МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ …………………………………………………………………….
3
1 БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ МАҢЫЗЫ МЕН НЕГІЗДЕРІ......................................................................................................
5
1.1 Қазіргі бухгалтерлік есептің мәні мен рөлі........................................... 5
1.2 Бухгалтерлік есепті құжаттау және түгендеу........................................ 8
1.3 Құрылыс өндірісіндегі бухгалтерлік есептің міндеттері..................... 13
1.4 Дамыған елдердегі бухгалтерлік есеп ................................................... 19
2 КӘСІПОРЫНДАҒЫ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП ЖӘНЕ ОНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ..........................................................................................
22
«Сомбель» ЖШС-нің жалпы сипаттамасы ......................................... 22
2.2 Кәсіпорынның есеп саясаты және оның қалыптасуы.......................... 26
2.3 «Сомбель» ЖШС-гі бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы............. 31
2.4 Құрылыс өндірісі шығындарының есебін жүргізу тәртібі.................. 39
2.5 Өндірісте материалдарды пайдалануды бақылау және оның есебі.... 41
3 КӘСІПОРЫНДА БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ ЖҮРГІЗУ ТӘЖІРИБЕСІ ЖӘНЕ ОНЫ ДАМЫТУ
45
3.1 Инфляция жағдайындағы бухгалтерлік есеп және есептілікті
ұйымдастыру.................................................................................................
45
3.2 Құрылыс монтаждау жұмыстарының өзіндік құнын калькуляциялау..............................................................................................
57
3.3 Халықаралық стандарттар негізінде Қазақстандық бухгалтерлік есеп және аудит
61
ҚОРЫТЫНДЫ .............................................................................................. 73
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ................................................... 75
А-қосымшасы - «Сомбель» ЖШС-нің ұйымдастыру құрылымдық бөлімшелері...................................................................................................
78
Б-қосымшасы – Кәсіпорынның негізгі техника-экономикалық көрсеткіштері................................................................................................. 79
В-қосымшасы - «Сомбель» ЖШС-нің бухгалтериясының құрылымы.... 80
Г-қосымшасы - Объектілер құрылысына кеткен материалдық ресурстар жазбалары.....................................................................................
81
Д-қосымшасы - Инфляция жағдайында қаржылық есептілікті түзету алгоритмі.........................................................................................................
82
КІРІСПЕ
Құрылыс халық шаруашылығының маңызды саласы болып табылады. Ол материалдық
Құрылыстың өнімі пайдалануға беруге дайындықтан өткен және толықтай аяқталған
Соңғы уақытта құрылыс одан әрі дамуын жалғастырып келеді, соның
Өзгеріс құрылыс ұйымдарында да жүруде. Құрылыс негізінен, тапсырыс берушімен
Соңғы уақытта құрылыстағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға байланысты белгілі бір
Дипломдық жұмысты жазу барысында бухгалтерлік есеп, аудит, басқару, қаржылық-экономикалық
Дипломдық жұмысының мақсаты мен міндеттері. Дипломдық жұмыстың мақсаты кәсіпорындағы
қазіргі бухгалтерлік есептің мәгі мен рөлін негіздеу;
құрылыс өндірісіндегі буххгалтерлік есептің міндеттерін сипаттау;
кәсіпорынның есеп саясаты және оның қалыптасу мәселелерін белгілеу;
өндірісте матриалдарды пайдалануды бақылау және оның есебін қарастыру;
инфляция жағдайдағы бухгалтерлік есеп және есептілікті ұйымдастыруды ұсыну;
халықаралық стандарттар негізінде Қазақстандық бухгалтерлік есеп және аудит жүйесін
Осы дипломдық жұмыс кіріспе, үш бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған
Бірінші бөлімінде бухгалтерлік есепті ұйымдастыру маңызы мен негіздерінің теориялық
Ал, екінші бөлімінде кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп және оның ерекшеліктері
Үшінші бөлімде кәсіпорында бухгалтерлік есепті жүргізу тәжірибесі және оны
Жалпы, бұл дипломдық жұмыстың өзектілігі –құрылыстағы бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы
1 БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ МАҢЫЗЫ МЕН НЕГІЗДЕРІ
Қазіргі бухгалтерлік есептің мәні мен рөлі
Есеп бұдан мыңдаған жылдар бұрын адамзат өркениетінің келіп шығуымен
Халықаралық стандарттар негізінде Қазақстан бухгалтерлік есеп жүйесін жетілдіру жолдары.
- Ұйымдар активі =меншікті капитал + міндеттемелер теңдеуі әрқашанда
- Табыстар =жұмсалған ресурстар сомасы + еңбекақы шығындары +
- Бөлінбеген табыс = дивиденттер + мақсаттық қорлар құру
- Операциялық қызметтен түскен ақша түсімі + инвестициялық қызметтен
Халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттары қаржылық есептің негізін құраушы халықаралық
«Стандарт» терминін ресми түрде ең бірінші рет қаржылық қорытынды
Дей тұрғанмен кейбір елдер үшін стандарттар мазмұны ұсыныс ретінде
Стандарттар қаржылық қорытынды есеп жасау ережелерін гармониялық экономикалық байланысқа
Қазіргі кезеңдегі ХҚЕС мыналардан құралады:
Тұжырымдамалық концепциядан;
40 – тан аса қолданбалы стандарттардан;
25 – тен аса қосымша түсіндірулерден.
Тұжырымдама жөніндегі ұғым стандарт құжатына жатпайды. Мұнда қаржылық қорытынды
Бухгалтерлік есеп кәсіпорынды басқаруда үлкен роль атқарады, өйткені оның
Қазіргі бухгалтерлер тек шот жүргізумен ғана емес, сонымен қатар
Бухгалтерлік есеп – кәсіпорын шаруашылық қызметі мен адамдар арасында,
Адамдар көбінесе бухгалтерлік есеп пен шот жүргізу арасындағы айырмашылықты
Көптеген кәсіпорындар сонымен қатар қаржылық емес ақпараттарды қолданады. Әр
Меншік иелігінің түрлеріне қарамастан, кез келген ұйым, қаржылық
Кез келген ұйым меншік иелігінің түрлеріне қарамастан, меншігіндегі
Кәсіпкелік субъектілеріне бухгалтерлік есептің бірыңғай жүйесін енгізу
Бухгалтерлік есепті жүргізудің басты мақсаттары:
инвесторлардың, құрылтайшылардың, сатып алушылардың, қарыз
берушілердің, мемлекеттік органдардың, банктердің және өзге де мүдделі тұлғалардың
дара кәсіпкерлер мен ұйымдардың қаржылық жағдайы, қызмет
нәтижелері және қаржылық жағдайындағы өзгерістер туралы толық
шаруашылық операцияларды жүзеге асыру және олар мақсатқа сай
болған кезде Қазақстан Республикасы заңнамасының сақталуын бақылау үшін
шаруашылық қызметінің теріс нәтижелерін болдырмау және қаржылық
тұрақтылықты қамтамасыз етудің ішкі шаруашылық
материалдық, еңбек және қаржы ресурстарын оңтайлы
отырып, мүліктің болуы мен қозғалысына бақылау жасау
1.2 Бухгалтерлік есепті құжаттау және түгендеу
Бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу үшін кәсіпорында күнделікті орындалып отыратын
Жалпы кәсіпорындағы атқарылып жатқан жұмыстың, орындалған тапсырманың үздіксіз,белгілі бір
Құжат кәсіпорындағы орындалған шаруашылық операцияларына сәйкес үздіксіз толтырылып,олардың мазмұнын
Бухгалтерлік құжат-кәсіпорындағы шаруашылық операциялардың орындалғанын растайтын немесе оны орындауға
Орындалған шаруашылық операцияларын бастапқы құжатқа түсіруді бухгалтерлік есеп теориясында
Кәсіпорында жүргізілетін шаруашылық құбылыстарының әр түрлі болу себебінен бастапқы
Міндетті деректемеге жататындар:
- құжаттың аты,нысанының коды;
- құжаттың толтырылған уақыты (күні,айы және жылы);
- құжатты толтырған заңды немесе жеке тұлғаның аты-жөні;
- шаруашылық операцияның мазмұны;
- шаруашылық операцияның өлшемі (натуралдық немесе ақшалай);
- шаруашылық операцияның жүргізілуіне және соған сәйкес
- жауапты атқарушының қолы.
