Жоспар
Кіріспе
I Тарау. Бастауыш мектеп оқушыларына құлық тәрбиесін беруде Абай
1.1.Бастауыш сынып оқушыларында құлықты қалыптастырудың негіздері.
1.2.Бастауыш сынып оқушыларыныњ құлықтыќ тәрбиесінде Абай шығармаларының
ІІ. Тарау. Бастауыш сынып оқушыларына ќұлыќтыќ тєрбие беруде ана
Бастауыш мектепте ана тілі оқу сабағында Абай
2.2. Ана тілі оқу сабағында Абай еңбектерін негізге
Қорытынды.
Пайдаланған әдебиеттер.
Кіріспе
Диплом ж±мысыныњ көкейтестілігі. 1.Қазақстан Республикасының нарықтық экономикаға көшкендігін
2. «Бєсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бєсекеге қабілетті экономика үшін,
3. Бастауыш мектеп оқушыларын дамытудың маңызды факторы олардың білімі
4. Ана тілі оқу пәнінің маңызы туралы Ж.Аймауытов
5. Тұлғаны шығармашылық деңгейінің
педагогиткалық технологияның жоғарғы нәтежесі болып есептеледі.
Шығармашылыққа тән -
таңғажайыптылық, сезім дамуы және т.б.
6. «Адамға ең бірінші керегі білім емес, тәрбие. Тәрбиесіз
Тәрбие адам тағдырын ойластырады, болжайды, адамның рухани өмірін сақтайды.
Егеменді еліміздің тірегі - білімді ұрпақ. Білім бастауы бастауыш
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Абай еңбектерінің негізінде ана тілі
Зерттеу нысанасы: Жалпы білім беретін мектептің оқу-тәрбие жүйе-сінде
Дипломдық жұмысымның міндеттері:
1. Теориялық-әдістемелік материалдарға сүйеніп, бастауыш сынып оқушыларына
2. Қазақ халық педагогикасында құлықтық мәселелерге талдау
жасау және олардың Абай еңбектерімен байланысын анықтау
арқылы құлықтық тәрбиенің мәселелерін анықтау.
3. Қазақстандағы озат тәжірибелерге талдау
4. Ана тілі оқу сабағында оқушылардың Абай туралы
5. Ана тілін оқу сабағында Абай шығармаларының тәрбиелік
Зерттеу әдістері: Зерттеу мәселелері бойынша философиялық, психологиялық, педагогикалық,
Зерттеу пәні: ана тілі оқыту үдерісінде оқушылардың құлық
I Тарау. Бастауыш мектеп оқушыларына құлық тәрбиесін беруде Абай
1.1.Бастауыш сынып оқушыларында құлықты қалыптастырудың негіздері.
Халқымыз тәуелсіздікке қол жеткізісімен оқушыларға құлықтық тәрбие беру жан
Білім туралы заңда осы саладағы қоғамдық қатынастарды болашағымыздың мемлекеттік
Білім беру заңдық жүйесінің негізгі міндеттері ескеріліп жүргені жөн:
Жеке адамның рухани және күш-қуат
адамгершілікпен салауатты өмір салтының берік негіздерін
қалыптастыру.
Азаматтықты, халықтың, қоғамның және мемлекеттің алдындағы
жеке адамның құқылары мен міндеттерін ұғыну.
Бұл заңда балаларды мінез құлық тәрбиелеуде, балаларды жаман єдеттен
Қазіргі қиын кезеңге қарамастан мектепте жан-жақты тәрбие, білім берудің
Қай қоғамда болмасын ұрпақ тәрбиелеудің алатын орны ерекше. Білім
Күнде өзгеріс болып жатқан бүгінгі таңда халқымыздың арғы-бергі тарихы
Еліміз егемендікке ие болып Қазақстан өз алдына мемлекет мәртебесіне
"Мектеп - қазақтарға білім берудің басты құралы ... Ал
Білім беру жүйесінің негізгі ордасы мектеп екенін ескере отырып
Бүгін мектеп табалдырығында жүрген әрбір өскелең жас ұрпақ -
Бүгінгі таңда, оқушылармен жұмыс барысында, барлық мұғалімдер, педагогтар Президентіміздің
Бұған ұлы Абайдың мына пікірлері дәл келгендей "Егер де
Оқушыларды тәрбиелеу барысында сабақтан тыс жұмыстар жүргізуде үлкен орын
Оқушылардың мінез бітістерінің саңылауы мектеп жасына дейінгі кезеңде көріне
Жас балалардың мінез бітістерінің ересек адамдардың ісіне, мінез-құлқына, өнегесіне
Бастауыш мектеп бала мінезінің жақсы жақтарын жүйелі түрде дамытып
Халқымыздың әр заманда кешкен ардагер перзенттерінің Аль-Фараби, Асан-Қайғы, Қабанбай,
моральдық тұлғасы - жоғары идеалдықтың батылдық пен ерліктің, табандылық
Әр адам сыртқы дүниенің сансыз тітіркендіргіштеріне өз әлінше түрліше
Адамның сыртқы ортамен байланысуы үшін жасайтын осындай қатынастарының жиынтығы
Мінез - адамның негізгі өмірлік бет алысын және оның
Мінез - кең мағыналы ұғым. Мінездің моральдық жағынан тәрбиелілігі,
"Адамның басына қонған бақыттың тұрақты болуы жақсы мінез-құлыққа байланысты"
Адамның жеке басына біткен мінезін құрайтын және белгілі жағдайда
Ерлік, адалдық, жігөрлік, өңбөкті сүюшілік, адал ниеттілік, қорқақтық, жалқаулық,
"Мінез деген ұғым адамның мінез құлқындағы ерекшеліктерді білдіреді, адамның
Мінез адамның өмір сүру барысында, тұрмыс салтына ықпал жасайды.
