Кіріспе
Кәсіби заңгер этикасы кәсіби салалық пәндердің бірі сияқты,
«Заңдар этикасы» белгілі бір маман түрінің
1.Полиция қызметі этикасының негізгі қағидалары мен Ресей Федерациясындағы
1.1. Полиция қызметі этикасының негізгі қағидалары.
Қазіргі кезде біздің қоғамда адамды танып - білуге
Құқық этикасы белгілі бір дәрежеде құқық философияның сипатына
Құқыққорғау органдары қызметкерлерінің жүріс-тұрысының механизмі, олардың ұжымындағы адамгершілік
-қызметкертің ұжымнан, мемлкеттен және қоғамнан тәуелділігі, абырой
-объективтік анықталған мүмкіндіктер түрінің шегінде қызметкердің белгілі бір
-өз әрекеттерінің “еркіндігінің” нәтижелері мен салдары үшін қызметкерлердің
Полиция қызметкері оған заңмен жүктелген міндеттерді өз отандастары
Әрбір полиция қызметкері өз борышын адал, әділ және
Жаппай жазалауға, қинауға және гумманизмге қарсы және қадір-қасиеті
Полиция қызметкері өз бастығының бұйрықтарын орындауға міндетті, алайда,
Полиция қызметкері жеке тұлғаға тікелей, орны толтырылмайтын зиян
Егер жасалған құқық бұзушылық тікелей, орны толтырылмайтын зиян
Заңға қайшы өкімді орындаудан бас тартушы полиция қызметкері
Аңдуды, ұстауды, қорғауды немесе көлікпен тасымалдауды жүзеге асырушы
Полиция қызметкері өз әрекеттері үшін де, бұйрыққа сәйкес
Өкімдерді беру құзыретінің нақты шектері болуы тиіс. Бұл
Заңнама полицияның әрекеттерінің нәтижесінде болуы мүмкін кез-келген зиянға
Өз міндеттерін орындауда полиция қызметкері заңды тұрғыда қажет
Полиция қызметкері қаруды қолдану тәсілдеріне және жағдайларына қатысты
Адамды қамауға алған полиция қызметкері, егер бұл адам
Полиция қызметкері өзі танысқан құпия сипаттағы барлық істерді
Осы декларацияның талаптарын орындаушы полиция қызметкері өзі қызмет
Полиция мен қоғамның арасындағы жақсы қарым-қатынастардың маңызы зор.
(Еуропа Кеңестік Парламенттік Ассамблеясының X** резолюциясымен 1979жылғы
1.2 Ресей Федерациясындағы ішкі істер органдарының қатардағы және
Ішкі істер органдарының қызметкері кәсібін таңдаған Ресей Федерациясының
Азаматтардың, қызметтестерінің және бүкіл халықтың сенімі мен қолдауына
Қызметте және күнделікті өмірде Ресейдің ішкі істер органдарының
-Ішкі істер органдары қызметкерінің абырой борышы -
Ішкі істер органдарының қызметкері кез-келген саяси көзқарастардың өз
-Антқа, азаматтық және қызметтік борышқа адал болу, азаматтардың
Барлық құқыққорғау жүйесінің, ішкі істер органдарының және бөлімшелердің
-Ішкі істер органдарының қызметкері билікті иеленген мемлекеттік қызметкері
-“Абырой – қызметте!” деген ескі орыс нақылын есте
Қылмыстылықпен күресте қатаңдықты және кәсіби-адамгершілік тұрақтылықты көрсету.
Өз бөлімшесінің абыройы мен беделін істері арқылы қорғау,
-Мемлекеттің берген өкілеттіктерін саналы түрде, заң шеңберінде пайдалану.
-Өзін-өзіне талап қоя білу, шешім қабылдауда әділ, қатал
Көмекті қажет еткендерге ешқандай пайдасыз жәрдем беруге әрқашан
-Қайратты және ержүрек болу, адам өмірін сақтауды, адамдарға
-Ішкі істер органдарының кәсібилігі жоғары қызметкері ғана адамдарға
-Жоғары ұйымдастырушылықты, тәртіптілікті , атқарушылықты өзінің моральдық борышы
Формальдық киімін абыройымен және қадір-қасиетімен қию, өзінің сыртқы
-Ресей халықтарының дәстүрлерін, рухани байлығын және жалпыадамдық мәдениетінің
Әрқашан есте ұстау – халық ішкі істер органдарының
-Ресей ішкі істер министрінің төмендегідей ең жақсы қызметтік
Басқарушы кадрлардың абырой борышы – сеніп тапсырылған бөлімшеде
-Ресей Федерациясы ішкі істер органдарының қызметкері атағын иелену,
(РФ ІІМ Алқасының 1993 жылғы 29 қазандағы шешімімен
2.АҚШ,ГФР,Франция,Ұлыбритания полиция қызметкерлерінің этикалық қағидалары және этикалық кодексі.