Қосымша деректемелер шаруашылық операция көрінісінің ерекшеліктерімен және құжаттардың тағайындалуымен
Құжаттардың нысандары (формалары) келесі есеп бөлімдері бойынша топтасады:
ауыл шаруашылық өнім мен шикізат;
еңбек жіне еңбекақы;
негізгі құралдар мен материалдық емес активтер;
материалдар;
кем бағалы және тез тозғыш заттар;
капиталдық құрылыстағы жұмыс;
құрылыс машиналар мен механизмдердің жұмысы;
автокөліктегі жұмыс;
түгендеу нәтижелері;
кассалық операциялар;
сауда операциялары.
Құжаттар дер кезінде, яғни операцияның орындалуы барысында толтырылуы керек.
Құжаттардағы жазбалар сиямен, шарикті қаламсаппен, жазба машинасымен (компъютермен) және
Ақша операциялары бойынша толтырылатын құжаттар және есеп айырысу құжаттары,сонымен
Алғашқы (бастапқы) құжаттарды толтырғанда жасалған қателерді келесі жолдармен түзетуге
Кассалық және банктік құжаттарға түзету енгізуге болмайды. Егер аталған
Бухгалтерлік есепте пайдаланылатын алғашқы құжаттардың басқадай түрлеріне түзету енгізу
Бухгалтерлік толтырылған құжаттар – ұйымның бухгалтериясы жасаған әр түрлі
Біріктірілген құжаттарының құрамына бірнеше функцияны қатар атқаратын барлық құжаттар
Толтырылатын (қарастырылатын) орнына байланысты құжаттар ішкі және сыртқы болып
Ішкі құжаттар дегеніміз белгілі бір кәсіпорында толтырылып оның ішінде
Сыртқы құжаттарға-кәсіпорынға басқа ұйымдардан келіп түскен немесе ұйымның басқаларға
Операцияның көрініс алу тәсіліне байланысты бухгалтерлік құжаттарды алғашқы (бастапқы)
Алғашқы (бастапқы) құжаттпрдың өзі олардың толтырылатын операцияларының мазмұнына қарай
Бір рет қолданылатын құжат арқылы бір ғана операция құжатталады
Жинақталған құжаттарда белгілі бір мерзім аралығында орындалған біртектес операциялар
Жұмыс кезінде бухгалтерлер түрлі құжаттармен жұмыс жасайды: нормативтік-құқықтық, ұйымдастырушылық-өкімгерлік,
Құжат айналымының ережесі және есептік ақпараттың өңделу технологиясы кәсіпорынның
Құжат айналымының басқару механизмін дайындау, кәсіпорындағы бухгалтерлік есептің үдерісінде
Құжат айналымын басқарудың жүйесі кәсіпорында келесі кезеңдерді қамтиды:
бухгалтерлік қызмет туралы ережені дайындау;
бухгалтерияның және кәсіпорындағы есепке қатысы бар басқа қызметкерлердің лауазымдық
кәсіпорындағы құжат айналымының кестесін (графигін) құру;
есепті ақпаратты өңдеу технологиясын құру;
істің номенклатурасын құру және құжатты ағымдағы сақтау тәртібі;
құжаттың бағалы сараптамасы (экспертизасы) және істі ұзақ сақтауға дайындау.
«Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру» туралы Қазақстан Республикасының
бухгалтерлік қызметті құрылымдық бөлімше ретінде құру;
қызметкерлер құрамына бухгалтер лауазымын енгізу;
шарттық негізінде бухгалтерлік есептің жүргізілуін мамандандырылған ұйымға немесе бухгалтер-
кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп жұмысын өзі жүргізу.
Кәсіпорындар мен ұйымдарда бухгалтерлік есеп жұмысының көлемі көп болған
жалпы ережелер;
негізгі міндеттер;
қызметтер;
құқықтар мен міндеттемелер;
жауапкершілік;
өзара қарым-қатынас (қызмет бабындағы байланыс);
жұмыстың ұйымдастырылуы.
Кәсіпорындағы бухгалтерлік қызмет туралы ереженің қолданылу мерзімі шектелмейді. Ереженің
Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп құжаттары мен құжат айналымы кестесін құруды
Бухгалтер құжатты қабылдау барысында ең біріншіден мазмұны бойынша тексереді,яғни
1.3 Құрылыс өндірісіндегі бухгалтерлік есептің міндеттері
Құрылыс - жаңа кәсіпорындар салуға, қызмет істеп тұрған өндірістік
Құрылысты жүзеге асырудың ең кен тараған әдістерінің түрлері болып
Құрылыстың шаруашылық әдісі бойынша барлық құрылыс-монтаж жұмыстарын құрылыс учаскелері,
Өңдірістің шаруашылық әдісі кезінде арнайы құрылыстық немесе монтаждық-технологиялық жұмыстарды
Құрылысты жүзеге асырудын негізгі қатысушылары болып мына тұлғалар табылады:
тапсырыс берушілер - жаңа құрылысты салуды, ғимараттар мен
құрылыс-жайларды және басқа да объектілерді кеңейтуді, қалпына келтіруді, жаңартуды
жобалау ұйымдары тапсырыс беруші-салушының тапсырысы бойынша жаңа құрылысты салуға,
ғылыми-зерттеу ұйымдары-нақты тапсырыс беруші-салушылардың тапсырысы бойынша құрылыс-монтаж ұйымы жұмыстарының
Мердігерлік құрылыс-монтаж ұйымдары тапсырыс берушімен жасалған келісімшарт бойынша ұйымдар
Келісім бағаға құрылыс-монтаж жұмыстарының сметалық құны, мердігердін қызметіне байланысты
Нақты белгіленген бағамен мердігерлік құрылыс келісімшарты бойынша екі жақ
Ашық бағамен келісімшарі бойынша мердігерге орындаған құрылыс жұмыстарына тікелей
Мердігерлік келісімшарт бойынша кірістерге мыналар қосылады:
а) құрылые жұмыстарының бастапқкы келісім құны;
ә) келісімшарттың өзгеруіне байланысты кірістер, талаптар бойынша кірістер және
Мердігерлік құрылыс келісімшартынын өзгерісі - келісім-шарт бойынша бұл кірістін
Талаптар бойынша кірістср - бұл келісім бағаға енгізілмеген қосымша
Сыйақы төлемдері - келісімшартта көрсетілген мөлшерлеме (норма) орындалғаны немесе
Мердігерлік келісімшарт бойынша шығындарға төмендегілср косылуға тиісті:
а) осы келісімшартқа байланысты тікелей шығындар;
ә) мердігерлік келісімшарт бойынша таратылатын және келісімшарттын құнына қосылатын
б) мердігерлік құрылыс келісімшартының көрсетілген шарттары бойынша тапсырыс берушімен
Егер мердігерлік құрылыс шартында келісілген болса, тапсырыс берушімен төленетін
Ірі құрылыс кезіндс бас мердігерлік құрылыс-монтаж ұйымдары өздеріне көмек
Бас мердітерлер субмердігерлік ұйымдарды құрылыс жұмыстарынын белгілі бір түрлерін
Бас мердігер мен субмердігердің арасындағы өзара байланыстар бас мердігер
Құрылыс ұйымдарының құрамында әр түрлі қосалқы (көмекші) өндірістер мен
Кейбір қосалқы (көмекші) өндірістер құрылысты қажетті электр энергиясымен, бумен
Құрылыс өндірісі технологиясының ерекшеліктері шаруашылық субъектілерінің талдамалық (аналитикалық) және
Құрылыс өнімі тікелей жерге байланысты болады. Құрылыс барысында дайындалған
Құрылыс өндірісінде өнімнін бір өлшемін дайындау үшін бірнеше есепті
Өндірістін басқа түрлеріне қарағанда құрылыс өндірісінде өндіріс процесінің үздіксіздігін
Құрылыс-монтаж жұмыстарын қыс мезгілінде орындау үшін бухгалтерлік есепшоттарында көрсетілуге
Құрылыс орындарында ашық сақтауда көп мөлшерде материалдар (кірпіш, кұм,
Ай бойы ашық сақтаудағы материалдар құжаттарлы ресімдемейақ жұмсалады. Олардын
Кейбір жағдайда құрылыс жұмыстары көлік құралдары жете алмайтын, электр
Құрылыс жұмыстары сонымен қатар, күрделі өндіріс байланыстарымен де ерекшеленеді.