Адам өзінің әрбір ісіне, әрбір ойына ішінен баға беріп
Ізгі ой, ізгі іс адамда жағымды сезім туғызады, адамға
Қазақтың жазушысы Міржақып Дулатов бір өлеңінде:
"Мен - біткен ойпаң жерге аласа ағаш,
Емеспін жемісі көп, тамаша ағаш,
Қалғанша жарты жаңқам мен сенікі,
Пайдалан шаруаңа жараса, ағаш."
Құлық сезімдері, яғни адамның жауыздықтан безіп, ізгілікке ұмтылатын мінезі
Құлық сезімдерін өрнектеу жолдарын былайша көрсетуге болады:
Баланың маңайындағы адамдардың құлықты
болуы. Бала ізгі құлық пен жауыз құлықты айыра алмайды.
2. Үйде және мектепте дұрыс тәртіпті болуы.
3. Баланы құлық туралы ой жүргізіп үйрету. Бала салыстырып,
Сана сезім жақсы жетілген адам ғана өмірдің сан түрлі
С. Макаренко - баланың мінез-құлқы 5 жасқа дейін қалыптасады,
Әрине ор баланың табиғаты ор түрлі. Бірінің есте сақтау
Дамыта оқыту жүйесінде оқытудың барлық кешенде мақсаттары мен шешімдері
Халқымыздың рухани бейнесін бір жағынан әдебиет, өнер, ғылым, екінші
Қазақтардың өзін қоршаған әлеуметтік және табиғи ортаға мейірбандықпен, қайырымдылықпен
Жас ұрпақтың құлық тәрбиесінде ұлттық тәртіп пен мінез ерекшеліктерінің
Қоғамдағы болып жатқан саяси әлеуметтік және экономикалық өзгерістер мектеп
Бастауыш мұғалімдер өз жұмысында құлық тәрбиесінің міндеттерін былайша іске
1. Оқушыларды қоғамның
2. Оқушылардың тәртіп
3. Балалардың санасына және мінезіне педагогикалық ықпал
Отанға, халқымызға, еңбек және қоғамдық іс әрекетке балалардың жауапкершілік
Бұл міндеттерді жүзеге асыру, біріншіден: төрбие процесінің обьсктивті жєне
Құлық тәрбиесі балалардың жас және дербес ерекшелікгеріне сәйкес жүргізіледі.
1.2.Бастауыш сынып оқушыларыныњ құлықтыќ тәрбиесінде Абай шығармаларының тәрбиелік
Бастауыш сыныптарда оқушылардың тәртіп, кұлық, достық және Отан туралы
Әр түрлі іс-әрекеттің барысында бастауыш сынып оќушылары тәртіпке, жолдастық
Оқу және тәрбие барысында бастауыш сынып оќушыларының дербес және
Оќушылар єділеттілік , борыш, ұят, адалдық, ерлік, намыс сияқты
Қорытып айтқанда, әдет баланың тәртібінің, мінез құлқының тәрбиелік өлшеміне
Осы орайда ұстаздардың мінез-құлық нормасы мынадай болуѓа тиіс: ол
Жақсы мінез-құлық пен ақыл күші болып, екеуі біріккенде —
Адамның белгілі бір мінез құлыкқа ие болуына немесе жақсы
Жақсы мінез-құлықгың өзі де әдет арқылы келетін болғандықган ,
ұлағатты сөздер.
Сөз жүзінде емес, мінез-құлықты іс жүзінде шыңдау арқылы іске
Мен егер закон куаты қолымда бар кісі болсам, адам
Мінез-құлық - әркім өзінің кейпін көрсететін айна.
Егер адам бойындағы зиянды әдет-дағдыларын түп-тамырымен бір уақытта жою
Бастауыш сынып оқушыларының мінез-құлық тәрбиесін қалыптастыруда Абай шығармаларының
Осы тұрғыдан қарағанда, Абай оқыған және оның қара сөздерімен
Орта Азия мен Қазақстан, Татарстан ағартушыларының бәрі де кітапқа
Бұл кітапты өзбек тілінде тұңғыш рет өзбек халқының белгілі
Аса дарынды ақын С±лтанмахм±т Торайғыровтың Абай өлеңдері "Соқыр кісі
Абай үлгілі ақын даналығы халқымыздың оқып тауыса алмай келе
Еліміздегі егеменді ел болғалы қ±рылысын, құлашын кең жайып өрістеген
Мектеп оќушыларды ұзақ жылдар бойы оқытып, білім берумен ќатар,
Абай шығармаларының өмірі — ќазақ әдебиеті тарихының кіндік т±тқасы.
