Мазмұны
Кіріспе………………………………………………………………………….. 3
§1. Лизинг туралы негізгі түсініктер………………………………………. 7
1.1 Лизингті анықтау және оның мәні……………………………………….. 7
1.2. Лизингке шолу жасау және оның дамуын талдау………………….13
1.3. Лизинг шартының обьектілері мен субьектілері……………………25
§2. Лизинг шартын құқықтық реттеу; лизинг түрлері және
олардың рекшеліктері……………………………………………………..36
2.1. Қазақстан Республикасында лизинг шартының құқықтық
реттелуі……………………… ………………………………………..36
2.2. Лизинг түрлерін дәрежелеу, лизингтің арендадан
айырмашылығы………………………………………………………..46
2.3. Дамыған елдерде қаржылық лизингке сипаттама беретін
негізгі ерекшеліктер (халықаралық лизинг)…………………………..57
§3. Лизинг қатынастарының даму мәселелері және лизинг
мәмілесін жасауды ұйымдастыру……………………………………….68
3.1. Қазақстан Республикасындағы лизинг…………………………………..68
3.2. Лизинг мәмілесін жасаудағы негізгі кезеңдер…………………………75
3.3. Лизинг мәмілесін жасауға дайындық және оның
тиімділігін талдау………………………………………………………….77
Қорытынды……………………………………………………………………83
Қолданылған әдебиеттер……………………………………………………88
Қосымшалар…………………………………………………………………89
Кіріспе
Қазақстанның нарықтық экономикаға өтуі өндірістік кәсіпорындар алдына бірқатар мәселелер
80-жылдардың аяғынан бастап өндірістік және ауылшаруашылық өнімін өндірушілердің ірі
Бұрынғы КСРО аймағындағы дезинтеграция мен Еуропадағы валюттік-кедендік бірлестік осы
Несиелер мен инвестициялар, ұлттық несие мен инвестицияны қоспағанда дүние
Сыртқы нарық жергілікті өндірушілердің алдын-ала мақтап шығарған өнімін, сонымен
Соның нәтижесінде, бірінші жағынан, тендерлік жобалардың бәсекестілігі аса қымбат
Үкімет қабылдаған кешенді бағдарлама бойынша офшорлық аймақ құру арқылы
Республика экономикасының басты бағыттарын дамытуда орта және кіші кәсіпкерлікке
Тұтынушылары аз, сол сияқты нақты қойылған шарттарды орындауға бейімделмеген
Реформаларды дамыту және Қазақстан экономикасын тұрақтандыру бағдарламасы нарықты (рынокты)
Қазақстан экономикасы өзінің ішкі ресурстары негізінде өсіп- дамуы, ғылыми
Қазақстан өнеркәсібін осылай қайта құру үшін қазіргі таңда жетіспей
Сондықтан инвестициялардың қалыптасқан түрімен қатар, оның басқа ерекше түрі
Кәсіпкерлік қызметті инвестициялаудың ерекше түрі ретінде саналатын осы механизмнің
Қазақстан Республикасы Үкіметі мен Парламентінің және жергілікті атқарушы органдардың
Қазіргі таңда лизинг өндірістік кәсіпорындарға инвестицияларды жұмылдырудың жалғыз ғана
Лизинг қатынастарының экономикалық-құқықтық қамсыздан-дырудың жоғарғы деңгейі жағдайында ғана табысты
Бұл жұмыстың мақсаты – лизинг пен оның жеке түрлерінің
Қазақстанда осы тақырып пен жалпы лизинг дамуының маңыз-дылығы, біріншіден,
Осы мәселелерді шешудегі варианттардың бірі - лизинг. Лизинг аренданың
Сонымен лизинг шаруашылық ұйымдардың өз бетінше жұмыс атқаруға ұмтылуына
Қазақстанның шаруашылық субьектілері соңғы кездерге дейін осы несиелік тур
Республика аймағында лизинг әзірге кеңінен таралған жоқ. Мұның себебі
§1. Лизингтің негізгі түсініктері
1.1. Лизингті анықтау және оның мәні
Лизинг идеясы біз үшін жаңалық емес, бірақ “лизинг” термині
Лизинг (to lease, lease) ағылшын тілінен аударғанда “аренда, арендовать”
Лизингтің қаржылық-коммерциялық, құқықтық және техникалық аспектілері бар. Лизинг терминінің
Орыс тілінде “лизинг” терминінің тура аналогы жоқ. Көбіне лИзингті
Лизингтің экономикалық тура мағынасы мүлікті уақытша пайда-лануға берумен байланысты
Мүлікті уақытша пайдалануға өткізу кезіндегі қатынастар лизингте өзекті және
Сонымен лизингті мүлікті меншікке сатушыдан сатып алумен және ақыға
Осындай түсіндірме ретінде лизинг шетелдер мен отанымыздың теориясы мен
Сонымен Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексі 1999 жылғы 1 шілдедегі
Лизингтің қарама-қайшы екі жақты мәні бар. Экономикалық тұрғыдан қарайтын
Сондықтан қаржы шарты, нақтылап айтқанда несие операциясы, лизинг шарттарының
Сонымен, егер лизингті мүлікті уақытша ақы төлетіп пайдалануға беру
Несие қатынастарының субьектілеріне қарыз беруші ретінде лизинг беруші, қарыз
Ең алдымен бұл коммерциялық несие мен лизингтегі мүлікті иелену
Лизинг беру кезінде лизинг алушының мүлікті пайдалануға құқы болғанымен,
Коммерциялық несие де, лизинг те сауда және несие шарттарының
Лизингтің сатып алу – сатумен тығыз байланысы жоқ. Мүлік
Коммерциялық несие тауар түрінде беріліп, ақша түрінде өтеледі. Лизингте
Лизинг шартының өтемақылық өзгешелігі бар, онда төлем жалға алынған
Коммерциялық несие қысқа мерзімге беріледі. Классикалық лизинг мүлікті жалға
Сондықтан жоғарыда айтылған тұжырымдарға сүйене отырып, лизингтің экономикалық ролі
Бірақ қазіргі таңда классикалық принциптерге сүйене отырып лизингке мүлік
1. мүлікті пайдалану құқы (пайда, табыс табу мақсатымен пайдалану);
2. мүлікті меншіктену құқы (меншік обьектісін иелену).
Басқа сөзбен айтқанда лизинг – байлықтың көзі.
Осыдан келе лизингке өндірістік күштер мен өндірістік қатынастардың байланысындағы
Осыған орай классикалық лизинг үш жақтың - лизинг берушінің,
Осы шартқа сәйкес лизинг беруші лизинг алушы таңдаған мүлікті
1) сатып алу – сату шарты (лизинг компаниясы мен
2) лизинг шарты (лизинг компаниясы мен пайдаланушы арасындағы шарт,
Егер сатушы мен лизинг беруші немесе сатушы мен лизинг
Қымбат жобаны жүзеге асыру кезінде тұлғалардың саны көбейе түседі.
1.1. Сүреті.
Мүлікпен қамтамасыз ету
Сатып алу-сату Лизинг
шарты шарты
Мүліктің ақысын төлеу Лизинг төлемдері
Несие Несиені
шарты өтеу
Бұл жерде: ЛБ – лизинг беруші,
ЛА – лизинг алушы,
МС – мүлікті сатушы,
ҚҰ – қаржы ұйымдары,
СК – сақтандыру компаниялары.