Өндірістің технологиялық процесі бас мердігердің жетекшілігімен жүзеге асырылады. Құрылыста
Құрылыс өндірісіндегі бағалардың айырмашылықты есептің ұйымдастырылуына әсер етеді, себебі
Құрылыс өндірісіндегі бухгалтерлік есептін негізгі міндеттері болып мыналар саналады:
- пайдаланылған материалдық ресурстарды, жұмысшылардың еңбек шығынын, құрылыс машиналары
- құрылыс-монтаж жүмыстарына жұмсалған шығындарды құрылыс объектілеріне байланысты калькуляция
- материалдық, енбек және қаржылық ресурстардың нормаларының сақталуын бақылау,
- бригаданың, бөлімшелердің және учаскелердің қызмет нәтижелері мен өнімнің
- орындалған құрылыс-монтаж жұмыстары мен аяқталмаған өндіріс көлемін анықтау;
- қаржылық, статискалык есептерді құру үшін және өндірісті талдау
Құрылыс-монтаж жұмыстарының өзіндік құн құрамына құрылыс жұмыстарымен байланысты шығындар
Құрылыста шығындарды элементтері бойынша мынадай тәртіппен топтастырады:
Материалдық шығындар.
Енбекақы шығындары.
Сақтандыруға аударымдар.
Негізгі құралдардың тозуы.
Басқа да шығындар.
«Материалдык шығындар» элемснтіне құрылыс-монтаж жұмыстарын орындау кезінде, соның ішінде
«Еңбекақы шығындары» элементіне құрылыс-монтаж жұмыстарындағы, құрылыс машиналары мен механизмдерін
«Сақтандыруға аударымдар» енбекақыдан бекітілген норма бойынша «Енбекақы шығындары» элементідегі
«Басқа да шығындар» элементінде жоғарыда аталған шығындар элементтеріне жатпайтын
механикаландыру басқармалары орындаған қызметтер үшін төлемдер, машиналар мен механизмдерді,
жалпы пайдаланудағы көлікті (материалдарды жеткізуден басқалары), сонымен қатар құрылыс
іс-сапар шығындары;
жоспарлы шығындарды үнемдегені үшін шаруашылық бригадаларға төленген
- жоғарғы ұйымдарды ұстау шығындары;
- өрт сөндіру, әскери, күзет қызметтері үшін төлемдер. Құрылыста
Материалдар.
Жұмысшылардың негізгі еңбекақылары.
Құрылыс машиналары мен механизмлерін пайдалану шығындары.
Үстеме шығындар.
Смета мен жоспардын бір-біріне сәйкее келуін қамтамасыз ету үшін,
Құрылыс-монтаж жұмыстарына қосылатын шығындар белгілі бір тәртіптер бойынша жіктеледі:
Яғни, калькуляцияланатын объектіге қосылуына байланысты шығындар тікелей және жанамаға
Тікелей шығындарға калькуляцияланатын объектінің немесе жұмыстың өзіндік құнына алғашқы
Жанама шығындарға бірнеше өнім өндіру немесе жұмыс орындаумен байланысты
Есепті мерзімге бөлу тәртібіне байланысты шығындар ағымдағы және болашақ
1.4 Дамыған елдердегі бухгалтерлік есеп
Бухгалтерлік есептің дамуына АҚШ-ның үлесі бар екенін Гольдберг жүзінші
Бұл елде есептің тарихы 1899 жылдан басталады, ол кезде
Бухгалтерлік есептің ұлттық жүйесі АҚШ «Бухгалтерлік есептің жалпы қабылданған
Қазіргі уақытта Қаржылық есеп стандарттарын жасау бойынша Кеңес АҚШ
Қазіргі уақытта АҚШ міндетті барлық бланкілер үшін біртұтас есептілік
Жапония – есепті механизациялау және автоматтандыру дәрежесі әлемнің дамыған
Бүгінгі жоғары ұйымдастырылған жапондық есеп – бұл орта ғасырдан
Бұл елдегі есеп жүйесінің ерекшелігі ұйымдардың назарын жапондық басқару
Тікелей Жапонияның есеп жүйесі туралы айтатын болсақ, көптеген елдердегідей
Қаржылық бухгалтердің қызметі заң актілерімен белгіленеді және салық ведомоствасымен
Өндірістік бухгалтерия жекелеген бөлімшелер бойынша бытырап орналасқан және оның
Қазақстан Республикасы үшін Францияның есепті ұйымдастыру тәжірибесі аса
Францияда бухгалтерлік есебінің негізгі құжаты – бухгалтерлік есеп шоттарының
Францияда баланс бланкісінің, өткізу туралы есептің, пайда және зиян
Басқаша айтқанда француздық қаржылық есеп өзінің экстрапон серватизмділігі, салықтық
2 КӘСІПОРЫНДАҒЫ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП ЖӘНЕ ОНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 «Сомбель» ЖШС-нің жалпы сипаттамасы
Шығыс Қазақстан облысындағы Семей қаласының құрылыс материалдары өндірісінің кәсіпорыны:
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік «Сомбель»-дің алғашқы тіркелуі 2007 жылы 4
Бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу үшін «Сомбель» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде
Кәсіпорынның негізгі қызметі:
құрылыс материалдарды өндіру;
құрылыс материалдарын сату және жеткізу;
құрылыс, құрылыс-монтаж жұмыстары;
көліктік қызмет көрсету;
жүк және жолаушылар тасымалдау;
темір-бетон, бетон өнімдерін өндіру;
тағы басқа құрылыс жұмыстары.
«Сомбель» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің есеп саясаты сол кәсіпорында қолданылатын
Сонымен қатар есепті жүргізіп қана қоймай, оның тиімділігін қатаң
Ішкі факторлар кәсіпорынның өзінің жұмысын ұйымдастыруына байланысты болады, ал
«Сомбель» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің ұйымдастыру құрылымдық бөлімшелері:
Сурет 1. «Сомбель» ЖШС-нің ұйымдастыру құрылымдық бөлімшелері
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына әсер ететін мынадай ішкі факторларды атап
Кәсіпорынның салалық топқа жатуы;
Шығарылатын өнімнің (жұмыс,қызмет) құрылымы және оның жалпы төлем қабілеттілігі
Төленген жарғылық капиталдың мөлшері;
Шығындардың көлемі, олардың ақшалай табыспен салыстырғандағы динамикасы;
Қорлар мен резервтерді, олардың құрамы мен құрылымын қоса
Кәсіпорындарды басқару тиімділігі.
Сыртқы факторларға шаруашылық жүргізудің экономикалық жағдайының әсері, қоғамда үстемдік
Кәсіпорынның тұрақты қаржылық жағдайын қалыптастыруда оның өз контрагенттерімен (салық
Қаржылық жағдай кәсіпорынның бәсекелестік қабілетін және оның іскерлік қарым
Нарықтық экономика жағдайында жұмыс істеуші кәсіпорындардың қаржылық жағдайын талдаудың
Қаржылық жағдайға баға беру және оның есеп беру мерзіміндегі
Активтермен олардың қалыптасу көздері арасындағы сәйкестікті, оларды таратудағы рационалды
Айналым капиталының көлемін, оның өсуін (кемуін) және ағымдағы міндеттемелермен
Қаржы – есептік және несие еражесін сақтау;
Кәсіпорын активтері және оның міндеттемелерінің құрылымын зерттеу;
Кәсіпорын табыстылығын бағалау;
Кәсіпорынның іскерлік белсенділігін анықтау;
Ағымдағы активтердің айналымдылық есебі.