Содан бергі дәуірде Абайдың өмірі мен шығармаларын, қоѓамдық-єлеуметтік көзќарасын
1995 жылы Абайдың туғанына 150 жыл толуына Республикамызда үлкен
Абай жылының мәнді де жанды өтуіне санасында сәулесі бар
Сол тойдағы аса қадірлі қонақгардың маржан сөздері:
I Абай дүниежүзінің ±лы ақыны, ол арқылы Қазақстанды және
II Абай ұлы ақын, ол Тогор мен Гете қатарында
Саид Америдин (Индия)
III Абай әлемге ашылған терезе еді, оның жаны жаңарып
найзағай отының өлкесін де дүрсілсіндіруін де тіледі. Қамықты да.
Б±л ретте де ол ХҮПІ-ХІХ ғасырдың Гете мен Толстой
танытты. Шыңғыс
IV Бүгінгі күннің тұрғысынан қарағанда Абай халқының ғана емес,
Абай м±расының соңғы кездегі зерттеушілері Абайдың орыс әдебиеті классиктерімен
негізінен ±лы ақын өмір сүрген дәуірдің нақтылық тарихи шындығымен
Абайдың орыс әдебиетінің ұлы классиктерімен творчестволық ќарым-ќатынасы төңкеріске дейін
Абайдың ақын мен поэзия туралы көзқарасының ќалыптасуына Лермонтовтың ыќпалы
Зертеушілер пікірінше XIX ғасырдың екінші жартысывда дамыған халық поэзиясындағы
Абай халық лирикасындағы өмір шындығын тудырып отырған қабылдаушы ғана
Мысалы: әдетте халық лирикасы көп тақырыпты болып келсе, Абай
Ќазақ мектептерінің бастауыш сыныптарының жаңа бағдарламасында Абай шығармалары калай
Абай даналығы мен өсиетін балалардың жас кезінен бастап бойларына
Жалпы 2003-2004 жылдарындағы бағдарламада көрсетілген өлең-мысалдарды бастауыш сыныптарда былайша
"Әсемпаз болма әрнеге", "Ғылым таппай маќтанба, "Жаз" ("¦шып
Ендігі мәселе орта сыныптарда арналған өлењдер ќалай оқытылуы, түсіндірілуі
Әрине шығармалардағы сөздерді талдап түсіндіруден барып ќалыптасады. Сондықтан көрсетілген
Мысалы: "Әсемпаз болма әрнеге" өлеңдегі "әсемпаз", "өнерпаз" сөздерінің мәнін
Сонымен бірге жоғарыдағы өлеңдердің адамгершілік-қ±лықтық мәселелеріне тоқталу керек. Абай
Абай шығармаларын бастауыш сыныптарда оқытудың маңызы өте зор екені
ІІ. Тарау. Бастауыш сынып оқушыларына ќұлыќтыќ тєрбие беруде
2..1Орта мектепте ана тілі оқу сабағында Абай шыѓармаларын ќолдану
Жалпы білім беретін мектеп мұғалімінің басты міндеті — оқушылардың
Әдетте кімнің де болмасын шыѓармаларын оқып үйренбес б±рын, сол
Мысалы: Абай және табиғат, Абай — аудармашы, Абай —
Б±л сабақтарымды таным сабағы ситуациялық сабақ және іздендіру сабағы
М±ғалім қиялына ќанат бітірер дәстүрлі емес сабақ түрлерін Абай
Алдымен Абай шығармаларын оқытпас бұрын оның өмірбаянымен таныстыру қажет.
"Асыл сөзді іздесең, Абайды оқы, ерінбе,
Адамдықты көздесең, жаттап оқы көңілге".
-деп С±лтанмахмұт Торайғыров айтқандай келешек ±рпақќа Абай өмірін оқыту
Абай өмірін оқытудың барысында оның өскен ортасының өнегелік жағын
Абайдың өнегелі өмірін естіп өскен шәкірттен ешқандай жамандық күтуге
Абайдың ақындық дарыны аса қуатты және сан қырлы. Ол
Мысалы: "Күз" деген өлеңінде Абай:
Жасыл шөп, бәйшешек жоқ б±рынғыдай,
Жастар күлмес, жүгірмес, бала шулай,
Қайыршы шал-кемпірдей түсі кетіп,
Жапырағынан айырылған ағаш-қ±рай.
Сидиған, көркінен айырылған ағаш-ќ±райды, мүсәпір, өмірінің көркі жоқ қайыршы
Ќар жауса да тоңбайды бай баласы,
Үй жылы, т±тќан айналасы,
Бай ұлына жалшы ұлы жалынышты,
Ағып жүріп ойнатар көздің жасы -деп,
Ақын осылайша күзді суреттеу арқылы, адам өмірінің жабырқаңқы тартқан
Абай өзінің - "Жаз" өлеңінде табиғаттың ең тамаша көріністерін
"Жазды күні шілде болғанда,
Көкорай шалғын, бөйшешек.
¦зарып өсіп толғанда,
Күркіреп жатќан өзенге,
Кешіп ауыл қонғанда; - деп ақын жырлайды.
Абай өзінің б±л өлеңін өзінің досы Көкбаймен ‰әделесіп шығарған.