Лизинг – ұйымдық форма және меншікке қатысты бола тұрып,
1.2. Лизингке шолу жасау және оның дамуын талдау
Лизинг бизнесінің тарихы мен дамуы зерттеле келе, ол дүние
Осылайша лизинг қатынастарындағы нағыз шу 20-ғасырдың 50-жылдарының басында Америкада
Бекітілген оқиға лизинг қызметін көрсететін компаниялар мен фирмалар пайда
Лизинг АҚШ-та, Канадада, Еуропада 60-80 жылдары қарқынды дамыды, ол
Мысалы, АҚШ-та 1987 жылы лизингке өткізілген мүліктің жалпы санының
1987 жылы АҚШ-тағы лизинг жеке түрлерінің ара-қатынастық теңдігі мына
Осының барлығы бізге кәсіпкерліктің жаңа түрінің даму қарқыны мен
Лизинг барысында қалыптасатын қатынастардың күрделілігі оның пайда болуы мен
Сонымен, лизинг – қатынастардың ұйымдық-экономикалық түрлерінен тұратын кәсіпкерлік қызметтің
Лизингтің тартымдылығы
Бірде бір қызмет түрі, егер
пайда әкелмейтін болса, ол кеңінен қолданылмайды. Лизингтің қандай артықшылығы
1. Мүлік түріндегі инвестициялау қаржы несиесіне қарағанда қаражатты қайтармау
2. Лизинг 100%-тік несиелендіруді шамалайды және тез арада төлемдерді
3. Кәсіпорындар мүлік сатып алу үшін несие алудың орнына
4. Лизинг шарты несиеге қарағанда қолайлы, өйткені екі жаққа
5. Лизинг алушы үшін лизинг мүлкінің бүлінуі қаупі жеңілдетіледі,
6. Лизинг мүлкі лизинг алушының балансына есепке алынбайды, бұл
7. Лизинг төлемдері өндіріс шығындары мен лизинг алушы шығарған
8. Лизинг төлемінің көлемін азайту жолымен лизинг алушыға амортизациялық
9. Мүлікті өндіруші ұзақ мерзімді шарт қатынастарымен шарт объектілерін
10. Халық шаруашылығының көзқарасы бойынша лизинг өнімді өткізу, өндірісті
Енді біз несие мен лизинг механизмін қолданудың ерекше өзгешеліктерін
1.1. Кестесі.
Несие және лизинг механизмін қолданудың ерекше өзгешеліктері
Несие Лизинг
Инвестициялар кез-келген кәсіпкерлік қызметке жұмсалады Инвестициялар өндірістік қызметті күшейтуге,
Керекті құралдардың жоқтығына байланысты қаржыны жұмсауды қадағалау, бақылау Қаржы
Несие алу үшін, оны қайтарудағы 100% кепілдік керек Кепілдіктің
Алынған мүлік кәсіпорынның балансына әсер етеді, оған амортизация есептеленеді
Несиені өтеу алдын-ала қарастырылған салықтар салынатын кәсіпорынның тапқан табысы
Лизинг алушы мүлікті пайдаланудың ақысын лизинг берушіге лИзинг төлемдері
-лизинг мүлкінің құнын өтейтін сомма;
-лизинг келісімі бойынша мүлікті алу үшін пайдаланған реесурстардың ақысын
-лизинг берушіні делдалдық қызметі үшін комиссиялық марапаттау;
-егер лизинг мүлкін лиизинг беоруші сақтандырған болса, сақтандыру қаржысын
-шартта алдын ала қарастырылған лизинг беоушінің қосымша қызметін өтеу;
-егер лизинг беруші мүлікке салған салықты төлеген болса, салық
-шартта алдын-ала қарстырылған лизинг берушінің басқа да шығындарын өтеу
Лизинг алушы төлемдерінің барлық сомасы оның өндіретін өнімінің өзіндік
Егер лизинг мүлкінің аммортизациясын лизинг алушы белгілесе, онда осы
Сонымен жоғарыда атап өтілген лизинг төлемдерінің құрамы Ресей Федерациясының
Лизинг шартында екі жақ лизинг төлемдерінің жалпы сомасын, олардың
1.2. Кестесі.
Лизинг төлемдері операциясының кешені
Төлеу түрі бойынша Есептеу тәсілі бойынша Төлеу мерзімі бойынша
Ақшалай
Инвестиция-
лаған түрде Біруақытта Тең үлеске
бөліп төлеу
Өтемақы
түрінде Аванс түрінде
_______ Төлем көлемін біртіндеп көбей-ту арқылы
Аралас
Ең кем түрінде
_______ Төлем көлемін
біртіндеп азай- ту арқылы
_______ Көмескі түрінде (неопределенн.)
_______
_______
Лизинг механизмінің - кепілдік көлемі жағынан инвесторлар үшін қажетті
Инвестициялық қызмет әһуалын талдау
Инвестициялау, соның ішінде лизинг механизмі арқылы инвести-циялау көбіне жұмсалған
Әр инвестор инвестициялау кезінде туатын қауіп-қатерді азайтуға мүдделі. Қазақстан
Инвестициялық бизнес біздің экономикамыздың жақсы дамыған салаларына қолайлы жағдай
-шетел аналогында жоқ өнім өндірісі – 50%;
-дүниежүзілік үлгі деңгейіндегі сыртқы нарықтық сұранымда бар экспорттық өнім
-импорттың орнына жүретін, бірақ импорттық тауарлардан 30% арзан
-ішкі нарықта 20%-тік сұранымға ие өнім өндірісі;
Осыған орай мемлекеттік қолдау көлемі кепілдік түрінде категория жобасына
Жобалауды инвестициялауды жақсарту екі жақтың мүдделерін едәуір кеңейту арқылы
Сонымен, лизинг шартына бірнеше кепілдіктер жұмылдырылуы мүмкін: мүлікті өндіруші
Мүлік қаупін бөлуді ұйымдастыру құқықтық және экономикалық қамтамасыз етумен
Ұйымдастыру және экономикалық қамсыздандыру инвестиция-лық жобаға инвестициялық көлемнен гөрі
Инвестициялық жобаның инвестициялярын қорғауды республи-калық және аймақтық деңгейде кепілдікке
-жетекші банктің кепілдіктері (контркепілдіктер), веселдері, жетекші банктер
-айналымдағы өтімді өнімдердің бағалы қағаздарының кепілі, жылжымайтын мүлік;
-лизингке берілген мүліктің ақысы (құны)
және т. б.
Бірақ барлық кепілдіктер, әсіресе шетел инвесторлары үшін, өтімді болып
Егер шарттар өндірушіге (сатушыға) белгіленген қаржының түсуіне кепілдік берсе,
-осы шарт бойынша лизинг берушімен төлемдер жөнінде ымыралы келісім
-лизинг алушының өндірген өнімін сатудан түскен қаржы шетел банкінің
банкте әрдайым қалып отырады;
-лизинг берушіге төлем төлеуді өз уақытында жүзеге асыру банкке
-белгілі бір кепілдікпен қамтамасыз ететін, кем дегенде екі лизинг
Осыған орай, берілген сома лизингтік борыш ретінде саналады.
Инвестициялық қызметте сақтандыру компаниялары аса маңызды кепілдеме беруші болып
Халықаралық қаржы лизингі бойынша серіктестердің (партнеры) өзара қарым-қатынасын лизинг
Лизингке берілетін мүлік саны көп болған жағдайда сақтандыру ұйымдары
Лизингтің халықшаруашылық қызметі
Ғылыми-техникалық прогрестің әсерімен өндіріс пен айналым саласының жетілуі, шруашылықтың
әдістерді іздеу енгізудің жағдайын туғызып отыр.
Осындай әдістердің бірі – лизинг, ол бірнеше халықшаруашылық қызмет
Лизингтің қаржылық қызметі анық көрсетілген, өйткені лизинг - қаржыны
Бұрын айтылып кеткендей, лизингтің артықшылығы – лизинг төлемдерін жүзеге
Лизингтің артықшылықтарымен қатар, кемшіліктері де бар. Мысалы, лизинг алушы
Лизингтің өндірістік қызметі лизинг алушының лизинг мүлкін өз иелегіне
Дүниеүзілік тәжірибе лизингтің тез дамуын ғылыми-техникалық процестің жедел дамуымен
Сонымен қатар, лизинг лизинг алушыға өзінің өндірістік қызметінде жеке
Лизингке шапшаңдық пен икемділік тән. Сондықтан лизингті маусымдық (ауыл
Лизинг арқылы тұтынушылар санына мүлікті өз меншігіне алуға қаражаты
Жоғарыда аталып өткендей шет елдерде, әсіресе Англия мен АҚШ-та
Сонымен қорытындай келе кез-келген салада лизинг кәсіпкерлігінің табысты болуы
Бірақ, лизинг механизмінің кейбір кемшіліктері де бар: инфляция салдарынан
1.3. Лизинг шартының обьектілері мен субьектілері
Лизинг шарттарын жасау кезінде лизинг обьектісін анықтау өте маңызды.