2008-2010 жылдарға «Сомбель» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің қызметінің негізгі техника-экономикалық
Кесте 1
«Сомбель» ЖШС-нің негізгі техника-экономикалық көрсеткіштері
№ Көрсеткіштер 2008 2009 2010 2009 ж -2008 ж
+,- % +,- %
1 Өнімді сатудан түскен табыс, мың теңге 17657,1 26306,5
2 Өнімнің өзіндік құны, мың теңге 16241,4 23927,8 10530,4
3 Жалпы табыс, мың теңге 1415,7 2378,7 1274,4
4 Кезең шығындары, мың теңге 1361,6 2333,4 925,4 971,8
5 Таза табыс (пайда), мың теңге 54,1 45,3 349
6 НӨҚ орта жылдық құны, мың теңге - 2000,5
7 Қор қайтарымы, теңге - 13,1 6,6 13,1 100
8 Қор сыйымдылығы, теңге - 0,08 0,15 0,08 100
9 Қор рентабельділігі, теңге - 0,02 0,19 0,02 100
10 Жұмысшылар санының орта тізімі, адам
15
16
20
1
6,6
4
25
11 Еңбек ақы қорының орта жылдық құны,мың теңге 2624,9
12 Орта айлық еңбек ақы, теңге
14583,3
26222,2
27791,7
11638,9
80
1569,5
6
13 Айналым рентабельділігі, % 0,3 0,2 3,3 -0,1 -33
Бірінші кестеден көріп отырғанымыздай «Сомбель» ЖШС-гі 2010 жылы белсенді
Қаржылық жағдайды талдау кәсіпорынның шаруашылық қызметін талдаудың қотындылаушы кезеңі
Қаржылық жағдайды талдауды қаржылық тұрақтылықтана мыналар жатады:
кәсіпорынның активтерінің құрылымдық және құрамдық динамикасын талдау;
кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштерін талдау;
баланс өтімділігін талдау;
кәсіпорынынң төлем қабілеттілігін және несие қабілеттілігін талдау;
кәсіпорын активтерінің қалыптасыу көздерінің құрамдық және құрылымдық динамикасын талдау.
2.2 Кәсіпорынның есеп саясаты және оның қалыптасуы
Бухгалтерлік есеп принциптері бойынша кәсіпорынның есеп саясаты деп ұйымның
Бухгалтерлік есепті жүргізу әдістеріне шаруашылық қызмет фактілерін топтау мен
Халықаралық бухгалтерлік стандарттарға көшу кәсіпорынның жаңа есеп саясатын әзірлеуді
Есеп саясаты – бұл ұйымның есептік нұсқасын, нұсқаулар рұқсат
Ұйымның өзінің есеп саясатын өндеу мүмкіндігі мен қажеттілігі бухгалтарлік
Бухгалтерлік есептің уақытылы және есеп берудің толық тиісті талаптарына
Бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізуде қолданылатын синтетикалық және аналитикалық шоттарының
Алғашқы есеп құжаттарының типтік нысандары;
Ұйымның ішкі бухгалтерлік қорытынды есеп құрудағы құжат нысандары;
Актив пен міндеттемелерді бағалау әдістері;
Актив пен міндеттемелер түгендеуін (инвентарзациясын) өткізу тәртібі
Құжат айналымы ережелері мен есеп ақпараттарын өндеу технологиясы;
Шаруашылық операциялары бақылау тәртібі;
Бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға қажетті басқа шешімдер.
Кәсіпорының қабылдаған есеп саясатын сол ұйымдағы бухгатерлік есептің маңызды
Ұйымның есеп саясатын таңдауы мен негіздеуіне келесі негізгі факторлар
меншік нысанымен құқықтық-ұйымдастырушылық нысаны (жауапкершілігі шектеулі серіктестік, ашық
салалық қызметтің түрі (өнеркәсіп, құрылыс, сауда, көлік, ауыл шаруашылығы
Қызметінің көлемі, жұмысшылары мен қызметкерлерінің орташа тізімдік саны және
салық салу жүйесімен арақатынасы (әр түрлі салық түрлері бойынша
қаржы-шаруашылық қызметін дамыту стратегиясы (ұйымның экономикалық дамуының ұзақ мерзімдік
ұйымның ақпараттық қамсыздандыру жүйесі (оның тиімді әрекетіне қажетті барлық
материалдық базасының болуы (компьтерлік техника мен басқа да оргтехника
кәсіпорындағы бухгалтерлік мамандарының (қаржы бөлімі қызметкерлерінің) біліктілігі және басшылардың
Кез келген ұйымның өзінің қызметін іске асыру үшін таңдап
Көрсетілген талаптардың әрқайсының мазмұнын қарастырайық.
Толықтылық.Кәсіпорынның таңдап алған есеп саясаты оның есептеу жолын толық
Уақыттық.Кәсіпорының шаруашылық әрекетінің фактілері бухгалтерлік есеп пен беруде уақытында
Сақтық.Қолданылатын есеп әдістері бухгалтерлік есепке алынуға тиісті кірістер мен
Қарама-қайшылықсыздығы. Есептің таңдалынған әдістері әр айдың соңғы күнтізбелік күніне
Орындылық. Кәсіпорынның есеп саясаты бухгалтерлік есепті орынды және үнемді
Кәсіпорынның есеп саясаты сол кәсіпорында қолданылатын бухгалтерлік есеп жүйесінің
Есеп саясатының әдістемелік жағына мына элементтер кіреді: мүлік пен
Осылайша белгіленген заңға сәйкес кез келген заңды тұлға болып
Негізгі құралдарына амортизациялық аударым сомасын есептеу әдістері.
Материалдық емес активтеріне амортизациялық аударым сомасы есептеу және олаврды
Шығындарды топтау мен өндіріс шығындарына жатқызу (апару) әдістері.
Өндіріс шығындарын және өнімнің өзіндік құнын есептеу, яғни калькуляциялау
Жанама шығындарды анықтау және оларды объектілер арасында тарату әдісі.
Дайын өнімдерді кіріске алудың есебі.
Аяқталмаған өндірісті анықтау және бағалау және бағалау жолдары.
Материалдық қорларды бағалау әдістері.
Негізгі құралдарды жөндеу бойынша шығындар есебін ұйымдастыру.
Курстық айырманы есептеу.
Өндірістік шығындарды есептеу мен өнімнің өзіндік құнын есептеу, яғни
Нормативтік әдіс (нормативный),
өндірістік өңдеу сатысы (попередельный),
тапсырыстық әдіс (позаказный),
Жанама шығындарды калькуляциялау объектілері арасында тарату әдісі. Жанама (қосымша)
өндірістік жұмысшылардың еңбекақысын төлеуге байланысты тікелей (прямые) шығындар;
тікелей шығындардың жалпы сомасы;
материалдық шығындардың сомасы;
сметалық мөлшерлеме;
өткізілген (шығарылған) өнім көлемі.
Аяқталмаған өндірістің бағалануы. Жаппай және сериялы өндірісте аяқталмаған өндіріс
нақты немесе нормативті (жоспарланған) өндірістік құн бойынша;
тікелей шығындар бойынша;
жұмсалынған шикізаттар мен материалдардың құндары бойынша.