Сонымен бірге ақын өзінің "Қыс" өлеңінде табиғаттың ќатал да,
Абай бұл өлендерін өз ойынан шығармаған. Ол өмір шындығы.
Абай қысты ақ киімді денелі, ақ сақалды байға теңейді.
Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,
Соқыр, мылќау танымас тірі жанды.
Үсті басы ақ қырау, түсі суық,
Баскдн жері сықырлап келіп ќалды.
Сонымсн бірге ақын қысты тойымсыз, с±раншақ қ±даға теңеп, оның
Ал енді "Жазғытұрым" өлеңінде бәрі керісінше, қаһарлы қыстың кетіп,
Түйе боздап, қой қоздап, қорада шу,
Көбелек пен қ±стар да сайда ду-ду,
Гүл мен ағаш майысып қарағанда,
Сыбыр қағып, б±рањдап ағады су.
Міне, осылайша ақын табиғатты жырға қосты. Біз Абайдың б±л
Абай м±расы туралы сөз қозғасақ, данышпандық, көрегендік, ±лылық ±ғымдар
Абай ќара сөздерді терең оймен күрделі пікірге қ±рылған Абай
Бірінші қара сөзінде Абай жазуға кіріскендегі мақсатын айтады. ¦лы
керекті сөз тапса, жазып алсын, я оқысын, керегі жоқ
өзімдікі дедім де, ақыры осыған байладым" - дейді. ~
Абайдың бесінші сөзінде:
"Көкірек толған қайғы кісінің өзіне де билетпейді, бойды шымырлатып,
Абай м±ны айтқанда дүниеқоңыздық,, ±ятсыздық сияқты адам аздыратын қылықтардан
Жетінші, отыз бірінші сөздерінде Абай оќу, өнер білім мәселесі
Жетінші сөзінде "Жас бала да анадан туғанда екі түрлі
Абай ќазына байлықтың бар асылы білім деген ойын тереңдете
Халқын жан-тәнімен сүйгендіктен сол халық бойынан өзі көрген сорақылықты
Кезінде әдебиетші ғалым А. Н±рқатов Абай өлеңдерінен халық өмірінің
Абайдың алтыншы, сегізінші, тоғызыншы, онынышы, он төртінші, жиырма үшінші,
"Надан ел ќ±анбас нєрсеге ќ±анады және ќ±анғанда не айтып,
Қазаққа тән осы бір оғаш мінез-құлыққа тәрбие боларлық жауапты
Абайдың адамтану мәселесіне байланысты айтылған ой пікірлерінің бірі —
"Қазақтың жаманшылыққа үйір бола беретүғынының бір себебі — ж±мыстың
"Еңбек туралы Абай көп жазған, - дейді профессор К.
Бүгінгі болашағын болжауды, оның түп тамырларына үңілуден бастап, ±стаз
Абай шығармалары тек оқып, әсерлену үшін ғана емес, іс
Мектептегі тәрбиелік ж±мыстарды ±йымдастыруда Абай м±расын қолданудың әдістемелік сипатын,
¦лы Абайдың қара сөздері мен өлендерінің бүгінгі күнделікті өмірге
Ақынның ақыл, ќайрат, жүректі жетілдіру т±жырымымен байланыстырған.
Бастауыш сынып оќушыларының жас ерекшеліктерін ескере отырып, жастайынан әдеттеніп
Осы жастағы балалардың "білсем екен, көрсем екен, үйренсем екен"
Оқушылармен тәрбиелік ж±мыстар Абай шығармаларын пайдалану тәртіпке бойұсынуға тәрбиелеумен
Алдыңғы сыныптардағы єдеп-дағдыларды пысықтай отырып, жаңа сатыға көтеру. Мұнда
Ақынның:
"Өзіңе сен, өзіњді алып шығар,
Еңбегің мен ақылың екі жақтап"
- деген т±жырымын арќау етіп алу арқылы, өзіне сену
Оку - ғылым тақырыбы жалғасады. Сонымен бірге б±л сыныпта
Абай шығармаларындағы "Ғылым таппай мақтанба" өлеңі адамгершілікке тәрбиелік тақырыбында
Бес асыл іс:
1. талап — болашақќа талпыну;
2. еңбек - ерінбей еңбек ету;
3. терең ой - ақыл ой, сµз нсгізі -
4. қанаѓат - барға риза болу;
5. рахым - адамның өзге кісіге жасайтын жақсылығы, көмегі.
Бес дүшпан:
өсек — біреуді сырттан кінәлау, жала жабу, сөз тасығыштық;
өтірік - өтірік сөзді шын деп ант еткен, азған
мақтаншақ - даңғойлық, жаман қылықтардың бірі;
еріншек — талапсыздық, жігерсіздік, ұятсыздық;
бекер мал шашпақ - қолда бар қаржы мен мүлкін
Б±л өлењде Абай атамыз жаман ќасиеттерден аулаќ болып,
Абайдың әнінің бірі "Желсіз түнде жарық ай." Бүл өленде
Үлы ақынның табиғат туралы "Күз" өлеңінде "сүрт бүлт", "дымқыл
"Сүр бүлт" — ауаның түнек сияқгы болуын айтады, бүл
Бағдарламасының негізінде Абай шығармаларының жолдануы жөнінде үсынысым мынандай:
— Болашақга бағдарламасының өзгеруіне байланысты оку жоспарына Абай
Каншалықты орта мектебінде жүмыс істеуіме байланысты Абай шығармаларын бағдарламаға
Қазақстанда омір сүргендігінен, білім алғандыктан біздің балаларымыз кдзақ жазушыларын,
- Бағдарламаға сәйкес "Қыс", "Күз" өлендері және
"Желсіз түнде жарық ай" әнін енгізу.