Қазақстан Республикасының 565-бабында былай делінген: “Лизинг шартының обьектілері мен
Сонымен, нарықта айналымға тиым салынбайтын және өндірістік циклда жабылмайтын
Жылжымалы лизинг обьектілеріне:
-ауыр машиналары мен жабдықтар (жылу-техникалық, турбиндік құралдар, электроқозғағыштар және
-жұмыс машиналары мен өннеркәсіптің әртүрлі саласына қажетті құралдар (полиграфиялық
-есептеу және оргтехника құралдары;
-көлік құралдары (темір жол жылжымалы құралы, теңіз бен өзен
-теле- және арақашықтық байланыс құралдары;
-және т. б.
Жылжымайтын лизинг обьектілеріне:
-өндірістік ғимараттар;
-құрылыстар (мұнай және газ скважиналары, гидротехникалық және көліктік құрылыстар)
Лизинг обьектісіне жылжымайтын мүліктер (үйлер, құрылыстар, кәсіпорындар мен цехтар)
Бағалы қағаздар мен табиғи ресурстар лизинг нысанасы бола алмайды.
Заң актілері жер учаскелерінің жеке категорияларын пайдалануға басқа да
Лизинг нарқының субьектілеріне лизинг берушілер, лизинг алушылар, мүлікті өндірушілер
Лизинг алушы мен лизинг беруші, яғни шарт жасасатын екі
Лизинг беруші – лизинг алушы көрсеткен мүлікті өндірушіден (сатушыдан)
Банктер, басқа да несиелік-қаржылық мекемелер де лизинг беруші бола
Лизингтік қызметті жүзеге асыру құқығын лицензия береді.
Лизинг шарты бойынша лизинг мүлкін ақы төлеп уақытша иемденіп,
Лизинг шарты бойынша мүлік алуға үміттенген кез-келген кәсіпорын лизинг
Өндіруші (сатушы) мүлікті лизинг шарты бойынша лизинг берушіге сататын
Сатушы – лизинг алушы таңдаған мүліктің иесі және лизинг
Өндірушінің (сатушының) қызметін лизинг қызметі нарқында кәсіпорындар, яғни лизинг
Банктер мен басқа да несиелік-қаржылық мекемелер, тікелей лизинг беруші
Лизинг қызметі нарқында жұмыс істейтін брокерлік фирмалар өте маңызды
Консалтингтік фирмалар нарыққа қатысушылардың барлығына, ең бірінші лизинг алушыға,
Халықаралық лизингте лизинг берушінің, лизинг алушының, сатушының қызметін атқаратын
Осыған орай біздің алдымызда лизинг қатынастарын қалай жетілдіруге болады
Іс жүзінде лизинг шарттары көбіне шарт жасаушылардың күрделі құқықтық,
Лизинг алушы банкрот болған жағдайда лизинг нысанасы конкурстық жиынға
Лизинг алушының лизинг мүлкін пайдалану нәтижесінде алған өнімдері мен
Лизингке берілген мүлікке иелену, пайдалану құқы басқа тұлғаға өтсе,
6-бапта былай делінген:
Егер шартта өзгеше көзделмесе, лизинг берушінің жазбаша келісімімен, лизинг
Сублизинг шартының мерзімі лизинг шартының мерзімінен асып түсе алмайды.
Заң, Азаматтық Кодекс және басқа да заң актілері негіздерімен
7-бапта көрсетілгендей, лизинг алушының лизинг мүлкіне деген құқығын қорғау
8-бапқа сәйкес лизинг шарты алдын-ала бекітілген бағамен лизинг алушының
Осы заңның 9-бабы “Жылжымайтын мүлікті иелену құқын және осыған
Лизинг беруші ретінде банк операцияларының жеке түрлерін жүзеге асыратын
Жеке кәсіпкер болып табылатын басқа да заңды және жеке
Ең маңыздысы “Қаржы лизингі туралы” Заң лизинг қатынастарындағы әр
11-бапта көрсетілген лизинг берушінің
1. құқықтары:
оған тиісті төленбеген лизинг төлемдерін және шығын орнын талап
лизинг шартына сәйкес лизинг алушының лизинг шарттарын орындауын бақылауға
лиизинг алушы лизинг мүлкін қайтару жөніндегі міндеттерін бұзған кезде
заңда қарастырылған жағдайларға байланысты лизинг алушыдан лизинг мүлкін қайтарып
2. Лизинг берушінің міндеттері:
лизинг шарты бойынша лизинг алушы көрсеткен мүлікті сатушыдан өз
сатып алу-сату шартын жасау кезінде лизинг мүлкін белгілі бір
лизинг алушыға лизинг шарттарын түсіндіре отырып, лизинг мүлкін пайдалануға
лизинг беруші лизинг шарты мен Қазақстан Республикасы заң актілерінде
12-бабы лизинг алушының құқықтары мен міндеттерін орнатқан.
1. Лизинг алушының құқықтары:
лизинг алушының лизинг шарты бойынша лизинг мүлкін иеленуге және
лизинг мүлкінің сапасы мен жинағы жөнінде, оны жеткізу мерзімі
лизинг беруші шартты бұзған жағдайда, лизинг шарты бойынша, өз
лизинг шартын бір жақ, яғни лизинг беруші тоқтатқан жағдайда
егер лизинг беруші лизинг алушыны мүлікпен өз уақытында қамтамасыз
егер лизинг беруші лизинг шартын орындамаса немесе тиісті орындамаса,
егер лизинг алушының өзі жауап бермейтін кейбір себептерге байланысты
2. Лизинг алушының міндеттері:
лизинг мүлкін лизинг шартының тәртібі бойынша қабылдауға міндетті;
лизинг төлемдерін өз уақытында төлеуге міндетті;
мүлікті лизинг шартына сәйкес пайдалануға міндетті;
шартта қарастырылғандай, мүліктің ескіруі мен өзгеруі ескеріліп, лизинг беруші
өз қаржысы есебінен лизинг мүлкін тәртіппен ұстауға, соның ішінде
лизинг берушіге лизинг мүлкінің жайын біліп тұруға бөгет жасамауға
Сатушының құқықтары мен міндеттері 13-бапта көрсетілген және олар сатып
Заңның 14-бабы лизингке қатысушылардың жауаптылығын қарастырады. 14-бапқа сәйкес лизинг
1. Мүлікті сатушы лизинг алушының алдында сатып алу-сату шарты
2. Егер лизинг шартында өзгеше көзделмесе, сатушыны лизинг алушы
3. Егер лизинг беруші мүлікті лизингке өткізу жөнінде сатушыға
Тұжырымдама
1. Байлық көзі мүлікті меншіктенуде емес, мүлікті пайдалануда, яғни
2. Дүниеүзілік тәжірибе лизинг механизмінің келешегі бар екенін дәлелдеп
3. Лизинг мазмұны бойынша несиелік қатынастарға сәйкес келеді, бірақ
4. Лизинг механизмінің инвесторларға қажетті кепілдік көлемінде де артықшылықтары
5. Лизинг механизмі арендамен өзара байланысты, бірақ ол кәсіпкерліктің
6. Көпшіліктің түсінігі сияқты, лизинг - қаржы арендасы емес,
7. Лизинг шаруашылықтың ерекше формасы ретінде кәсіпорын-ның өндірістік процестеріне
8. Лизинг экономиканың ең маңызды қаржылық, өндірістік, қамтамасыз ету,
9. Бағалы қағаздар мен табиғи ресурстардан басқа, кәсіпкерлік қызметте
10. Лизинг берушілер, лизинг алушылар, сатушылар мен мүлікпен қамтамасыз
§2 Лизинг шартын құқықтық реттеу, лизинг түрлері
және олардың ерекшеліктері
2.1. Қазақстан Республикасында лизинг шартын құқықтық реттеу
Өзара байланысты субьектілердің мүдделерін ескере отырып, оларды құқықпен қамтамасыз
Қазақстандағы лизинг құқықтық орта құруда және шаруашылық операциялардың белгілі
Бірінші кезеңде лизинг туралы заңның болмауы кәсіпкерліктің осы түрінің
Екінші кезеңде лизинг қызметі арнайы нормативті және заң актілерінсіз
Үшінші кезеңде лизинг шарттарының арнайы базасы жедел қалыптаса бастады.