Өнімнің бір ғана түрін өндіретін кәсіпорындардың бухгалтерлік балансында аяақталмаған
«Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы» Қ.Р-ның заңы
Есеп саясаты, бір жағынан, нормативтік актілерді реттеудің әдісі мен
«Сомбель» ЖШС-де есеп саясатының қалыптасуы бухгалтерлік есептің барлық жағын
Әдістемелік – яғни, негізгі ереже, тәртіп пен заңды нормативтер,
Техникалық – есеп жүргізу түрін таңдау және есептердің меншікті
Ұйымдастыру – бухгалтерлер аппаратының құқықтары мен міндеттерін анықтау, олардың
«Сомбель» ЖШС-де қазіргі уақытта мынадай бөлімшеніңі үш түріне бөлінеді:
пән (зат) нұсқасы, бөлімдер атауына сәйкес бухгалтерлік есепті
ұйымдастыру: есептесу (еңбекақы төлеу); материалдық, өндірістік, қаржылық есептесу және
функциялық нұсқа – есеп ұйымдастыру үшін керек, мұнда әр
компьютермен жабдықталған, олар қазіргі заман талабына сай толығымен жауап
өнеркәсіп құрылымдық бөлімшелер үшін тұрпатты болып жеке еңбек
бөлінісінің желілі нұсқасы (учаскелер, өнеркәсіп цехтары) табылады. Аталған есеп
«Сомбель» ЖШС-де ішкі өнеркәсіп бақылаудың жүйесін енгізеді және құруда
«Сомбель» ЖШС-де есеп саясатын тіркемелеуде келесі талаптарға мән беріледі:
есеп саясаты ұйымның барлық құрылым бөлімшелерінде қолданылады. Болшақта енгізуде
шаруашылық қызмет фактілері есеп беру мерзімінде көрсетіледі.
Есеп саясаты көптеген жылдар бойы қолданылып келеді. Субъектінің қолданатын
Осы талаптарға сәйкес қабылданған есеп саясаты өнеркәсіпте бухгалтерлік есеп
Дұрыс орындалған және ресімделген есеп саясаты мүмкін болатын айыптардан
Есеп саясаты, бір жағынан, нормативтік актілерді реттеудің әдісі мен
«Сомбель» ЖШС-гі бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы
Кәсіпорынды басқаруда негізгі орын алатын бұл бухгалтерия. Ол кәсіпорынның
Нарықтық қатынасқа өткеннен кейін нарықтық қатынастарда дамыған мемлекеттерде қолданылатын
Егер есептей саясатына өзгерістер енгізу қажеттілік туындаса, оны жеке
«Сомбель» ЖШС-інің құрылымдық бөлімшелерінде бухгалтерлік есепті жүзеге асыруға кәсіпорынның
«Сомбель» ЖШС-де жүргізілетін шаруашылық құбылыстарының әр түрлі болуы себебінен
Сурет 2. «Сомбель» ЖШС-нің бухгалтериясының құрылымы
«Сомбель» ЖШС -нің міндетті деректемеге жататындар:
құжаттың аты, нысанының коды;
құжаттың толтырылған уақыты (күні, айы, жылы);
құжатты толтырған заңды немесе жеке тұлғаның аты-жөні;
шаруашылық операциясының мазмұны;
шаруашылық операцияның өлшемі;
шаруашылық операцияның жүргізілуіне және соған сәйкес құжаттарды толтыруға жауапты
жауапты атқарушының қолы;
Жұмыс кезінде «Сомбель» ЖШС-нің бухгалтерлер түрлі құжаттармен жұмыс жасайды:
Бухгалтерлік есеп нысандарын және есептелетін ақпаратты өңдеу технологиясын
Халықаралық бухгалтерлік стандарттарға көшу «Сомбель» ЖШС-нің жаңа есеп саясатын
«Сомбель» ЖШС-де бухгалтерлік есеп бас бухгалтердің басқаруымен және оның
Бухгалтерлік есепті ұйымдастыруда, шаруашылық операцияларын орындаған кезде оның заңдылығын
«Сомбель» ЖШС өзінің нақты жағдайына, көлеміне және қызмет түріне
«Сомбель» ЖШС-інің құрылымдық бөлімшелерінде бухгалтерлік есепті жүзеге асыруға кәсіпорынның
Есептік саясат – бұл кәсіпорынның бастапқы бақылауын жүзеге асыру
Кез келген шаруашылық жүргізу сияқты «Сомбель» ЖШС-де өзінің есеп
Бухгалтердің жұмысының сапасын бағалау кезіндегі бухгалтерге қойылатын талаптар:
нарықтық қатынастар кезіндегі бухгалтерлік есепті жүргізудің жаңа әдістерін білуі;
типтік шоттар жоспарын, ҚЕХС (МСФО) және бухгалтерлік есептің корреспонденциясын
құжаттар толтырылу тәртібін және олардың бухгалтерлік есеп жүйесіне әсер
кәсіпорынның шаруашылық-саласының қаржылық талдауының экономикалық әдістерін білуі т.б.
Халықаралық бухгалтерлік стандарттарға көшу «Сомбель» ЖШС-нің жаңа есеп саясатын
«Сомбель» ЖШС-гі Қазақстан Республикасының 28 ақпан 2007 жылы №234-111
Сонымен қатар есепті жүргізіп қана қоймай, оның тиімділігін қатаң
Есеп берудің негізгі үлгісі болып бухгалтерлік баланс саналады. Оны
1. Бұл актив болып табылады. Онда шаруашылықтағы негізгі құралдың
2. Пассив бұнда кәсіпорынның меншікті капиталы берешектері және кәсіпорыны
ұзақ мерзімді активтер;
ағымдық активтер.
Ұзақ мерзімді активтер жыл оданда көп уақыт ішінде пайдаланылатын
Пассив бөлімінде келесі баптарда қарастырамыз: меншікті капитал-бұл кәсіпорынның активтерінің
Міңдеттемелердің есебі оның ұзақтығына байланысты 2 түрге топталып жіктеледі:
ұзақ мерзімді міндеттеме;
ағымдық міндеттемелер.
Ұзақ мерзімді міндеттемелер – көрсетілген қызметке байланысты немесе сатылған
Жалпы міндеттеме бұл субъектінің белгілі бір есеп кезеніңде ағымдық
Сонымен, ағымдық баланстағы активтер мен міндеттемелерді анықтау және олардың
Ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп беру. Есепте негізгі, инвестициялық
Ақша қаражатының қозғалысы операциондық, инвестициялық және қаржылық қызметі тұрғысынан
Инвестициялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысын ашып көрсеткен кезде
Түсініктеме жазба-кәсіпорында жасалған негізгі аналитикалық құжат. Онда бірінші кезекте
Түсініктеме жазба қаржылық есеп берудің бір бөлігі ретінде келесі
1.Есеп бөлігіне қатысты субъекттің есеп саясытында қаралған негізгі ережелеріді.
2.Түсінікті жазба баланс бойынша ұзақ және ағымдағы активтерді,меншікті капиталын,ұзақ
3.Қаржылық –шарушылық қызметтің нәтижесі туралы есеп беру бойынша жазылған
4.Ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп беру бойынша жазылған түсініктеме
5.Түсініктеме жазбада кәсіпорынның қаржылық қызметі мен қаржылық жағдайына жалпы
Қаржылық есеп беру мәміленің және басқа да оқиғаның нәтижесін
Қаржылық нәтижесі - бұл есепті жылдағы кәсіпорынның қаржылық шаруашылық
Табыс - бұл есепті кезеңдегі активтердің өсуі, не міндеттемелердің
Қаржылық есеп беруде шаруашылық жүргізуші субъект қызмет түріне қарап
Табыстар - бұл субъекттің негізгі жәнене негізгі емес қызметінің
Шығыстар - өнімді өндірумен, жұмысты атқарумен, қызметті көрсетумен байланысты
Қаржылық есеп берудің элементтерін тану - бұл бухгалтерлік балансқа
кез келген болашақтағы олжаның осы баптарда көрініс табу ықтималдылығы
баптың құны бар, ол үлкен дәлдікпен өлшенуі мүмкін.