Халқымыз тәуелсіздікке жеткізісімен окушыларға құлықгық тәрбие беруге жан сала
Білім туралы заңца осы саладағы қоғамдық кдтынастарды болашағымыздың мемлекеттік
Қазіргі қиын кезеңге қарамастан бастауыш сыныпта жан-жақгы тәрбие, білім
Ќай қоғамда болмасын ұрпақ тәрбиесінің алатын орны ерекше.
Білім негізі бастауыш мектепте қаланады десек, ұрпақ тәрбиесі алдында
Бүгін мектеп қабырғасындағы әрбір өскелең ұрпақ - ол ертеңгі
Осы аталған тақырып бойынша курстық ж±мысымдағы мақсатым: Адамгершілікке, ±қыптылыққа,
Еліміз егемендікке ие болып Қазақстан өз алдына мемлекет мәртебесіне
Еліміздің елдігін танытатын біздің болашақ балаларымыз.
"Мектеп - қазақтарға білім берудің басты құралы... Ал біздің
Бастауыш білім беру жүйесінің алғашқы басшысы екенін ескере отырып,
А.С.Макаренко баланың мінез-қ±лқы бес жасқа дейін қалыптасады, ал американың
Әрине әр баланың табиғаты әр түрлі. Бірінің есте сақтау
Дамыта оқыту жүйесінде оқытудың барлық кешенді мақсаттары мен шешімдері
Балаларды адамгершілікке, еңбек сүйгіштікке тәрбиелеуде көркем шығарманың маңызы зор.
Балалардың ой санасын дамытуға, мінез-қ±лқын қалыптастыруға, дүниетанымын кеңейтуге, көркем
Атақты орыс ғалымы Пирогов Н.И. "пайдалы азамат болуға дайындалған
Балалар б±л тамаша педагог жазушылардың шығармаларын беріле оқиды.
"Жақсыдан үйрен" (Ы.Алтынсарин), "Таза бұлақ". Абайдың "адам болам десеңіз",
Оқулықтағы тақырыпты түсіндіргенде, көркем шығармаларды оќуға ±сынғанда оның авторы
Б±л кезсњдс балалар оте єрекетшіл, көп қимылдағыш, тынымсыз, мазасыз,
Сондықтан б±л кезедегі тәрбиенің бағыты, қабілеті, қаситеттерін, мінезін дүрыс
Абай шығармалары арқылы мүны жүзеге асыруға болады.
"Асығыс түбі өкініш, ойланып алмақ сабыр - сол. "
Абай шығармаларын бастауыш сыныптарда тәрбиелік мақсатта пайдаланғанда педагог-ғалымдар мен
Бұл орайда біздің пікіріміз бойынша Абай шығармалары тәрбиелік мақсатқа
2.2. Ана тілі оқу сабағында Абай еңбектерін негізге
Тәртіпке бойынсүну ең алдымен оқушының өз басына қаншалықты пайдалы
Бір ғана білмектің өзін дәулет біл.
2. Білмегенді берік ±стап, білмегеніңді білсем
3.Әрбір естігеніңді, көргенінді жақсы ±ғып ал.
19- ќара сөзінен:
Істеген жақсы нәрселерінді ескер, жаманнан сақтан.
Естігеніңці ќайта с±рап ал.
Естігеніңді ±ғайын деп ±мтыл.
Осы бағыттағы оќушылардың бойында тәртіпке бойынсүну сезімдері мен дағдыларын
Бастауыш сыныпта жүргізілетін оқушылармен тәрбиелік ж±мыста Абай шығармаларын
Абай шығармаларындай еңбек тәрбиесіне қатысты тәрбиелік іс-шараларын жүзеге асыруда
Түбінде баянды еңбек салған,
Жасында оқу оқып, білім алған,
Би болған, болыс болған єнер емес,
Еңбектің бұдан өзге бәрі жалған.
Мұғалімдерге Абай өлеңдерінің жолдарын жаттатып ќазіргі заман тұрғысынан түсіндіру,
Абай шығармалары арқылы тәрбиелеудің арқауы:
"Өзіңе сен, өзінді алып шығар, Еңбегің мен ақылың екі
етіп осыларға сүйене отырып, әркім өзіне сенімді болуы үшін
Мысалы Абайдың:
Бес нәрседен қашық бол,
Бес нәрсеге асық бол,
Өсек , өтірік, мақганшақ,
Еріншек, бекер мал шашпақ,
Бес дүшпаның білсеңіз,
Талап, еңбек, терең ой,
Қанағат, рахым, ойдап қой,
Бес асыл іс көнсеңіз.
"Бес нәрсенің әрқайсысының мәнін ашып, маңызын түсіндіру - өзіне
Орта сыныпта Абай шығармаларын терендеп оқытылуда.