Қазақстанда “лизинг” термині бірінші рет азаматтық заңдарда емес, банк
Қазіргі таңда лизинг 1999 жылғы 1-шілдеден бастап күшіне енген
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексіне терең өзгерістер енгізілгенімен, ол 1963
Сонымен қатар, лизинг қызметі салықты есепке алу мақсатында салық
“Салықтар және бюджетке міндетті төлемдер туралы” 1995 жылғы 24-сәуірдегі
Біздің республикамызда ұзақ уақыт бойы нормативтік базаның болмағандығына қарамай,
Тек Ұлттық Банктің лицензиясы бар банктер ғана лизинг операцияларын
Бұл кепілдік 30-баптың 3-тармағының астында бекітілген.
Осы уақытқа дейін лизинг қызметінің жұмыс тәртібін белгілейтін басқа
Сонымен қатар лизинг қызметіне “Инвестициялар туралы” Қазақстан Республикасының заңы,
Қазақстан Республикасының кедендік заңы бекіткен шетелге шығару және шетелден
Сонымен қатар лизинг қызметі көп жақты және екі жақты
2000 жылғы 5-шілдеде “Қаржы лизингі туралы” №78-ІІ негізгі заң
Біз өткен тарауда кейбір жалпы ережелерді, лизинг қатынастарының құқықтық
“Қаржы лизингі туралы” заңның 15-бабында былай делінген:
1. Лизинг шарты бойынша лизинг беруші лизинг алушы көрсеткен
2. Лизинг шартында мынадай маңызды талаптар болуға тиіс:
1) лизинг мүлкі;
2) мүлікті сатушының және мүлікті таңдаушының атауы;
3) лизинг алушыға мүлікті берудің талаптары мен мерзімі;
4) төлемдердің мөлшері мен мерзімділігі;
5) лизинг мүлкінің құны;
6) шарттың мерзімі;
7) егер шартта лизинг алушының меншігіне мүліктің көшуі көзделсе,
8) лизинг мүлкін сипаттау;
9) лизинг мүлкін күтіп ұстау және жөндеу тәртіптері;
10) мүлікті сақтандыру;
11) мүлікті лизинг берушінің атына мемлекеттік тіркеуден өткізу міндеттерін
12) лизинг шарты бойынша лизинг алушының міндеттерін орындауын лизинг
13) шарт жасасушылардың жауаптылығы;
Осы шарттар мен талаптардың біреуі орындалмаса лизинг шарты жасалмаған
3. Шарт жасасушы жақтардың келісімі бойынша лизинг шартына басқа
4. Лизинг шарты жазбаша түрде жасалмаса, ол өз күшіне
Осы Заңның 16-бабында лизинг шартының күші көрсетілген:
1. Лизинг шарты, Қазақстан Республикасының заңдарымен белгіленген басқа жағдайларды
2. .Лизинг шарты барлық жақтар өз міндеттерін орындап болған
17-бап лизинг шартын өзгерту және жою негіздерін қарастырады.
Бірінші тармақ:
1. Шартқа отырған жақтардың біреуінің талабы бойынша заң актілерімен
2. а) егер лизинг алушы лизинг мүлкін
ә) егер лизинг алушы лизинг берушінің жазбаша түріндегі ескертулеріне
б) егер лизинг алушы лизинг шарты бойынша белгіленген мерзімде
3. а) егер лизинг шартына сәйкес лизинг мүлкін пайдалануға
ә) егер мүліктің оны пайдалануға кедергі жасаайтын кем-кетіктері болса
б) егер лизинг беруші мүлікті өз мерзімінде лизинг алушыға
Лизинг алушыны немесе лизинг берушіні ауыстыру 18-бапқа сәйкес былай
Егер Заң және лизинг шарты, Қазақстан Республикасының заң актілері
Лизинг мүлкі мына төмендегі ережелер бойынша беріледі (19-бап):
1. Лизинг мүлкін сатушы лизинг алушыға, егер шартта өзгеше
2. Лизинг мүлкі лизинг алушыға барлық өзінің керек-жарақтары-мен және
3. Егер лизинг алушыға осы керек-жарақтар мен құжаттар өткізілмесе
4. Егер лизинг беруші лизинг алушыны мүлікпен өз уақытында
20-баптың 1-тармағында лизинг мүлкінің бұзылу немесе кездейсоқ жойылу қаупі
Лизинг шарты лизинг алушының немесе лизинг берушінің лизинг мүлкін
21-бап бойынша – лизинг шартының мерзімі кезінде төленетін шарт
лизинг мүлкімен қамтамасыз етуге, оны пайдалану үшін жұмыс қалпына
лизинг бойынша марапаттау кіреді.
Салықтың, бухгалтерлік есеп берудің, экспорттық-импорттық операцияларды жүзеге асырудың жалпы
23-бап: Лизинг нысанасы мына төмендегі тармақтардың ережелері бойынша лизинг
1. Егер лизинг шарты мерзімінен бұрын сот тәртібімен күшін
2 Лизинг алушы лизинг мүлкінің тозуын ескере отырып, оны
3. Егер қайтарылған мүліктің жағдайы №2-тармаққа сәйкес келмесе лизинг
4. Егер дұрыс пайдаланбау нәтижесінде лизинг мүлкі өз мерзімі-нен
5. Егер лизинг алушы лизинг мүлкін қайтаруға тиісті болып,
24-баптың 1-тармағы:
1. Егер лизинг алушы лизинг мүлкін шартқа сәйкес
а) егер лизинг алушы лизинг берушіге мүлікті тексеріп тұруға
ә) егер лизинг алушы лизинг шартының мерзімі өткен соң
2. Лизинг мүлкін даусыз қайтарып алу Қазақстан Республикасы-ның Азаматтық
3. Сот бұйрығын шығару үшін лизинг беруші мына құжаттарды
4. Лизинг алушы сот бұйрығының көшірмесін алғаннан кейін он
Қаржы лизингі төңірегіндегі мәселелерді егжей-тегжейлі қарастырып көрейік. Біздің ойымызша,
Қаржы лизингінің мәнінің анықтамасы жайында, ғылыми жұмыс және
“Қаржы лизингі туралы” Қазақстан Республикасының қазіргі заңында барлық белгілері
Сонымен заңның 2-бабына сәйкес шарт аяқталған соң лизинг мүлкінің
Сонымен қатар, Заң мен Салық салу кодексі (2001 ж.
Бұдан бөлек, біздің ойымызша лизингтің ең кем критерийлері мәмілені
Бізбен, осы мәселе бойнша “Астық өндіру лизингтік компания” ЖШС-нің
Сонымен қатар, бизнес-жоспарлар арқылы пайда алу мерзімі мүлікті пайдалану
Машықта қаржылық мерзімге шек қою компанияларды пайдалы қызмет мерзімін
Егер лизинг алушы лизинг шарты аяқталғанша төлемдерді толық жүзеге
Сонымен қатар, Салық салу кодексіндегі 74-баптың редакциясы қаржы лизингі
( аренда мерзімі негізгі құралдар мерзімінен 80% асу керек;
( жалға алушы, яғни арендатордың, бекітілген бағамен немесе аренда
( жалға алынған негізгі құралдар құнының қалдығы 20% кем
( толық арендалық мерзімдегі төлемдердің құны жалға алынған құралдар
Біздің ойымызша, бұрынғы 43-баптың редакциясы қаржы лизингі институтының халықаралық
Салық салу Кодексіндегі 74-баптың қазіргі редакциясы сол бапта көрсетілген
Біздің ойымызша, осындай қиын жағдайдан шығу үшін заң ережелері
( азаматтық және салықтық заңдарында қаржылық лизингке бірдей түсініктеме
( немесе Салық Кодексі қаржылық лизингке салық салу мақсаттарын
2.2. Лизинг түрлерін дәрежелеу, лизингтің арендадан айырмашылығы
Лизингті іс жүзінде мақсатты пайдалануды ұйымдастыру үшін оның түрлерін,
Лизинг қатынастарының түрлері мәмілені ұйымдастыру формаларына, олардың мерзіміне, екі
2.1. Кестесі.
Лизингтің негізгі түрлерін дәрежелеу
Белгілері Лизингті ұйымдастыру мен жүзеге асыру техникасының формалары
Лизинг обьектісі
Мәміленің ұзақтығы
Аммортизациялаудың шарттары
Нарық саласы
Мәмілені ұйымдастыру түрлері
Қызмет көрсету көлемі
Лизинг төлемдерінің түрлері
Салық салу жеңілдікте- ріне қатысы Жылжымалы және жылжымайтын мүлік
Обьектіні пайдаланудың нормативті мерзімдегі қаржы лизингі.