Қаржылық есеп берудің элементтерін бағалау. Бағалаудың көмегімен олардың құны
Субъект қаржылық есеп беруді жасау кезінде активтер мен
Қаржылық есеп беру мәміленің және басқа да оқиғаның
Актив – бұл құндық бағасы бар субьектінің құқығы мен
Міндетттемелер – бұл өткен мәміленің нәтижесі, ол жүзеге асқандықтан
Меншік капиталы – бұл субьектінің міндеттемесі шегерілген активі. Бухгалтерлік
Қаржылық нәтижесі – бұл есептегі кәсіпорынның қаржылық шаруашылық нітижесін
Табыс – бұл есепті кезеңдегі активтердің өсуі, не
Бұл жерде иеленушілердің жарық капиталына салған салымы субъектінің
Қаржылық есеп беруде шаруашылық жүргізуші субъект қызмет түріне қарап
Табыстар – бұл субъекттінің негізгі және негізгі емес
Шығыстар - өнімді өндірумен, жұмысты атқарумен, қызметі көрсетумен
Қаржылық есеп берудің элементтерін тану – бұл бухгалтерлік балансқа
Қаржылық есеп берудің элементтерін бағалау. Бағалаудын көмегімен олардың құны
Бағалаудын келесі түрлері бар: бастапқы құны – активтер
Ағымдағы құны – активтер есеп берудегі ақшадай сомасы бойынша
Сату құны активтердің өзінің сатылған құнв бойынша көрініс табуы
Дисконтталған құны – активтер келешекте келіп түсетін ақша қаражатының
Құрылыс өндірісі шығындарының есебін жүргізу тәртібі
Құрылыс-монтаж жұмыстарының өндірісіне жұмсалған шығындар есебі шоттар жоспарының
Мердігерлік құрылыс ұйымдары мен үй құрылыс комбинаттар осы шоттардың
Құрылыс-монтаж жұмыстарының өндірістік шығындарының есебі дайын өнім шығару мен
Мердігерлік құрылыс ұйымдары, үй құрылыс комбинаттары және механикаландыру басқармалары
Үй құрылыс комбинаттары құрылыс бөлшектері мен консртукцияларды өндіру бойынша
«Сомбель» ЖШС-де орындалған құрылыс-монтаж жұмыстарының жедел есебін натуралды және
«Сомбель» ЖШС-нің өндірістік бөлімі объектіде жұмысты орындағанға дейін учаскенің
Бұл бап бойынша материалдардың, құрылыстың жартылай өңделген өнімдердің, бөлшектер
Кесте 2
Объектілер құрылысына кеткен материалдық ресурстар жазбалары
Дебет 8110
Кредит 1310, 1350 – учаске басшысының (прораб) есебі бойынша
Дебет 8110
Кредит 3310 – технологиялық мақсаттар және қызметтер үшін жабдықтаушылардың
Дебет 8110
Кредит 3320 -3330 – технологиялық мақсаттар және қызметтер үшін
Дебет 8110
Кредит 8310 - технологиялық мақсаттар және қызметтер үшін өздерінің
Дебет 8110
Кредит 1310, 1350 – бастапқыда есептен шығарылған, бірақ қолданылмаған
Дебет 1350
Кредит 8110 - өндірістік қалдықтардың кірістелуі;
Дебет 1620
Кредит 1350 – айналым материалдардың құнының бастапқы есептен шығарылуы;
Дебет 8110
Кредит 1620 – есеп беру мерзімінде өндірістің өзіндік құнына
Өндірісте материалдарды пайдалануды бақылау және оның есебі
Құрылыс-монтаж жұмыстарын орындау үшін пайдаланылатын материалдардың үнемді және тиімді
Өндіріске жұмсалынатын негізгі материалдардың шығын нормасын алдын ала бақылау
Өндірісте материалдардың пайдалануын бақылау үшін келесі әдістер қолданылады: нормадан
Бір материалдардың түрін басқа материалдармен ауыстырудың немесе материалдарды нормадан
«Сомбель» ЖШС-де кейбір жағдайларда өндіріске материалдарды жөнелту кезінде бастапқы
Құрылыс процесі кезінде кейбір материалдар (әйнек, ДСП, линолеум және
Әрбір материалдардың түрлері бойынша ауытқуларды бақылау үшін жоғарыдағы аталған
Құрылыста инвентарьлық әдісті көбінесе сусымалы материалдардың (құм, қиыршық тас,
«Сомбель» ЖШС-гі құрылыста материалдардың нормаға сәйкес жұмсалуын ағымдағы бақылау
Материалдардың жұмсалуына кейінгі бақылау аяқталған құрылыс-монтаж жұмыстарының нақты көлемін
Құрылыстағы материалдардың үнемді жұмсалуын бақылау үшін №М-29 үлгідегі есептің
Бірінші бөлімде «Материалдар мен орындалған жұмыстардың көлеміне нормативтік қажеттілік»
Сонымен бірге есепті айдағы материалдардың норма бойынша жұмсалғаны туралы
Әрбір объекті бойынша нормаға қарсы материалдардың артық жұмсалғаны немесе
№ М-29 үлгідегі есеп әрбір жылға объектінің құрылысы аяқталғанға
Құрылысқа жұмсалатын материалдық шығындарды төмендету үшін және оларды үнемді
Құрылыс объектілеріне материалдардың дер кезінде және жинақы жеткізілуін бақылау
Онда құрылыс объектісі үшін негізгі материалдарға, бөлшектер мен бұйымдарға
Құрылғылар (жабдықтар) есебінің ерекшеліктері
Құрылғылар есебінің басқа материалдық ресурстар есебінен айырмашылығы сол, монтажды
Монтаждауды қажет ететін құрылғылардың құрамына олардың белгілі бір бөліктерін
Құрылғының құрамына қосалқы бөлшектердің жинақтары және оларды монтаждауға арналған
Айтып өткен жөн, мотаждауды қажет ететін жабдықтар аяқталмаған құрылыс
Сондыктан монтаждауды қажет ететін жабдықтардың есебін бұрынғыдай бөлек шотта
Монтаждауды қажет ететін жабдықтар мердігерлік ұйымға құрылысты жүргізушіден түскен
«Сомбель» ЖШС-нің монтажы толықтай аяқталған жабдықтар құрылысты жүргізуінінің (салушының)
КӘСІПОРЫНДА БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ ЖҮРГІЗУ ТӘЖІРИБЕСІ ЖӘНЕ ОНЫ ДАМЫТУ
3.1 Инфляция жағдайындағы бухгалтерлік есеп және есептілікті
ұйымдастыру
Қаржылық есептілікті қалыптастырудың орталық және неғұрлым күрделі мәселелерінің бірі
Есептің қарастырылып отырған уақыт ішінде қалыптасқан ұлттық мектептерінің тұжырымдамалық
Бухгалтерлік есептің ғылым мен тәжірибе тұрғысынан алғандағы ерекшелігі, осы
Инфляцияның «бағаның өсуі» ретіндегі жалпы ұғымы белгіленіп қойылғанына қарамастан,
Инфляцияның түпкілікті анықтамасын беруге ұмытылмастан, оған жақынырақ бастапқы ұғымдар
1. Нысаны бойынша – инфляция ұдайы өндіріс үдерісі мен
2. Мазмұны бойынша - инфляция үш өзара негізделген үдерістердің
Бұл қаржылық ресурстардың экономикадағы ұдайы өндірісі барысында инфляциямен үш
Жоғарыда келтірілгендер, инфляция, тауар бағасының өсуімен бірге пайда болғанымен,
Инфляция жағдайындағы шаруашылық қызметін дұрыс жоспарлау үшін инфляциялық үдерістердің
Тәжірибеде тұтыну бағалары индексі, көтерме бағалар индексі, ЖІӨ дефляторы
Инфляцияны белгісіздік факторы ретінде жан-жақты зерделеу үшін оның қаржылық
Инфляция жағдайында компанияның мүліктік және қаржылық жағдайы туралы ақпараттың
Инфляция ақшаның сатып алушылық қабілетін төмендету үдерісі ретінде баланстың
Егер монетарлық активтер монетарлық пассивтерден артық болса, онда бағаның
Әртүрлі көзқарастар мен ой пікірлерді қарастыра келе, инфляцияның монетарлық
Монетарлық емес объектілерге келсек, яғни негізгі құралдар мен тауарлы-материалдық
Бірақ инфляция тек дебиторлық және кредиторлық берешектер, негізгі құралдар
ресурстарды алмастырудың ағымдағы құнымен салыстырғанда сатылған өнімнің өзіндік құнының
инфляция жағдайында пайданың сомасы аса көтеріліп кетеді;
капиталды салу тиімділігін, компанияның рентабельділігін, қаржылық жағдайын сипаттайтын қаржылық
Инфляцияның тигізетін әсерінің салдарлары компанияның мүліктік және қаржылық жағдайы
Жүргізілген талдау, бағаның инфляциялық өзгеруі кез-келген компанияның қаржылық есептілігінде
Инфляция жағдайында «Сомбель» ЖШС есептілігі есеп беру кезеңінде қаржы-шаруашылық
Инфляцияның әсерін есепке алу мәселесі нарықтық экономикасы дамыған елдерде
Кез келген материалдық және материалдық емес объектілердің алғашқы құжаттарында
Тауар бағасы деңгейінің құбылуы бойынша инфляцияның әсерін есепке алудың
Бірінші концепция тұрақты сатып алушылық қабілеті әдісінің негізінде жатыр
Бірақ, СРР әдісі бойынша есеп инфляция салдарын толық мөлшерде
Екінші концепцияның шеңберінде капитал компания активтерінің жиынтығы ретінде қарастырылады,
Капиталдың физикалық табиғаты концепциясы ағымдағы құнмен бағалауды негіз ретінде
Екінші концепцияның негізінде ағымдағы құндарды немесе жекелеген бағалардың өзгерістерін
Тәжірибе ССА әдісі тауарлы-материалдық қорлардың әртүрлі топтарының бағасы әркелкі
Қарастырылған екі концепция ҚЕХС 15 екі әдістеме түрінде көрсетілген.