Ғалым болмай немене, Балалықты қисаңыз, Болмасаң да ұқсап бақ,
Орта сынып оқушыларына "балалықты қисаңыз", "болмасаң да ұқсап бақ"
Мұғалім оқушының тек жаман жақтары емес, жақсы қаситтерінің көрінуіне
Тақырыбы: "Ғылым таппай мақтанба"
Білім беру: Қазақ халқының ±лы ақыны Абай Құнанбаевтың өмірімен
мәнерлеп, сауатты оқуға жаттықтыру.
Дамытушылық: Сөйлеу мәдениетін қалыптастыру. Сөздік қорын дамыту, тіл байлығын
Тәрбиелік - жақсы мен жаман әдет-қылықтарды ажырата білуге, бойларына
Сынның түрі: Жаңа білім беру.
Сабақ өткізілу әдіс-тәсілдері: Әңгімелеу, с±рақ-жауап, көрнекілікпен жұмыс, шығармашылық жұмыс,
Сабақгың кұрал-жабдықгары мен көрнекіліктері: оќулық, плакаттар, карта, тақта.
Сабақ барысы:
ұйымдастыру сәті.
Абай туралы не білеміз?
Оқушының өз ойын білу.
Жаңа сабақтың тақырыбымен, мақсатымен таныстыру.
Балалар, біз бүгін сабақ барысында қазақ халқыының ұлы ақыны
Кіріспе әңгіме: Картамен үғындыруЌасќа б±лақ
Шығармашылық жұмыс:
Плакаттағы сөздерді д±рыс пайдаланып мақалды жазу.
Өрге баспас сөз өтірік (Өтірік сөз өрге баспас).
Түбі - қорлық, ұрлық (¦рлық түбі - қорлық).
3. Ертеңі таусылмас еріншектің (Еріншектің ертеңі бітпес).
Ал жаман қасиеттерге қарама-қарсы Абай атамыздың өлеңіндегі бес жақсы
Талап — талаптың ішіндегі ең негізгі бұл бір өнерді
Еңбек — Абайдың пікірінше ерінбей еңбек еткен кісінің жетпейтін
Терең ой - адамды барлық жан-жануардан ерекше айырып тұрған
Нағыз адам өткен-кеткеніне қорытынды жасап, келешекке үмітпен ќарайды. Адам
Крпатт — барға риза болу, місе түту.
Ракрім — адамның өзге кісілерге жасайтын жақсылығы, мейірімі, көмегі.
Рақымдылық негізі жүрек пен сезім. Барлық адам баласын өз
Жаман қасиеттерден алыс болып, жақсы қасиеттерді бойымызға сіңірсек болашаққа
Өлеңді мєнерлеп оќу.
Қорытынды:
Сабақты қорытындылау с±рақтармен ж±мыс жүргізу және ж±мбақ шешу ойыны
Оқушылар жауап бере отырып, адам бойындағы жаман қасиеттерді сызбадан
Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ±ста, сонда толық боласың елден
Адам болам десеңіз
Бес асыл іс
Бес дұшпан
Талап
Еңбек
Терең ой
Крнаіит
Рахым
Өсек
Өтірік
Макщаншақ
Еріншек Мал шашпақ
Жүрек
Ақыл
Қайрат
2. Ал адам болу үшін ќандай ќасиеттерді бойға
А. Қ±нанбаев былай деген:
Үш- ақ нәрсе адамның қасиеті.
Ыстық қайрат, н±рлы ақыл, жылы жүрек.
Осы үшеуінің басын қосып, оны үлкен күшке айналдыратын —
Яғни, осы үш қасиет бірігіп біліммен көзге түседі.
Үйге тапсырма:
Өлеңді мәнерлеп оқу.
Өлеңнің өзіңе ұнаған жолдарын жаттап ал.
Анкета
Абай еңбектеріндегі кұлықтан тәрбиенің өлшеміңце орта мектеп жүйесіне ендіру
Сіздердің ой-пікірлеріңізді білгіміз келеді.
Сіздің жауабыңыздың осы
Сіздің жауабыңызға алдын-ала ризашылық білдіреміз.
Жаңа бағдарламада Абай шығармалары қалай қарастырылып отыр?
Бала тәрбиесінде Абай м±расын қашан, қай сыныптардан бастап, қапай
Абайдың кара сөздерін сабақта қоладануға байланысты ќандай әдіс-тәсідцерді пайдалануға
Абай шығармаларын пайдаланып балаларға қандай деңгейде адамгершілік тәрбиесін беруге
І. сынып мұғалімі
Жаңа бағдарламада және оған
үзінділер берілген.
Абай шығармалары бағдарлама бойынша бастауыштан бастап оқытылады.
мәнерлеп оқу қарастырылған. Тіркестерге ерекше тоқталып, мағынасын ашу қашан
Абай барлық ќара сөзінде бейне бір оқушымен әңгімелесіп отырғандай,
Абай шығармаларының адамгершілік тәрбиесіне қосар үлесі мол.
