Жоспар:
Кіріспе.
I тарау. Азаматтық құқықтық қатынастар.
1.1. Азаматтық құқықтық қатынастарының ұғымы
1.2. Азаматтық құқықтық қатынастарының элементтері
1.3. Субъективті азаматтық құқықтар
II-тарау. Азаматтық құқықтарды қорғау.
2.1. Азаматтық құқықтарды қорғау ұғымы
2.2. Меншікті иеленудің меншік құқығын қорғау
III-тарау. Залалды өтеу.
3.1. Залады өтеу ұғымы
I. АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚ ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ ҰҒЫМЫ
1.1.Азаматтық құқықықтардың қатынастарының ұғымы
Азаматтық құқық нормаларының талаптарыны сәйкес туындайтын және бұл
Адамдар өз өмірінде және әрекет үстінде үнемі әрқилы
Заңды тұлғалардың барлық істері де нақ жаңағыдай азаматтық
1.2. Азаматтық құқық қатынастарының элементтері
1.Құқық қатынастарын сөз еткенде, оны талдағанда алдымен құрамдас
Құқық қатынастарына қатынасушылардың арасында белгілі бір байланыс орнайды,
Сол қатынаста құқықтар мен міндеттер не нәрсеге (мүліктік
Сөйтіп, құқық қатынастарына төмендегі элементтер тән болады: субьектілер
2. Осыған орай құқықтың жалпы теориясының бір мәселесіне
Біз күнделікті өмірде «Менің меншік құқығым бар»,
Әрбір құқық қатынасында қатынасушының бірінің субъективті құқығына
3. Заңдылық фактісінің тісінігі. Азаматтық құқық нормалары өздігінен
Азаматтық кодексте сату- сатып алу, жалдау, мұра қалдыру
Заңдылық оқиғалар. Кейбір заңдылық фактілер осы фактілер нәтижесінде
Заңдылық әрекеттер. Заңдылық салдар, яғни белгілі бір құқық
Заңда, заңдылық салдары бар деп табылатын әрекеттердің мазмұны
Заңды және заңсыз әрекеттер (құқыққа сыйымды және сыйымсыз
Мәмілелермен қатар, тікелей құқық және міндет тусын деген
Кейбір әрекетер құқық тәртібінде тыйым салынғандықтан ғана, яғни
4.Заттар- азаматтық құқық қатынастарының объектілері. Азаматтық құқық қатынастарының
Заттар азаматтық айналымдағы қатысына орай шектеулі айналым қабілеттігіне
Сонымен, азаматтық заң кейбір заттарды азаматтық айналымнан шығарып
Заттарды бөлінетін және бөлінбейтін деп жіктейді. Бөлінетін заттар
Заттар құқық қатынастарында жекеше белгіленген және тектес қасиеттеріне
Заттар қозғалмалы және қозғалмайтын болып бөлінеді. Оның қозғалмайтынына
Қозғалмайтын мүлікке берілетін құқық мемлекеттік тіркеуден міндетті түрде
Кәсіпкерлікке пайдаланылатын кәсіпорын мүліктік кешен ретінде мүліктің
Қосалқы зат және басты зат. Дербес пайдалануға
Жаңа Азаматтық кодекс азаматтық құқық объектілерінің тізіміне жануарларды
Сондай ақ жануарға «Қатал қарау- аямаушылық» дегенге орай
Затқа ақша, валюталық құндылықтар, сондай- ақ құнды
Валюта құндылығына қымбат бағалы металдар, қымбат бағала тастар
Құнды қағаздар да зат делінеді. Құнды қағаз дегеніміз-
Оның соңғы мүліктік талапты куәландыруғы қызмет етсе,
Ол белгіленген және міндетті өлшемдерді сақтай отырып
Құнды қағаздарды бір тұлғадан екіншісіне беруге болады. Бұл
Қазіргі кезде құнды қағаздың негізгі түрлері деп кенінен
Құнды қағаз ретінде облигация оны шығарушы (көбіне көп
Құнды қағаздар мынадай үш түрге бөлінеді: атаулы, ордерлік
Ордерлік түрі де белгілі бір тұлғаға беріледі, бірақ
Құнды қағаздарды шығару (Эмиссия) тәртібімен оны ұйымдастырып шығарушылардың
1.3. Субъектиті азаматтық құқықтар. Құқықтарды саралау және қорғау
Жоғарыда айтылғандай, субъективті азаматтық құқықтар мен оған тиесілі
Абсолютік азаматтық құқық мазмұны жағынан қарама- қарсы тұрған
Екінші саралау азаматтық құқықты заттық және міндеттемелік деп
Енді саралаудың үшінші түріне келейік: мұнда құқық мүліктік
Бұзылған немесе дауға түскен азаматтық құқық сотпен қорғалады.