Обьектіні пайдаланудың нормативті мерзімінен кем уақыттағы оперативті лизинг
Жеделдетілген толық аммортизациялау
Толық емес аммортизациялау
Ішкі, халықаралық, транзиттік
Тура, жанама, қайтарымды, “леведж- лизинг”
Таза, толық және толық емес қызмет, кешенді, басты қызмет
Ақшалай, өтемақылық, аралас
Анық түрде, жалған түрде (фиктивн.)
Мүліктің екі негізгі - қаржылық және жедел (оперативтік) түрі
Қаржы лизингі кейбір ерекшеліктерімен сипатталады.
2.2. Кестесі.
Қаржы лизингіне қатысушылардың қарым-қатынасы
Өзара қарым-қатынастардың мазмұны Орындау әдісі
Лизинг мүлкі мен сату- шыны таңдау
Мүліктену
Лизинг процесіне қатысу- шылардың (сатушы, ли-зинг беруші, лизинг алу-
Мүлікпен қамтамасыз етуге жауаптылық
Мүлікті сатып алу құқы
Сервистік қызмет көрсету және мүлікті сақтандыру
Мүліктің кездейсоқ бұзы- лу, жоғалу, жойылу қаупі
Лизинг мерзімінің ұзақ- тығы
Шарт мерзіміндегі лизинг төлемдерінің көлемі
Лизинг мүлкін есепке алу Лизинг алушы жүзеге асырады
Лизинг беруші мүлікті лизинг алушыға өткізетіні жөнінде сатушыға ескерте
Ынтымақты қарым-қатынастар ретінде
Егер сатушыны лизинг беруші таңдама- ған болса, лизинг алушыны
Бұған лизинг алушының шарт біткенге дейін құқы бар
Лизинг алушы жүзеге асырады
Мүлікке оны қабылдаған күннен бастап лизинг алушы жауап береді
Мүлікті өтеу және қызметтің нормативті мерзіміне жақын
Шарт жасасқан кезде лизинг мүлкіне бекітілген бағаның толық құны
Лизинг берушінің балансында және ли- зинг алушының 001 балансынан
Қаржы лизингі барысында қаржыны қосымша жұмылдыру арқылы лизинг мүлкін
Лизинг мүлкін алу процедурасы үш варианттан тұрады: бірінші вариант
Қаржы лизингі мүліктің ең кең тараған түрі. Ол мүлікті
Оперативті лизинг шарты бойынша (operatіng lease, оны толық емес
Оперативті лизинг мынадай белгілермен сипатталады:
-лизинг шартының мерзімі мүлік қызметінің нормативті мерзімінен әлдеқайда қысқа,
-мүлік лизингке бірнеше рет өткізіледі;
-лизингке лизинг алушының тапсырысы бойынша арнайы алынатын мүлік емес,
-мүлік мәмілесі екі жақты сипатталады (лизинг беруші-лизинг алушы);
-техникалық қызмет көрсету, сақтандыру жөніндегі міндеттер лизинг компанияларына жүктеледі;
-егер лизингке алынған мүлік белгісіз жағдайлармен пайдалануға жарамсыз болып
-лизинг мүлкінің кездейсоқ бұзылу, жойылу қаупі лизинг берушінің мойнында
-оперативті лизинг кезіндегі лизинг төлемдері қаржы лизингі кезіндегі төлемдерден
-егер лизинг алушыда қаржы болмай қалған жағдайда, оның мүліктің
-лизинг мүлкін қайтару кезінде лизинг алушы мүлік құнының айырмашылығын
-шарт мерзімі аяқталған кезде мүлік лизинг алушыға қайтарылады. Лизинг
Сонымен, біздің ойымызша, оперативті лизинг баршаға таныс аренда болып
Қазақстанда лизингті оперативті және қаржы лизингтеріне бөлу шарт обьектісінің
Бухгалтерлік есепте “қаржы лизингі” мен “оперативті лизинг” терминдері тек
Толық аммортизацияланған лизинг қаржылық лизингтің параметрлеріне сәйкес келеді: шарттың
Ресей Федерациясының заңына сәйкес қаржылық лизингте шарт жасаушы жақтардың
Мүлік құнын жарым-жартылай өтеуге жол беретін толық емес аммортизациялық
Лизинг мәмілесінің негізгі қатысушыларының қайсібір елде орналасуына байланысты лизинг
Егер мүлік лизинг беруші орналасқан елден алынатын болса,
Бұдан басқа тағы да тура халықаралық лизинг бар. Мұндай
Операциялар жүргізудің формаларына, ұйымдастырушысына, техникасына қарай лизинг-тура лизинг, жанама
Тура лизингте - лизинг беруші мен өндірушінің функцияларын бір
Жанама лизинг - лизингке мүлікті делдал арқылы өткізуді қарастырады.
Қайтарымды лизингте лизинг беруші мен қамтамасыз етуші (сатушы) өз
“Леведж-лизингке” бір немесе екі лизинг беруші мен (лизинг компаниялармен)
Лизингті дәрежелеужің үшінші белгісіне сәйкес лизинг алушыға сервистік қызмет
Таза лизингте - лизинг беруші лизинг алушыға қайсыбір қызмет
Толық лизинг - техникалық қызмет көрсетудің кешендік жүйесін, мүлікті
Толық емес қызмет жинағы лизингі шарт жасаушы жақтардың мүліктің
Кешенді лизингте лизингке берілетін лизинг мүлкінің ақысын төлеуден бөлек,
Лизинг төлемдері бойынша лизинг ақшалай лизинг, өтемақы лизингі, аралас
Егер барлық төлемдер ақша түрінде жүзеге асырылса, ақшалай лизинг
Салық және амортизациялық жеңілдік белгілері бойынша лизинг нағыз және
Нағыз лизинг қазіргі заңға және кәсіпкерлік қызметтің лизингтік түрінің
Лизинг беруші шартың аяғына дейін мүліктің иесі болып табылады,
Лизинг алушы мүліктің тек нарықтық бағамен сатып алады және
Жалған лизингке саудагерлік сипаттама беріледі. Ол елімізде қазіргі салық
“Қаржы лизинг туралы” Қазақстан Республикасы Заңының 3-бабында банктік лизингі
Мәмілелеудің көлемі бойынша лизинг майда лизинг, стандартты лизинг (орта)
Майда лизинг (Ресей Федерациясының 100-200 мың руб. дейін) көптеген
Орташа лизинг Р. Ф. 200мың-2,5млн. руб. дианазонында жүзеге асырылады.
Ірі лизинг шарттарында (20,0млн. руб аса ұшақтар, кемелер, энергетикалық
Лизингтің арендадан айырмашылығы.
Лизинг пен аренда қатынастарының арасында ұқсастықтар көп, алайда олардың
Лизингке лизинг беруші және лизинг алушымен қатар сатушы да
Лизинг қатынастарында лизинг алушы белсенді роль атқарады, бұл арендалық
Лизингтің арендадан айырмашылығы лизинг алушыға лизинг кезінде сатушыға тән
Аренда және лизинг шарттарында мүліктен табылған кемшіліктердің қаупін бөлу
Лизинг объектісі лизинг берушінің меншігінде қалсада лизинг алушы жауап
Лизинг шартында туатын қауіптерді осылай бөлу дұрыс боп саналады,
Арендада барлық қауіптер жалға берушіге жүктеледі, сондықтан, егер
Егер лизинг алушының өтінішімен немесе кінәсімен лизинг беруші шартты
2.3. Халықаралық лизинг
Лизингтің дүниежүзілік даму ерекшеліктері. Лизингтің ұзақ және табысты тарихы
ХІХ ғасырдың орта шенінде темір жолдың қарқынды даму дәуірінде
Екінші дүниежүзілік соғыста АҚШ үкіметі біздің елімізді аренда шарттары
Қазіргі заман
Қазіргі заманның лизинг индустриясын қалаушы Генри Шонфельд болып табылады.
АҚШ-та мұндай жағдайдың болуы 1963 жылға дейін банктерге лизинг
Құрал-жабдық өндірушілер (General Eleetrіe Ran Xepox, LBM және тағы
1960-жылы U.S. Leasіng және Mercantіle Credrs Cjmnany Ұлыбританияда бірінші
60-жылдардың аяғында лизинг индустриялары Батыс Еуропаның көптеген елдерінде пайда
Жапонияда “Orіent leasіng” бірінші лизинг компаниясы 1963жылы құрылды. U.S.