GPL әдістемесінің мәнісі қысқартылған нұсқада компанияның монетарлық емес активтерін
GPL әдістемесінің кемшілігі, ол компания мүлкінің жекелеген түрлерінің, оның
ССА әдістемесінің мәні активтер ағымдағы бағамен көрсетілетін есептілікті жасауда
GPL әдістемесінде көрсетілген есептеу тәртібінің реттілігі ұқсас, тек бағаның
Құрамдастырылған әдістеме дегеніміз мағынасы бойынша ССА әдістемесінің бір түрі
ХХ ғасырдың басынан көптеген ғалымдар мен тәжірибешілер инфляция жағдайында
Инфляция жағдайындағы бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептіліктің әлемдік тәжірибесі
ҚЕХС 15 компанияның есептік ақпараттарды бағаның өзгерісін көрсететін есептің
1990 жылдың 1 қаңтарынан бастап, ҚЕХС 29 (бұл стандарттың
ҚЕХС 29 негізгі есептік мәліметтерді инфляцияны ескере отырып қайта
Сонымен бірге әртүрлі елдерде сол немесе басқа уақыт кезеңдерінде
Инфляцияның салдарын есепке алудың қарастырылған формальды әдістерінен басқа, көптеген
Екінші әдіс инфляцияның ықпалына айтарлықтай қарсы тұра алмайды; оның
ҚБЕС 6 «Негізгі құралдар есебі» әдістемелік нұсқауларында жеделдетілген амортизацияның
Азайтылған қалдықтық әдіс амортизациялық аударымдардың жылдық сомасын Ао төмендегі
Ао = k*Nl*Sb,
мұндағы: Nl – бірқалыпты амортизация нормасы; k- төмендету коэффициенті;
Активтің құнын пайдалы қызмет мерзімі жылдарының сандық жиынтығы бойынша
Ао = Sp*k/n,
мұндағы: Sp – амортизацияланатын объектінің бастапқы құны; n –
Қарастырылған әдістер жалпыға белгілі болып табылады және әр түрлі
Жеделдетілген амортизация әдістері инфляцияның ықпалын есепке алуға
нақты мүмкіндік береді, өзінің мәні жағынан жергілікті болып табылады.
Инфляция салдарынан есептік мәліметтердің салыстырымсыздығы қаржылық есептілікке қайта бағалау
Дипломдықжұмыста «Сомбель» ЖШС мәліметтері бойынша құнды есептен шығару әдісі
Әлемдік тәжірибе талданатын объектілерге инфляциялық түзетулер не валюта бағамының
«Сомбель» ЖШС өзінің қызметін жүзеге асыратын негізгі экономикалық ортасы,
Шетелдік валютадағы операциялар бастапқыда операцияның жасалған күніндегі ауыстыру бағамы
Бастапқы тану бағамынан немесе баланстың өткен кезеңі күніндегі ауыстыру
Валюта бағамының құбылуы бойынша түзету әдісін қолданудың өзінің жетістігі
Тауарлық баға деңгейі құбылуы бойынша қаржылық есептілік баптарын түзету
Тауарлық баға деңгейі құбылуы бойынша түзету негізінен тұрақты сатып
Қазақстанда алдағы уақытта ҚЕХС енгізуді бухгалтерлік есеп пен қаржылық
ҚЕХС 29 көшу қаржылық есептіліктің барлық баптарын (ақшалай көрсеткіштерді
Қаржылық есептілікті түзету мәнін сипаттайтын бірден бір қағидалық ерекшелігі
Белгілі американдық ғалымдар Э. С. Хендриксен и М. Ф.
Айта кету керек, барлық ғалымдар тек бухгалтерлік баланстың монетарлық
Халықаралық стандарттарды талдау, баланс баптарының монетарлық және монетарлық емес
Бухгалтерлік есеп объектілерінің монетарлық және монетарлық емес баптарының толық
Монетарлық объектілер қаржылық есептілікті құру сәтінде - ақ ағымдық
ҚЕХС- на сәйкес қаржылық есептілікті даярлаудың екі негізгі әдісі
Алғашқы әдіс - ең қарапайым әдіс, алайда, одан 50%-ға
Қаржылық есептілікті трансформациялау үдерісі қажет болған жағдайда ғана жүргізіледі
Трансформациялау үдерісінің кемшілігіне мүмкін болатын қателерден басқа, ҚЕХС бойынша
Бүгінгі таңда көптеген қазақстандық компаниялар үшін (әсіресе шетел инвестициялары
Параллелді есеп үдерісі (конверсия) қосарланған параллелді есеп жүргізуді қарастырады.
Инфляцияның әсерін есепке алудың қолданыстағы тәсілдерінің жағымды жақтарын және
а) ҚЕХС 29 сәйкес қаржылық есептіліктерді түзету қажеттілігін; б)
Түзетудің қарастырылып отырған әдістемесі әлемдік тәжірибеде кеңінен қолданыс тапқан
Берілген әдістемеде трансформация деп есеп ақпаратын талдап, түзететін және
Инфляция жағдайында қаржылық есептілікті түзету алгоритмінің жалпылама түрі 3
1-қадам: Баға индексін таңдау
2- қадам: Есеп объектілерін монетарлық және
монетарлық емес объектілерге жіктеу
3-қадам: Балансты баға индексін есепке ала түзету
4- қадам: Пайда мен зиян туралы есеп беруді баға
индексін есепке ала түзету
5 -қадам: Ақша қаражаттары қозғалысы туралы есеп
беруді түзету
6- қадам: Меншікті капиталдың өзгерісі туралы есеп
беруді түзету
7-қадам: Таза монетарлық активтерден түскен пайда
мен залалды баға ндексін есепке ала есептеу
Сурет 3. Инфляция жағдайында қаржылық есептілікті түзету алгоритмі
Инфляция жағдайында қаржылық есептілікті түзету әдісін тәжірбие жүзінде іске
Қаржылық есептілікті тұрақты сатып алу қабілеттілігінің ақшалай бірліктеріне қарай
Кт = (ТБИ1 ∙ ТБИ2 ∙ ТБИ3 ∙ …
мұнда ТБИ1,ТБИ2,ТБИ3,...,ТБИn кезең ішіндегі тұтыну бағасының айлық индексі.