Құқықты тану. Бұл жағдайда сот кімнің дұрыс, кімнің
Бастапқы жағдайды қалпына келтіру және құқықты бұзатын немесе
Залалды өтеу. Егер тараптарға оның құқығын бұзу арқылы
Міндетті заттай орындатуға ұйғарым шығару. Жәбірленушінің көбіне
Қазақстан республикасының Азаматтық кодексінің жаңа нұсқасы бұрынғы
Моральдық залалды өтеу.Моральдік залал деп азаматтардың материалдық игілігі
Ар – намысты, қадір- қасиетті және іскерлік беделді
Енді тағы бір тәсіл - өзін- өзі қорғауға
II. АЗАМАТТЫҚ ҚҰҚЫҚТАРДЫ ҚОРҒАУ
2.1. Азаматтық құқықтарды қорғау ұғымы
Құқықты қорғау. Сөздің кең мағынасында алғанда құқықты
Қатысушылардың қарауындағы субъективті азаматтық құқықтар тек қана
Демек кез келген субъективті азаматтық құқық
2.Азаматтық құқықтарды қорғау тәсілдері. Азаматтық кодекстің 15-тарауының
Қорғаудың юрисдикциялық түрі деп- субъективті құқықтар бұзылғанда
Қорғаудың юрисдикциялық нысаны бұзылған құқықтарды қрғаудың
Азаматтық кодекстің 9-бабы жалпы тәртіппен қатар әкімшілік
Кейбір заңдарда аралас, яғни меншік құқығы басқа
Азаматтық құқықтың өзін өзі қорғауы өзінің заңдық
жоғарыда айтылған құқықтық қорғаудың кең мағынасын
3. Азаматтық құқықты қорғаудың жаңа құралдары Азаматтық кодекстің
4. Азаматтық құқықтық қорғаудың әдістері дегеніміз:
а) иесінің сол затты біреудің заңсыз иеленуінен
ә) иемдену еркінен айырмай- ақ заңды пайдалануға
в) басқа бір адам негізсіз ие болған
Меншік құқығын қорғаудың алғашқы екі әдісі
5. Қорғау құқығы проблемасы бұл тек материалдық
Авторлардың бір тобы талап қоюға берілетін құқық
Мұндай көзқарастар континенталды құқықтың талап қою
Осы анықтамалардың қай- қайсысы да талап қоюды
Авторлардың енді бір тобы талап қоюға
Меншік құқғын қорғаудың тиімді құралын іздестіруде
Бұйрық бойынша іс жүргізу Қазан революциясына дейінгі ресейлік
Венгрияда сот бұйрығы 1972 жылы енгізілді, ал Чехияда
Сот бұйрығы институтына жасалған талдау қорғаудың сот құрамы
Қазақстан Республикасының АІЖК-нің 139-бабына сәйкес сот бүйрығы былайша
6. Заң бойынша қоргау объектісі тек қана субъективтік
2.1. Меншікті иеленудің меншік құқығын қорғау
1. Заттық қүқыкка талдау жасағанда ез ерекшелігімен және
Ал ондай иелену қайдан шығады деген орынды сұрақ
Сонымен иелену мен иеленуді қорғау меншіктің заттық құқык
Азаматтық- кұкыктық қорғаудың кездейтін мақсаты меншік иесінің заңсыз
Виндикация қағидасы АК-тің 260-бабында темендегі түрде айтылған: "меншік
Затты иелену оның заңды иесімен жасалған келісімге негізделмесе,
Затты адал ниетпен иемденген адам деп өзіне зат
Егер мүлік оны иеліктен айыруға күқығы болмаған адамнан
Егер мүлік оны иеліктен айыруға құқығы жок адамнан
Егер мүлік сот шешімдерін атқару үшін белгіленген тәртіп
Меншік иесі болғанымен, шаруашылық жүргізу. оралымды басқару, тұрақты
Акшаны немесе бағалы қағаздарды, айталык, мемлекеттік ұтыс заемының
Виндикация әдетте тараптардың өзара есептесуімен қатар жүреді. Меншік
Заңсыз иеленуші өзі жасаған жақсартуларды, егер олар затқа