Абайдың шыѓармаларын пайдалана отырып окушыларға жоғары деңгейде тәрбие беруге
I. сынып мүғалімі
"Ана тілі " оқу пәнінің жаңа бағдарлама бойынша
Абай м±расында балаға берілетін тәрбиесі Абайдың даналығы мен өсиетін
беру үшін халқының сөз өнерін еркін қолдана білуі мен
Абайдың қара сөздерін оқыта отырып, балаларды жан-жақты тәрбиелеу бағыт-бағдар
Абай шығармаларын оықта отырып өмірге деген көзќарасы, қызығушылығы,
қ±лқын тєрбиелеуді кµрсеткен. Б±л арқылы төрбиенің жоғары дсңгейін
Оќушыларға арналған анкеталық сұрақтар
Абай деген кім?
Абай қай жылы туылған, және қай жерде?
Ұлы Абайдың қандай шығармаларын білесің?
Ол қандай өлеңдер жазған?
Қосымша. Анкета
Абай еңбектеріндегі құлықтан тәрбиенің өлшемінде жалпы білім беретін мектеп
Сіздердің ой-пікірлеріңізді білгіміз келеді.
Сіздің жауабыңыздың осы
Сіздің жауабыңызға алдын-ала ризашылық білдіреміз.
1.Жаңа бағдарламада Абай шығармалары қалай қарастырылып отыр?
2. Бала тәрбиесінде Абай мүрасын қашан, қай сыныптардан бастап,
3. Абайдың ќара сөздерін сабақта қоладануға байланысты қандай әдіс-тәсілдерді
4. Абай шығармаларын пайдаланып балаларға қандай деңгейде адамгершілік тәрбиесін
Мұғалімдер мен оќушылар арасында анкеталық сұрақтар жүргізіп мынадай қорытындыға
Мұғалімдерге анкета жүргізген себебім олардың Абай туралы білетін білімдерін
М±ғалімдерге қойған бірінші с±рағымның жауабы өзімді толық қанағаттандырмады. Себебі:
Екінші с±раққа тоқталсақ м±ғалімдер өзінің шеберлігін танытты, жауаптарына қанағаттандым.
Үшінші с±раққа жауап жазғанда олар тек бағдарламамен шектелгені байқалады.
1. Абайдың жыл мезгідцеріне арнап жазған қандай өлењдері
2. Абай атындағы қандай мәдени орыңдарды білесіңцер?
III. Жаңа сабақ.
Жоспар.
Мұғалімнің кіріспе сөзі.
Текстпен таныстыру.
Сөздік жұмыс.
Мысалды рольдерге бөліп оқыту.
Алған білімдерін тексеру.
Әр бөлімге ат қою.
Тіл дамыту жұмысы.
"Абайтану" дәптерімен жұмыс.
Сабақты қорытындылау.
Үйге тапсырма.
ІV. Кіріспе сөз.
Оқушылар, біз бүгін Абай атамыздың аудармасы "Шегіртке мен құмырсқа"
Қазақ халқын жер бетіне танытқан да, ұлы халықгардың еңбегін
Мысал — қызықты қысқа шығарма. Ол өлеңмен де, қара
Мысал жазушы жануарды,
Мысалдың әрбір кейіпкерлері белгілі бір қасиеттердің иесі, бейнесі
2. Текспен таныстыру.
Шылдауық шегіртке,
Ыршып жүріп ән салған.
Көгалды куып гөлайттап,
Қызықтап жүріп жазды алған.
Жазды күнгі жапырақтың,
Бірінде-тамақ, бірінде - үй.
Жапырақ кетті, жаз кетті,
Күз болған соң, кетті күй.
Жылы жаз жоқ, тамақ жоқ,
Өкінгенмен не пайда?
Суықќа тоңған, қарны ашқан,
Ойын ќайда, ән қайда?
Оныменен тұрмады,
Қар көрінді, қыс болды.
Сауықшыл сорлы бүкшиді,
Тым-ақ қиын іс болды.
Секіру қайда, сүрініп,
Қабағын қайғы жабады.
Сабандажатып дән жиған,
Құмырсқаны іздеп табады.
Селкілдеп келіп жығылды,
Аяғна бас ұра: —
Қарағым, жылыт, тамақ бер,
Жаз шықкднша, асыра.
Жаз өтерін білмеп пе ең
Жаның үшін еш шаруа,
Ала жаздай қылмап ең? Мен өзіњдей шаруашыл, Жұмсақ илеу
Өлеңнен қолым тиді ме?
—Қайтсін, қолы тимепті, Өлеңші, әнші, есіл ер.
Ала жаздай ән салсаң,
Селкілде де, билей бер.
Абай бұл аудармасында құмырсқа мен шегірткені салыстыра отырып,
3. Сөздік дәптермен ж±мыс.
Осы мысалда кезедсетін мағынасы таныс емес сөздерді теріп дәптерімізге
Көгал - көк шөп.
Гөлайттап - қыдыру, сайраңдау.
4. Мысалды рµлдерге бөліп оќу.
3 окушы оқиды. Бірі автор сөзін, бірі құмырсқаның, бірі
5. Алған білімдерін тексеру.