2.1 АҚШ полиция қызметкерінің моральдық – этикалық кодексі
Полиция офицері ретінде мен өзінің негізгі борышым ретінде
Өз жеке өмірімде мен басқалар үшін үлгі болуға
қауіпті жағдайларда мен батыл әрі сабырлы боламын, өз
Өз ойларымда және әрекеттерімде, жеке және қызметтік істерімде
Қызметтік міндеттерімді орындау барысында алынған құпия сипаттағы ақпараттардың
Қылмыстарға қатал бола тұрып, қылмыскерлерді қудалауды үзбей
Герман Федеративтік Республикасы полиция қызметкерінің этикасы.
Поилицияның басты міндеті - адамның құқықтарын, қадір-қасиетін
Қоғамдағы плюрализм этикалық қадиғалардың қалыптасуын күрделендіреді. Алайда, міндетті
Полициялық этикада касталық болуы тиіс. Оның нормалары –
Ол жай ғана нұсқаулық ережелердің жинағы болмауы тиіс,
Полиция қызметкерінің қызметінде шығармашылық ынта орын алуы тиіс:
Полиция қызметі мемлекетке, соның ішінде, оның моральдық және
Полиция қызметкері белгілі бір әрекетті қылмыс деп саралау
Оқ қаруын қолдану әрқашан қызметтік тергеумен байланысты, сол
Полициялық этиканың полиция қызметкерін дайындау жүйесінде маңызды рөлді
Демоскопиялық (яғни, әлеуметтік + демографиялық) зерттеулер
А) Оң құндылықтар: мәдениеттілік – 50%; жәрдем беруге
Ә) Теріс құндылықтар: қаталдық – 37%; бюрократиялық –
Б) Полиция қызметінің теріс жақтары:
- бастық қызметкерлерге қажетті уақытын бөлмейді;
- ол олардың көзқарастарымен санаспайды;
- ол сынаушылықты ұнатпайды;
- ол қызметкерлерді кемсіте бағалайды;
- ол қызметкерлердің мүдделерін қорғамайды;
- ол қызметкерлердің қызметтік өсуінен гөрі, өзінің мансабы
Қызметкер тек сырттай ғана мәдениетті болмауы тиіс. Ол
Қызметкер ең алдымен:
-Ұқыпты, тиянақты болуы тиіс;
-Өз денсаулығын ойлауы тиіс;
-Өз қауіпсіздігін ойлауы тиіс;
-Дайындықпен және қайта дайындықпен айналысуы тиіс.
Қызметкер қосымша табыс табу құқығын тек бастықтың рұқсатымен
-Халық полиция қызметкерін жеңіл, оған көп бос уақыт
- Оның өзі жалақысы бар, сол себепті де,
-Қосымша қызмет өзінің негізгі міндеттерін орындауға нұқсан келтіруі
-Қосымша қызмет пен полициядағы қызметінің арасында қарама-қайшылықтар болуы
-Қосымша қызмет пен полициядағы қызметінің арасында қарама –
Полиция қызметкерінің маңызды қасиеттеріне мыналар жатады:
А) серіктестік сезімі – қызметкердің маңызды қасиеті, алайда,
Ә) салауатты өмір салты - арақ ішу
2.2 Францияның ұлттық деонтологиялық кодексі мен Ұлыбритания полициялық
Ұлттық полиция мемлекеттің бүкіл аумағында республикалық институттарды қорғауды
Өз міндеттерін орныдау барысында ұлттық полиция өз
Ұлттық полиция заң талаптарын орындаушы барлық азаматтарға қызмет
Ұлттық полиция иерархиялық қағидасына сәйкес, қылмыстық істер жүргізу
Деонтологиялық кодекс ұлттық полицияның қызметкерлері үшін және полициялық
Деонтологиялық кодексте бекітілген кез-келген ережелерді орындамау тәртіптік санкцияларды
Ұлттық полицияның қызметкері республикалық институттарға адал болуы тиіс.