Виндикацияның объектісі барлық жағдайда бәз қалпында сақталған тек
Егер меншік иесі өзінің затьн иелену құқығын бұзушының
Мұндай жағдайлар меншік иесінің талап қоюын канағаттандырудағы негізгі
Жоғарыда айтылғандай, адал иеленушіден мүлік екі жағдайда талап
Егер бастапқы мүлік меншік иесінен оның еркімен шықса
2. Негаторлық талап (actio negatoria — теріске шығару
Негаторлық талап бойынша сот меншік иесі мүлкін пайдаланғанда
Қазақстан құқықтану әдебиетінде негаторлық талап кою әлі толықтай
Соңғы жылдары тәжірибеде құқық бұзушының меншік иесінің өз
Негаторлық талап етулер меншік иесінің, мүдделерін қорғау жүйесінде
Негаторлық талап қоюдың проблемаларын карай келіп ғалым-цивилистер "құқықты
Негаторлык талал қоюдың негізі, біріншіден, нақты шындық фактісі
АК-тің 264-бабы нақты жағдайларда жарияланатын негаторлық талап қоюды
Негаторлық талап қоюды беру сәтіде меншік иесінің құқық
Үшінші тұлғаның заңсыз әрекеті негаторлык талап қоюдың алғашқы
Мұндай талап қоюдың екінші негізі меншік иесінің өз
Аталған талап қоюды жариялау үшін екі талап ету
Негаторлық талап қою негізінен оның пәнінің айырмашылығына келсек,
Кейде меншік иесінің талабы құқық бұзушының алдағы уақытта
терге баруға болмайтындығын міндеттеп, сол арқылы құқық бұзушылық
Негаторлық талап қоюдың мазмұнын өзгерту қажет, яғни бұзушылықтың
Қазіргі орыс цивилистік әдебиетінде заттық-құқықтық талаптар санатына меншік
Меншік құқығын тану жөніндегі мүмкін болатын талаптар виндикациялык
3. Меишік иесі болып табылмайтын иеленушінің құқығын қорғау.
АК-тің 265-бабында бекітілген әрі АК-тің 259—264-баптарында қаралған құқық
АК-тің 265-бабының мазмүнынан тұлғанын меншік иесі болмағанымен оған
Меншік иесі болып табылмайтын иеленушінің құқығын қорғау иеленушінің
Иеленуші де мұндай жағдайда қиындыққа душар болар еді,
Меншік иесімен жасалған шарт бойынша немесе заңмен алынған
Виндикациялык және негаторлық талап қою бойынша жауапкер ретінде
III. ЗАЛАЛДЫ ӨТЕУ
3.1. Залалды өтеу ұғымы
Залалды етеу сот қорғауының әмбебап нысаны болып табылады.
"Залалдар" ұғымын "зиян" және "нұқсан" категориясынан айыра білу
Заң әдебиетінде залалды келген нұксанның ақшалай бағалануы деген
Зиян ұғымы әркез ақшалай нысанда бола бермеуі мүмкін,
Азаматтық кодекс "залал" және "нұксан" ұғымдарының ара жігін
Азаматтық зан залалды толық етеу принципін тәртіптейді. АК-тің
Залал дегеніміз құкығы бұзылған тұлғаның жасаған немесе жасауға
Залалды толық өтеу принципін колдану жәбірленуші жактың, сонымен
Кеңес Одағы кезінде бұл қағида сөз жүзінде айтылып
Жаңа заң бойынша залалды өтеудің мәні меншік иесінің
АК-тің «меншік құқығы мен өзге де заттық» құқықтарды
Бірақ та аталған нормалар мен қаралған құқыктық құралдар
Сондай-ақ міндеттемелік-кұқықтык талап кою арқылы билік органының, басқарудың
Жалпы алғанда қазақстандық азаматтық құқықтың залал ұғымына көзқарасы
Зергерлік бұйымдар және қымбат бағалы металлдармен тастардан жасалған
21