Оқушыларға карточкалар таратып, жаңа сабақ бойынша
Қорытынды
Егемендігін алған елімізде жаңа ғасыр алдында оқытудың жаңа жүйесі
Балалардың ой санасын дамытуға, мінез-құлқын қалыптастыруға, дүниетанымын кеңейтуге, көркем
Қорыта айтқанда, Қазақстан мектептерінде басқа пәндермен қатар ана тілін
Сондыќтан әдет баланың тәртібінің, мінез құлқының тәрбиелік өлшеміне айналуы
Ұсынылып отырған жұмысымызда көтерген мәселелерге сай мекетептерде әлі де
Орыс мектептерінің оқу бағдарламаларына Абай шығармаларын енгізу.
Қазақстан да өмір
Орта мектептің орыс сынып оқушыларының бағдарламасына сәйкес «Қыс», «Күз»
Егер біздің жұмысымыз оқырмандарға осындай қажеттіліктерді туғызып жатса, алға
Пайдаланған әдебиеттер
Білім заңы. 2030ж
Қ. Жарықбаев, "Қазақтың тәлім-тәрбиесі", Алматы.
Президенттің жолдауы.
ҚР бастауыш білімінің мемлекеттік стандарты, Алматы, 1998ж
Қ. Анарбеков, Үсен Қарасай±лы. Шымкент 1994ж
"Абайдың кейбір мінез машықтары"
"Абай оқу әліппесі", Алматы, "Рауан" 1994 ж, 15 бет.
"Әдеп және жантану", Атам±ра, 1996ж, 41-42 бет, (Хрестоматия)
Аль-Фараби "Саяси этникалық трактаттар", Алматы "Ғылым",
1975ж, 225-379 бет.
"Абайдың ќара сөздері" 32-137 бет.
В.В. Воголовский "Жалпы психология", Алматы, "Мектеп",
1980ж, 323-324 бет.
Балалар энциклопедиясы 70-74 бет.
Ж.Базилов, С.Калиев "Қазақ халқының салт-дәстүрлері жөне демократ ағартушылар", Алматы,
ЕАбетаева "¦лағат" журналы, 12 .2002ж
"Абайдың педагогикалық және психологиялық көзқарастары", 49-55 бет
Богдамова, Ќайыров, "Адамгершілікке тєрбиелеу өліппесі",
Алматы, 1998ж
М. Ж±мабаев "Педагогика", Алматы 1993ж, 42-21 бет.
И. Жарықбаев "Жантану негіздері", Алматы 302,316-
317,313бет.
М. Зейнеденова. ¦лағат журналы 11. 2002ж
"Ақыл-ой ұстаханасында", 46-47 бет.
Б.К. Игенбаев "Адамгершілік сабақгары", 147 бет.
Ж.Б. Қоянбаев, Р.М. Қоянбаев "Педагогика" 2 басылымы,
117-119бет.
"Психология", Орта мекгепке арналған
1953ж, 178 бет.
А.Тұрғынбаева "Дамыта оқыту технологиясы", Алматы 2000ж.
Ұлмекен Қосбайқызы, Таңбаева "Жасымнан ғылым
бар деп ескердім" Бастауыш мекгеп К2,1995ж, 45 бет,
Зәуреш Қазмағанбетова "Бастауыш класта Абай
шығармасын оқыту" Бастауыш мектеп ШД995ж,5 бет,
Омар Қаймолда±лы "Абайнама құдіреті"
Бастауыш мектеп N5 1995ж, 3 бет.
Бастауыш мектеп N5 1995ж, 19 бет.
Ақбота "Бала біздің болашағымыз"
Ә.Тоқбергенов "Мінез-құлық мәдениетін тәрбиелеу"
Бастауыш мектеп N5 1995ж, 9 бет.
А.Кобесов "Абай және діни тәрбие мәселелері"
Бастауыш мектеп N7-8 1995ж, 1 бет.
Ғ. Қарамолдаева "Абай және музыка"
Бастауыш мектеп 41-45 бет, N7-8 1995ж.
К. Төлім±лы "Абайдай ақын бар ма?", "¦лы Абай
жылының шарапаты"
И.Құнантаева, И.Халтова «Абай
жұмысында», Бастауыш мектеп N7-8 1995ж, 45-46 бет. 12-13 бет.
Ж. Таубалдиева "¦лттық төрбие арќауы"
Бастауыш мектеп N11-12 1995ж, 45 бет.
¦йќасов "Абай заман туралы" Бастауыш мектеп N7-8 1996ж, 38
32. Бастауыш мектеп N9-10 1996ж, 36
И. Құнантаева, И. Халтова "Абай
33. Бастауыш мектеп N3 1998ж, 29 бет.
Ж. Момынбаева "Жасымнан ғылым бар деп ескердім"
34. Сағымбала Әбенова "Абай және табиғат"
Бастауыш мектеп N3 1999ж, 33 бет.
35. Ә.Әмірова "Абай м±расы мектептегі тәрбие ж±мысында"
Бастауыш мектеп N1 2002ж, 6 бет.
36. К. Төрешова "Ана тілі сабағы" Абайдың қара сөздері,
37.Бастауыш мектеп N9-10 1995ж,
Зере
Ұ¦лжан
Ибрагим
¦лы ақын
Әсемпаз болма әрнеге
АБАЙ
Ғылым таппай мақтанба
Күз
Қыс
Жазғытұрым
1