Ұлттық полицияның қызметкері қоғамдық тәртіпті бұзатын әрекеттерді бодырмау
Заңды негізде күш қолдануға, нақты айтқанда, қару қолдануға
Әрбір ұсталған азамат полицияның қорғауында болады, сол себепті
Жоғарыда аталған әрекеттерге куә болған полиция қызметкері оларды
Қарауында көмекті қажет ететін ұсталған адам бар полиция
Полиция қызметкері қызметтік құпия мен кәсіби құпияларды сақтауды
Ішкі істер министрі ұлттық полиция қызметкерлерінің олардың өз
Билік берілген басшы әмір беру функцияларын атқарады. Ол
Басшы өзі берген бұйрықтары үшін, олардың орындалуы мен
Полиция қызметкері басшының берген бұйрықтарын дәл орындауға міндетті.
Басшы бұйрықтарын өзінің тікелей қарамағындағы қызметкерлерге береді. Егер
Полиция функцияларын жүзеге асыруға әскери немесе азаматтық билік
Берілген бұйрық заңға қайшы сипатта болып, қоғамдық мүдделерге
Егер қызметкер берілген бұйрықтың жоғарыдағыдай сипаты бар деп
Бұйрықты орындаудан бас тарту жоғарыда аталған жағдайларға сәйкес
Полицияның әрбір қызметкері өз басшылығына берілген бұйрықтардың
Ұлттық полиция мен әкімшілік басшылықтың заң полициясы функцияларын
Мемлекеттің және жергілікті жерлердің ішкі істер министрі Француз
(Парижде жарияланған, 18 наурыз 1986 жыл: Мемлекеттің және
Ұлыбританиядағы полициялық қызметтің этикалық қағидалары туралы Ереже.
Полиция қызметінің қызметкері бола тұра, мен әрқашан әділ
Өзімнің қызметтік борышымды бар ынта – жігерімен және
Әрбір тұлғаның жеке дара және қайталанбайтындығын ескере отырып,
Менің барлық қызметтестеріме заңмен анықталған борышын орындауда жәрдем
Ақпараттардың басым көпшілігін жасырын жолмен алатынымды және оларды
Күш пен мәжбүрлеуді тек қажетті жағдайларда ғана қолдану,
Заң ережелерін қандай жағдайда болмасын бұзбайтыныма және
Өз билігімдегі құралдарды тек қоғамдық игіліктер үшін пайдалану.
Өз әрекеттерім мен қателіктерім үшін жеке басыммен жауап
Қорытынды
Жоғарыда айтылғандарды қорытындылайтын болсақ, полиция қызметкері оған заңмен
Құқыққорғау органдарының кейбір мақсат - міндеттері ерікті және
Құқықты тәртіпті сақтаушы лауазымды тұлғалар қандай да болмасын
Өз міндеттерін орындауда полиция қызметкері заңды тұрғыда қажет
Полиция мен қоғамның арасындағы жақсы қарым-қатынастардың маңызы зор.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
ҚР Конституциясы
Ғабитов Т.Х. Заңгер этикасы. Жоғары оқу орындарына арналған
Ар-ұждан кодексі.;
Ғабитов Т.Х., Жатқанбаев Е.Б. Бизнес этикасы. Анкара, Йепа,
Профессиональная этика сотрудников правоохранительных органов. М: Щит и
Букреев В.И., Римская И.Н. Этика права. М., 1998;
Ғабитов Т.Х. Этика негіздері.;
Заң және заман қоғамдық-саяси, ғылыми-құқықтық журнал. №1 (89)
Е.Баянов «Әкімшілік құқық» Алматы, 2007.
Е. Баянов «Мемлекеттік қызмет» Алматы, 2005.
«Қазақстан Республикасы саяси мемлекеттік қызметшілер антының мәтінін және
«Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшілердің Ар-Намыс Кодексін (Мемлекеттік
«Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Органдарының кадрларын даярлау және біліктілігін
«Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің облыстардағы, Астана
С. Болатбекұлы «Әкімшілік құқық пәні бойынша дәрістер» Алматы,
26
3