Жапония мен АҚШ-қа қарағанда, Еуропада банктер мен қаржы институттар
АҚШ-та және Еуропада лизингтің кең қолданылуы сол елдердің қолайлы
Елдегі бизинг дамуының деңгейі мен тереңдігін мына төмендегілер анықтайды.
Нормативті заң базасы;
Мемлекеттік реттеу;
Макроэкономикалық жағдайлар, инвестициялық ьнарықтық аһуалы (инвестициялық жеңілдіктер, банк процентінің,
Бухгалтерлік есеп жүйесін пайдалану.
Дүниежүзілік интеграцияға байланысты лизингтің дамуы
Баршаға белгілі лизингтің дамыту экономикалық және заңды екі концепциядан
Лизингті халықаралық көлемде үйлестіруге толық экономикалық және валюттік одақтасу
Салық жүйесін қалыптастыру;
Амортизация тәртіптерін жақындастыру;
Лизинг қызметінің бухгалтерлік есеп беруін қалыптандыру байқалады.
Салық салуды, инвестициялық жеңілдіктерді, кедендік-валюттік реттеуді интеграциялау лизинг қызметінің
Еуропа одақтастығы жүзеге асырылатын салық реформалары мынадай принциптерді қарастырады:
Табыс қай елден алынса, сол елде салық салынады;
Корпаративті салық пен салық жеңілдіктерін төмендету қамтамасыз етіледі;
Салық жеңілдіктерін беру шарттары мен тәсілдері жақындастыры-лады; салық салу
Салық жүйесін қайта қарастыра отырып, Еуропа одақтас елдері тікелей
Сондықтан 1982 жылы бухгалтерін есептің халықаралық стандарттары жөніндегі комитет
(ІАS-17) стандартына сәйкес,қаржы лизингі ретінде мүлікпен бірге оны иемдену
(ІАS-17) стандартындағы оперативті лизингке қаржы лизингсінен айырмашылығы бар кез-келген
Лизинг механизмін халықаралық қалыптандыру (унификациялау)
Лизинг инвестициялық процестерді активтендіруге, өндіріс көлемін ұлғайтуға, дұрыс бәсекелестікті
Егер әдеттегі сатып алумен салыстырғанда артықшылықтары болса, ұлттық лизинг
(ІАS-17) стандарты бойынша лизингті дәрежелеу.
Лизингті үйлестіру заңының жобасы алғаш рет 1979 жыл қарастырылды.
УНИДРУА Конвенциясы қарастырған негізгі ережелер.
Лизинг - дербес құқықтың институты.
Лизинг арендаға, сатып алу-сату шартына немесе ұқсас, бірақ олардың
Халықаралық лизингтің ұйымдары
Лизингті қолданатын көптеген елдерде лизинг коппаниялар өз мүделерін қорғау
Сонымен қатар лизинг саласын халықаралық деңгейде көрсету үшін, басқа
Еуропада мұндай ұйым leaseeurорe (Еуропа лизинг) – Еuropean Federatіon
1984 жылы лизинг компаниясының осы үш федерациясы мен ассоциациясы
Сонымен қатар, жеңіл және ауыр автокөліктер мен ұшақтар, компьютерлер
90 - жылдардағы лизинг
Лизинг 80 ж. аяғы мен 90 ж. басында барлық
Оған лизингтің бізге белгілі барлық артықшылықтары және мемлекеттердің лизинг
Лизингтің дүниежүзілік капитал нарығында маңызды роль атқаратыны кездейсоқтық емес.
Сонғы 15 жыл ішінде лизинг айналымы дүние жүзі бойынша
2.2. суретінде 1994 ж. дүниежүзі лизинг бизнесіндегі әр континенттің
2.2. Сүреті.
Австралия мен Жаңа Зеландиянің үлесі 1,7 % құрайды. Лизинг
Солтүстік Америка қазіргі лизингтің отаны бола отырып, дүниежүзілік лизинг
АҚШ-тағы лизинг құрал – жабдық инвестициясының 30%-ін қамтамасыз ететін
Азиядағы лизинг айналымдарының едәуір көлемі Жапонияда орын алған.
Мұнда лизинг айналымы 1994 жылы АҚШ-тың 73,67 млрд. долларын
Жетекші дүниежүзілік лизинг компаниялар
Жетекші дүниежүзілік лизинг компанияларының 2.3 кестесінде жаңа лизинг шарттарының
2.3. Кестесі.
№ Атауы Мемлекет 1995ж. көлемі
млрд.дол.
1. GMAC АҚШ 17,634
2. GE Capіtal АҚШ 17,374
3. Orіx Corparatіon Жапония 8,986
4. Lombard North Central Ұлыбритания 7,032
5. Socіate Generale Франция 5,356
6. Delіs Fіnancіal Servіces Германия 5,354
7. AT &T Capіtal АҚШ 4,566
8. BOT Fіnancіal Corp АҚШ 4,459
9. ІBM Credіt Corp АҚШ 3,600
10. NWS Bank Ұлыбритания 3,581
1995жылы лизинг айналымының көлемі бірдей, яғни 17,634 пен 17,374
Бірінші ондықта үшінші орынға ие болған жапондық Orіx Corporatіon
Тұжырымдама
Экономиканың аһуолы инвестициялық саясатқа және оны жүзеге асыру механизміне,
Лизинг нарығының инфрақұрылымын қалыптастыру Қазақстан Республикасының нарықтық бағдарламасымен қарастырылған.
Барлық өзара байланыстағы субъектілердің мүделерін ескере отырып, құқықпен қамтамасыз
Лизинг қатынастарының түрлері мәмілені ұйымдастыру түріне, олардың ұзақтығына, шарт
Лизинг-қаржы лизингі және оперативті лизинг болып екі түрге бөлінеді.
Дүниежүзі лизинг нарығының дамуы қатысушы елдердің көбеюімен, өндірістің қарқынды
ТМД елдерінің Еуропа одақтастығы тәжірибесін үйренуге ұмтылуды, осы елдерде
Лизинг нарқының кеңеюі өндіріс пен қаржы саласын көпұлттандырудың объективті
Лизинг келісімдерін стандарттау, инвестициялық қызмет көрсету мен мүлікті өткізу
Қазақстандағы макроэкономикалық жағдай, кеден, салық, ұйымдық заңдарының ерекшеліктерін Қазақстанда
§3. Лизинг қатынастарын дамыту мәселелері және лизинг
мәмілесін жасауды ұйымдастыру
Қазақстан Республикасындағы лизинг
2003 жылдың 14-қантарында Алматы қаласында Қазақстан қаржышыларының үшінші конгресі
Күн тәртібіндегі маңызды мәселе – қаржы секторының даму концепциясының
Конгресте Н. Назарбаев еліміздің келешектегі қаржы жүйесінің дамуына көз
“Интеграция, бизнес, прогресс”. Осындай ұранмен 19-ақпанда Мәскеуде Еуразиялық экономикалық
Бұл форумға ЕврАзЭС елдері халықаралық кеңесінің төрағасы ретінде еліміздің
Осы кең көлемді форумның мақсаты – интеграциялық өзара
Қазақстанда лизинг қатынастарының даму тарихы жөнінде қысқаша мағлұмат
Лизинг, лизинг операциялары бірінші рет 1990 жылы “Прокат және
1992 жылы республикада 120 коммерциялық банктер, 20 лизинг фирмалары,
1994 жылға қарай Қазақстанда ұшақтар лизингісіне қатысты және ауыл
1994-1998 жылы арасындағы Үкімет Қаулыларында, мемлекеттік лизинг компаниясын құру,
Енді біз лизинг қатынастарындағы кейбір жетістіктерді, Қазақстанда лизинг компанияларының
Мысалы ауыл шаруашылығын дамыту үшін машина-тракторлық парктерді жаңарту мен
Барлық елдерде негізгі құралдарды жаңалауда лизинг механизмі өте тиімді
Бірінші кезеңде “КазАгроФинанс” ЖАҚ-на мемлекеттен тауарлық несие ретінде АҚШ-тың
“ҚазАгроФинанс” жабық акционерлік қоғамы Павлодар трактор зауытының ақтап шығару
Бұл импорты ауыстыру саясатын өткізудегі отанымыздың ауыл шаруашылық машина
2000 жылы лизинг алушылардың төлемдері 100% орындалды, былтыр
Яғни лизингті ұйымдастыруға бөлінген 2190 млн астам теңге республика
2001 жылы “КазАгроФинанс” өз қаржысы есебінен Ақмола, Оңтүстік Қазақстан,
Қазіргі таңда ауылшаруашылық техникасын жөндеуді, МТС арқылы қызмет көрсетуді,
Жуық арада “КазАгроФинанс” жабық акционерлік қоғамы мемлекеттік органдармен және
- қосымша құнға салықты лизинг объектісінің құнынан емес, лизинг
- лизинг алушы аванстық 10%-тік негізде төлейді;
- лизингтің орта мерзімі 7 жыл;
- лизинг алушы сатушыны өзі таңдайды;
- сатушы (ауыл шаруашылық тауар өндірушісі) тауарды қайтып сатып
Біз отанымыздың басқада лизинг компаниялары жөнінде сөз алғымыз келіп
Жаңа авияциялық техниканы пайдалану есебінен авиациялық көлікті қауіпсіздендіру мақсатында
Бекітілген заң тәртібі бойынша жабық акционерлік қоғамның жарғы капиталын
Республика Үкіметінің кейбір шешімдеріне қосымшылар еңгізілген. Осы қаулының орындалуын
Жабық акционерлік қоғамның кіші компаниясы “ТуранАлемБТА-лизинг Банкі” астаналық аквабаққа
Сонымен қатар ауыл шаруашылығын өркендету жылы “Астана-Қаржы” кәсіпорны шетел
- бірінші жарна техника құнының 15%-ін құрайды;
- лизинг мерзімі 7 жылға дейін созылады;
- процент қою 1 жылдық табыстың 10%-іне тең;
- лизинг төлемдері жылына бір рет асырылады.
