарды пайдалану
Ойындар педагогикалық үрдісті диагностикалау жұмысын жүргізе алады, оларды
Бір –дегенім бірлік,
Бірге ойнадық күлдік.
Бір үйдегі көп бала
Бір көлікке міндік.
Атамекен жерім
Ол-өзен, көл, кең дала
Екі- дегенім елім
Ол- тауларым менің.
Үш дегенім үй
Үйсіз оңбас күй.
Үй- туған ел бөлшегі
Соны еске түй.
Төрт- атақты төрт түлік,
Төрт түлекте тоқшылық.
Жылқы, сиыр, қой, ешкі,
Өсір бәрін көп қылып.
Бес қолында бес саусақ,
Іске даяр тұр самсап.
Тас қамалды бұзамыз,
Жұдырықтай бір болсақ.
Алты- асау арғымақ,
Мінсең шабар арқырап.
Қиялдайды сондайды,
Бәйге сүйгіш әркім-ақ.
Жеті- туған жеріміз,
Біз- туған жер төліміз.
Жиі барсақ ауылға
Тола түсер кеміміз.
Сегіз деген салтанат,
Ел жиналар анталап.
Тәуелсіздік тойы бар
Сайыс құрар бар талант.
Зерттеу жұмысы
Тақырыбы: Математика сабағында дидактикалық ойындарды қолдану.
Мақсаты:
Мектептегі мұғалімдердің қаншалықты дидактикалық ойындарды қолданатынын анықтау.
Дидактикалық ойындарды қолдана отырып, оқушылардың ой-өрісін дамыту.
Бір-бірін сыйлауға, тыңдауға, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Әдісі: Анкета
Жүргізілген орны: «Өрнек» бастауыш мектебі
Қатысқан мұғалімдер саны: 5
Зерттеу барысы:
Мен «Өрнек» бастауыш мектебінің мұғалімдерімен сауалнама жүргіздім. Сауалнамаға қатысқан
Жексембаева Гауһар
Бескемпирова Бағлан
Азнабакиева Алия
Кешікбаева Жазира
Қайынбекова Қарлығаш
Негізгі бөлім: Зерттеу жұмысымды «Математика сабағындағы дидактикалық
Сіз сабақ өткізу барысында дидактикалық ойындарды пайдалаансыз ба?
Қандай дидактикалық ойындарды білесіз?
Сабақта дидактикалық ойындарды қандай мақсатпен ойнатасыз?
Дидактикалық ойындар сабақты қызықты өтуіне көмектеседі деген пікірге қосыласыз
Сабақта дидактикалық ойындармен өткізген сізге тиімді ме?
Ойын ойнату арқылы оқушыларды тәрбиелеуге болады ма?
Барлық сабақтарыңызды ойындар арқылы өткізесіз бе?
Сауалнама сұрақтар:
Сіз сабақ өткізу барысында дидактикалық ойындарды пайдалаансыз ба?
Иә
Қандай дидактикалық ойындарды білесіз?
«Балық аулау», «Құлпынай теру»
Сабақта дидактикалық ойындарды қандай мақсатпен ойнатасыз?
Оқушыларды сабаққа деген қызығушылығын арттыру үшін дидактикалық ойындарды
Дидактикалық ойындар сабақты қызықты өтуіне көмектеседі деген пікірге қосыласыз
Иә
Сабақта дидактикалық ойындармен өткізген сізге тиімді ме?
Әрине, тиімді
Ойын ойнату арқылы оқушыларды тәрбиелеуге болады ма?
Иә.
Барлық сабақтарыңызды ойындар арқылы өткізесіз бе?
Қорыта келгенде мұғалімдер сабақта дидактикалық ойындарды көп қолданады екен.
Зерттеу жұмысы:
Тақырыбы: Математика сабағында ойынның тиімділігін арттыру
Мақсаты:
Мектептегі мұғалімдердің ойынның тиімділігін арттыру, қалай жүзеге асатынын анықтау.
Оқушылардың ойлау қабілетін, танымдық қызығушылығын, сабаққа деген ынтасын дамыту.
Оқушыларды ұжымшылдыққа, адамгершілікке тәрбиелеу.
Әдісі: Бақылау, әңгіме
Жүргізілген орны: «Өрнек» бастауыш мектебі
Сыныбы: 3
Қатысқан оқушылар саны: 7
Зерттеудің барысы:
Мен мемлекеттік диплом алдындағы практиканы «Өрнек» бастауыш мектебінде өткіздім.
Мен зерттеуді математика сабағына қатысу арқылы жүргіздім.
Негізгі бөлім:
Математика сабағы басталды. Оқушылардың барлығы сыныпқа кіріп, математика сабағына
«Балапанға көмек» ойыны арқылы балаларды жалықтырмай керісінше қызықтыра
Сабақ басталған уақытта мүлдем сабаққа ынтасы жоқ болып отырған
Сендерге сабақта ойын ойнаған ұнайды ма?
Оқушылардың барлығы « Иә» деп жауап берді.
Қорыта келгенде, әрбір сабақта ойын элементтерін қолданған өте тиімді.
Пайдаланған әдебиеттер:
«Балдырғандарға арналған математика» Райхан Мәженқызы
«Бастауыш мектепте математиканы оқыту әдістемесі» Т.Қ.Оспанов, Ш.Қ.Құрманалина
«Педагогика» Қоянбаев
«Бастауыш мектеп» журналдары №7-2008 ж
«Бастауыш мектеп» журналдары №1-2007 ж
«Бастауыш мектеп» журналдары №2-2006 ж
«Педагогика» Жарықбаев
Балдырғандар
«Бастауыш мектепте математиканы оқыту әдістемесі»
Интернет
(1 сынып)
Тақырыбы: Өрнек . 10- а
Мақсаты:
Оқушыларға өрнек жайлы, 10-а айырмасы жайлы түсінік беру.
Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамыту.
Оқушыларды жылдамдыққа, зеректікке, ұшқырлыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі:
Іс-әрекет
Оқу әрекеті
Еңбек әрекеті
Ойын әрекеті
1
2
3
4
5
6
7
8