Біздің республикамыздың лизинг бизнесінің құқықтық талқылаумен реттеуін анық көрсету
1. Заңның 21-бабына сәйкес лизинг төлемдері мерзімді төлемдер болып
- лизинг берушінің мүлікке жұмсаған шығындарын өтеу;
- лизинг бойынша ақы төлеу. Лизинг төлемдерінің бірінші бөлігі
Біздің ойымызша салық кодексіндегі ақы төлеу түсінігін анықтауда лингвистикалық
Лизинг берушінің айналымдағы қаржыларының шығынын азайту мақсатында лизинг берушінің
“негізгі құрал ретінде лизинг алушыға тиісті мүлікті қаржы лизингісіне
3. Жоғарыда атап өтілгендей, лизингке мүлікті өткізу Салық кодексінің
Қосымша құнға салық импорт кезінде есепке жатқызу тәсілі бойынша
Лизинг механизмі арқылы алынған мүлік тікелей сатып, алу мен
Осы мәселені шешу үшін Салық кодексінің 228-бабына лизинг алушы
4. Салық туралы бұрынғы заңда қосымша құнға салық салынатын
Бұл жеңілдіктің ауыл шаруашылығы үшін маңызы зор. Есепке жатқызу
Бірақ Салық кодексінің 25-бабында ауыл шаруашылық жатқызу техникасы импорттық
Осыған орай, 250-бапты ауыл шаруашылық өндірісінде пайдаланатын тауарды импорттау
Лизинг мәмлелерін жасаудың негізгі кезеңдері
Лизингте оның даму кезеңіне түріне, мөлшеріне, коммерциялық ұйымдастыру түрлеріне
Лизинг операцияларының осындай деңгейін қамтамасыз етуді кәсіпорындардың, ұйымдардың (банктердің),
Осы компаниялардың тиімділігі лизинг процесін ұйымдастыру-дың, құжат айналымының, жарнаманың,
Лизинг процесі үш кезеңде жүзеге асырылады:
Бірінші кезеңде заңды келісімдер (шарттар) жасау жөнінде дайындық жұмыстар
Мұның алдында әр мәселенің шарттары мен ерекшеліктер түпкі-
лікті зерттеледі, сонан соң лизинг алушыдан лизинг берушіге өткізілетін
Лизинг процесінің екінші кезеңінде үш-екіжақты шарттардағы лизинг мәмлесінің заңды
Мұнда мына құжаттар заңды түрде хатталады: мүлікті лизингке сатыпалу-сату
Үшінші кезең мүлікті пайдалану мерзімін қамтиды. Мұнда барлық лизинг
Лизинг механизмін іске қосу алдында үлкен ұйымдастыру жұмыстары жүргізіледі.
Біріншіден осы механизмге жарнама ұйымдастыру қажет, потенциялды лизинг алушылар
Машықта лизинг компаниялары нарықты зерттеп болған соң, өздерінде бар
Лизинг мәмлесін жасауға дайындық және оның тиімділігін таңдау
Кез-келген лизинг мәмлесі лизинг алушының лизинг берушіге мүлікті сатып
Сонымен қатар лизинг алушы өзіне керекті мүлікпен қамтамасыз етушіні,
Бұған қарамай лизинг компаниялары мәміле жасауға белсенді қатысады.
Ол лизинг алушылардың қызықтыру үшін өз қызметі жөнінде және
Лизинг алушы тапсырыспен қатар, лизинг беруші талап еткен барлық
Қажет болған жағдайда лизинг беруші лизинг алушыдан қосымша ақпарат
Мысалы “Иитерроcлизинг” лизинг компаниясы жобасын қарастыру үшін лизинг алушыдан
1. Жобаны сипаттау және қортындысы (қажетті ресурстардың көлемі мен
2. Компания туралы мәлімдеме (қызметтің негізгі түрлері, менеджмент жәнеоның
3. Өнім мен қызмет көрсету (тауарлар мен қызметке сипаттама
4. Нарыққа шолу жасау;
5. Өндірістік жоспар (өндіріс ұйымы мен шикізат пен материалдардың
6. Жұмыстарды орындау кестесі (жобаны жүзеге асырудағы негізгі
7. Басқару мен ұйымдастыру (негізгі қатысушылар, кәсіпорын-ның ұйымдық
тылықты бөлу, сыбайластармен қамтамасыз етушілер);
8. Компанияның капиталы мен заңды формасы (кәсіпорынның меншік формасы
9. Кесте түріндегі және график түріндегі қаржы жоспары, өткен
10. Қаржының қосымша айналымы туралы деректер;
11. Қауіпке баға беру және ұсынылатын кепілдіктер;
Бизнес жоспарға мына құжаттар қосылады:
- банктен анықтама (есеп бойынша статистика);
- жылдың басына және салық инспекциясының мөрі соңғы есеп
- нотариуспен және ұйым мөрімен куәландырылған жабдықтар алу үшін
- ұйым мөрі мен қойылған қолдардың үлгілерінің қарточкасы (нотариуспен
- ұйымның жарғысы мен құрушы келісім (нотариус куәландырған
көшірмелер);
- белгілі бір тіркеу палатасында немесе жергілікті органдарда тіркелу
- банк кепілдігі (контркепілдік) және банктердің вексельдері;
- ірі бюджет ұйымдары мен кәсіпорындардың вексельдері;
- лизинг төлемдерінің қорлары;
- салиқалы компаниялардың кепілдігі;
- бағалы қағаздар кепілі;
- айналымдағы ликвизітті тауарлардың кепілдігі;
- жылжымайтын мүліктің кепілдігі;
- қамтамасыз етушінің қайта сатып алу кепілдігі;
- шарт жасау кезінде келісілген баға көлемінде дайын өніммен
- ликвидтік акциялардың РЕПОСЫ;
- өкілеттік банктергі экспортшылармен контракт бойынша экспорттан пайда түсіру;
- басқа да мүлік пен активтердің кепілдігі;
- өкілетті банктердегі лимиттермен бірге мемлекеттік және муниципалдық қорлардың
- Лизингке берілген мүліктің құны бөліп-бөліп төлеу ретінде қарастырылады.
Лизинг беруші осы қажетті құжаттардың барлығын алған соң лизинг
Лизинг беруші лизинг алушының лизинг төлемдерін жүзеге асыру шамасын
Халықаралық лизинг кезінде мынадай мәселелер туындайды: төлем валютасын таңдау,
Леведж-лизинг кезінде кепілдік құқығымен, сақтандырумен кепілдіктің түрлеріне байланысты басқа
Лизинг беруші лизинг мәмілесін жасау жөнінде шешім қабылдаса лизинг
Мүлікпен қамтамасыз етуші тапсырысты алған соң, тапсырыс алғаны жөнінде
Тұжырымдама
1. Қазақстанның үлкен нарығы, индустриалдық базасы, ғылыми-техникалық потенциалы,
инветорларды қатты қызықтырады.
2. Қазақстан Республикасының Үкіметі шетел инвесторларын қаржыларды белгілі бір
3. Заң асты актілерінің нормалары (Қазақстан Республикасының Салық Кодексі)
4. Лизинг операцияларын кәсіпорындар мен ұйымдардың маркетинг қызмет құрамындағы
5. Нақты шарттарға сәйкес лизинг қызметін басқару формалары лизингтік
6. Лизинг компаниясының құрамында маркетингтік зерттеулер өткізу жөнінде, лизинг
7. Лизинг процесін ұйымдастыру ең басты бағыттар бойынша, яғни
8. Лизинг процесі үш кезеңде қалыптасады: бірінші кезеңде дайындық
мерзімін қамтиды.
Қорытынды
2003 жылдың 14 ақпанында өткен Қазақстан Қаржыларының үшінші конгресінде
Дүниежүзілік экономикада Қазақстан Республикасының интеграциялау процесі шарасыз. Бірақ дамыған
- объектілерді қаржыландыру; трансакцияларды қаржыландыру; жобалық қаржыландыру; халықаралық лизинг
- шетел валютасының ауытқуымен байланысты туатын валюттік қауіптен;
- көлік тасымалдаумен байланысты (тауардың бұзылуы, жойылуы) пайда болатын
- моральдық тозған жабдықтар мен техниканы, технологияны алу қаупінен;
- пасық қызметтестермен жұмыс істеу қаупінен сақтамайды.
Мысалы халықаралық экономикалық қызметтесу мақсатында еліміздің Президенті Нұрсұлтан Назарбаев
Сондықтан лизинг инвестициялық қызметтің тиімді құралы болып табылады және
Қазіргі уақытта лизинг өнеркәсіптік кәсіпорындарға инвестицияларды жұмылдырудың жалғыз ғана
Осыған байланысты Қазақстан жоғары оқу орындарының оқу жоспарында “Лизинг”
Стенфорд зерттеу институтының зерттеу нәтижелеріне сәйкес, лизингтің болашағы зор.
- мүлікті жоғалту қаупі лизинг берушінің мойнында болады;
- қызмет көрсету мен жөндеу жұмыстарын лизинг беруші жүзеге
- лизинг мүлкін ауыстырып алуға және ең жаңа, қазіргі
- лизинг төлемдерін мүлікті пайдалана бастағаннан кейін де жүзеге
- лизинг шартында алдын-ала қарастырылған шарт аяқталған соң лизинг
Лизинг алушының әртүрлі талаптарына бейімделе алатындар үшін де тиімді.
Лизингтік құқықтық реттелуінзаңмен және нормативті акттармен реттелетін құқықтық-азаматтық мәміле
“Оперативті лизинг туралы”, “Банк лизингі туралы” заңдар талқыланып, қабылдану
“Қаржы лизингі туралы” заңды талдай отырып және оған баға
Бірінші: Заңның 12-баптағы 1-тармағының 4-бөлігіне сәйкес лизинг беруші біржақты
Аванс ретінде төленген төлем аванс төлемінің статусын лизинг шартының
Сондықтан біздің ойымызша Заңның 1-тармағындағы 4-бөлімін лизинг алушы мүлікті
Бұл қосымша белгісіздік пен лизинг алушының қиянатшылдығынан сақтайды.
Екіншісі: Заңдағы 15-баптың 2-тармағы 10-бөлігінің негізінде лизинг мүлкінің сақтандырылуы
“Астық жинау лизинг компаниясы” жауапкершілігі шектелген серіктестігі Ресей өндірісінің
11-бөлігінің талаптарына сай лизинг келісімінің тағы бір шарты –
Егер лизинг нысанасы мемлекеттік тіркеуден өткізуге міндеттелмейтін мүлік болса,
Үшіншісі: Егер лизинг алушы қиянат жасаса лизинг берушінің лизинг
Қазіргі таңдағы лизинг процестері өте күрделі. Оның дамуын талқылау
Лизинг идеясының дамуына ескішілдік бөгет жасады. Бірақ лизингті несиелік
Қорыта келе лизингке біздің республикамызда технологиялық жаңа жолдарды ашуға
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Нормативтік-құқықтық актілер:
Қазақстан Республикасының Конституциясы 7 қазан 1998 жылы № 284-І,
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі (Жалпы және Ерекше бөлімдер) –
Закон Республики Казахстан “О финансовом лизинге” от 05
Закон Республики Казахстан “О налогах и других обязательных
Закон Республики Казахстан “Об инвестициях” от 8 января
Указ Президента Республики Казахстан имеющую силу Закона “О банках
Постановление Правительства Республики Казахстан от 24 января 2000 года
Правила составления Декларации по НДС (Форма 300.00), утверждены приказом
Справочник бухгалтера за 2000 год “Казахстанские стандарты бухгалтерского учета
Арнайы ғылыми әдебиеттер:
Лещенко М.И. Основы лизинга: Учебное пособие / М.И. Лещенко.
Коган Э.Э. Правовые и основы лизинга / Э.Э.Коган //
Григарук В.В. Законодательное регулирование агролизинга/ В.В. Григарук // Научно-практический
Тагашев Н.Е. Совершенствование регулирования финансового лизинга в сельскохозяйственном производстве
Прилуцкий Л.Н. Финансовый лизинг / Л.Н. Прилуцкий – М.:
Волков Н. Международный финансовый лизинг / Н. Волков Н.
Конвенция по международному финансовому лизингу. Оттава, 28.05.1988.
Казахстанская права от 20 февраля 2003 г. - №
Казахстанская права от 15 февраля 2003 г. - №
Казахстанская права от 1 марта 2003 г. - №
20. Абдраим Р. Развитие финансового лизинга в Казахстане: реальность
21. Аубекеров С. Лизинг как объект гражданского права Республики
22. Валиженич Л.В. и В.В. Правовое регулирование финансового лизинга
23. Газман В.Д. Лизинг в России / В.Д. Газмон
24. Газман В. Лизинг в малом предпринимательстве: организационно-правовое обеспечение
25. Гусаков Б. Лизинг- катализатор Экономического роста / Б.
26. Атыгаева З.Ж. Лизинг как форма инвестиционного финансирования: оценка,
27. Н.Кулешова Правовое регулирование договора лизинга в Казахстане /
28. Н. Н.Кулешова Правовое регулирование договора лизинга в Казахстане
29. Р. Маметова Правовое регулирование договора лизинга в Казахстане
30. Танайлова Ю.А. Договор финансовой аренды (лизинг) / Ю.А.
31. Муржунов Т. Лизинг: Инвестиции, выгодные нам. Это лучше
32. Гражданское и торговое право капиталистических стран. Учебник. М.:
33. Кабатова Е.В. Лизинг: правовое регулирование, практика / Е.В.Кабатова.
34. Сагадиев К.А. Лизинг в Казахстане / К.А.Сагадиев, А.С.
35. Чекмарева Е.Н. Лизинговый бизнес: Практическое пособие по организации
Ëåøåíêî Ì.È. Ëèçèíã â ïðîìûøëåííîñòè. – Ì.: ÌÃÈÓ, 1998.
1
91
Ì.Ñ.
Ë.À.
Ë.Á.
².µ.
Ñ.Ê.
Ëèçèíã ì¾ëêi àÿºòàë¹àí ñî» ëèçèíã àëóøûíû» ìåíøiãiíå áåðiëåäi
Êåëiñiëãåí áà¹àìåí ì¾ëiêòi ñàòûï àëó¹à ëèçèíã àëóøûíû» îïöèîíû áàð
Ëèçèíã ìåðçiìi ëèçèíã ì¾ëêiíi» ïàéäàëû ºûçìåò ìåðçiìiíå òå» êåëåäi
Å» êåì ëèçèíã ò¼ëåìäåðiíi» å» êåì íàºòû ê¼ëåìi ì¾ëiê
Îïåðàòèâòi ëèçèíã
²àðæû ëèçèíãi
æîº
æîº
æîº
æîº
èÿ
èÿ