Активтердің жүргізілген қайта бағалауы нәтижесінде баланс бұзылмас үшін оны
Негізгі құралдардың сатып алынған күні, сатып алған кездегі бастапқы
Негізгі құралдардың бастапқы құнын және амортизациясын олардың сатып алу
Есептік кезең үшін амортизациялық аударымдарды негізгі құралдардың қайта есептелінген
Есеп беру жылында негізгі құралдарды сатудан
түскен (шығуы) қаржылық нәтижелерді қайта
есептеу
Негізгі құралдарды қайта есептеу (есеп беру және
алдыңғы жылдарға) нәтижелерін анықтау
Баланста және пайда мен залал туралы есеп беруде
сәйкесінше түзетулерді жүргізу
Сурет 4. Негізгі құралдарды қайта есептеудің жалпы сызбасы
Өлшем бірлігі ретінде ағымдық ақша бірліктерін, сонымен бірге, басқа
Қаржылық есептілікті түзетуге монетарлық емес активтерді, пайда мен залал
3.2 Құрылыс монтаждау жұмыстарының өзіндік құнын калькуляциялау
Құрылыста құрылыс монтаждау жұмыстарының сметалық, жоспарлық және нақты құны
Осылайша, құрылыс материалдарын дайындаудың сметалық өзіндік құны
материалдардың сатып алу бағаларын, көлікті құрылыс алаңына жеткізу шығындарын,ыдыс
Құрылыс жұмысшыларының негізгі еңбекақысына сметалық шығындар
еңбекақының аймақтық коэффиценттеріне бекітілген жіне орта разрядын есепке алғанда
Әр құрылыс машиналар мен механизмдер түрлерінің бір машина сағатының
Үстеме шығындар техникалық қызмет көрсету мен айналысатын жұмысшылардың еңбекақысына
Материалдарды дайындаудың және құрылыс машиналарымен механизмдердің қызметін, жұмысшылардың еңбек
Құрылыстардың немесе обьектілердің теңестірілген сметаларында бекітілген нормалар, лимиттер және
Сонымен қатар қосымша жұмыстармен байланысты жұмыс көлемін аныөтаумен, құрылыс
Обьект бойынша сметаларда құру әдістемесінен бап бойынша тобы болмайды.
Сметалық жұмысты ұйымдастырудың жоғарғы деңгейімен және құрылыста шығындардың нақты
Мысалы, есепті жылдың қолданысқа өткізілуі тиісті смета бойынша обьектінің
Құрылыс ұйымымен қарастырылған жоспарлы пайда пайызы 9,5% болып
табылады, осы жағдайда сметалық құнды төмендетудің жоспарлы деңгейі 2,09%
Сондықтан нақты шығыстармен салыстырылуын қамтамасыз етуді орындау үшін, жоспарлы
Нақты құрылыс объектілерінің жоспарлы өзіндік құны құрылыс қаржылық жоспарды
Құрылыс монтаж жұмыстарының жоспарлы өзіндік құны өз күшімен орындалған
Калькуляциялау обьектілері. Калькуляция обьектілерін таңдау құрылатын обьектілердің, кезектердің, жіберу
Егер технологиялық процестер кезекті, бір типті немесе кезең сайын
Соңғы құрылыс өнімі құрылысшы балансында қалыптасадығ ол сәйкес обьектілерді
Құрылыс өндірісінің ұйымдастыру-техникалық ерекшеліктері. Мердігер мен тапсырыс беруші арасында
Тәжірибе көрсеткендей олардың ішінде ең көп тарағаны мына үшеуі
Тапсырыс беруші мен мердігер арасындағы қатынастардың 1-сызбада бейнеленген.
Мердігер Тапсырыс беруші
Сызба 1. Тапсырыс беруші мен мердігер арасындағы қатынастары
Шарт бойынша мердігер барлық жұмысты өзі орындауға міндеттеледі және
Тапсырыс беруші мен мердігер арасындағы қатынастардың № 2 сызбасы,
Тапсырыс беруші
Бас мердігер
Қосалқы мердігер №1
Қосалқы мердігер №2
Қосалқы мердігер №3
Сызба 2. Тапсырыс беруші мен мердігер арасындағы қатынастары
Бас мердігер жұмыстың жекелеген түрін орындауға қосалқы мердігерлік ұйымдарды
Тапсырыс беруші мен мердігер арасындағы қатынастардың -
Егер шарт бойынша бас мердігер жұмысты өзі орындауға міндеттелмесе,
Орындалған ҚМЖ-ы үшін есепті қосалқы мердігер тікелей тапсырыс берушіге
Құрылыста бухгалтерлік есепті ұйымдастыру құрылыс өндірісінің ерекшеліктері мен өндірістік
Тапсырыс берушімен қатынастың сипатына және орындалатын міндеттемелер аясына байланысты
Тапсырыс беруші мен бас мердігерлік ұйым арасындағы қатынасты мердігер
3.3 Халықаралық стандарттар негізінде Қазақстандық бухгалтерлік есеп және аудит
Халықаралық қаржылық есептіліктің стандарттарына (бұдан әрі – ХҚЕС) және
Осы Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есепке алу және аудит жүйесін
9 тамыздағы № 233-ө өкімімен бекітілген Халықаралық қаржылық есеп
Осы Тұжырымдамада қазіргі кезеңде Қазақстандағы бухгалтерлік есепке алу және
Тұжырымдамада баяндалған негізгі бағыттар бухгалтерлік есепке алуды және қаржылық
Қазіргі кездегі бухгалтерлік есепке алу ақпараттық базаны білдіреді, оның
Есептілікті пайдаланушылардың барлығында қаржылық есептілік жөніндегі ақпарат нені қамтитынына
Кез келген әділ (сенімді) пікірден бухгалтерлік есепке алудың белгілі
- есептеу принципі;
- қызметтің үздіксіздігі;
- ақылға сыйымдылығы;
- дәйектілігі;
- мазмұнның нысаннан басымдығы іргеліге жатқызылуы мүмкін және заңнама
Әдеттегі іс-тәжірибе осы принциптерді кез келген елдің бухгалтерлік есепке
Қазіргі уақытта халықаралық талаптарға сәйкес жасалған және жұмыс істейтін
Бухгалтерлік есепке алу қойылған міндеттерге сәйкес кейіннен жинау, жүйеге
Экономикадағы қаржылық есепке алудың ақпараттық функциясы ұйымдар қызметінің қаржылық
Елбасы «Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына
Бухгалтерлік есепке алу және аудит саласын дамыту тұжырымдамасының міндеті
Тұжырымдаманы іске асырудан күтілетін нәтиже дегеніміз, Қазақстанның әлемдік экономикаға
Бухгалтерлік есепке алудың өзіне тән міндеттерді тиімді орындауы үшін
Әлемдік тәжірибе түсініктілік, орындылық, сенімділік және салыстырмалылық сияқты ақпараттың
Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беру
Осы процестің екінші және ең басты кезеңі 2002 жылы
ХҚЕС-ті ойдағыдай енгізу мақсатында ХҚЕС-ті қолдану жөніндегі әдістемелік ұсынымдар
Сонымен бірге, «Қазақстан Республикасында халықаралық қаржылық есеп беру стандарттарына
Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына талдау жасалды, оның негізінде «Бухгалтерлік
Бухгалтерлік есепке алу саласының өзін-өзі реттейтін элементтерін ретке келтіру
Заң жобасын әзірлеудің басты міндеті Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасында
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі 2005 жылдан бастап Қазақстан Республикасының
Алайда, Қазақстандағы бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беру
ХҚЕС-тің кешенділігі мен әдістемелік күрделілігіне байланысты шағын және орта
бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беруді реттеуге, сондай-ақ
ХҚЕС-ті қолдану жөніндегі ақпараттық-әдістемелік материалдардың (оқулықтардың, кітаптардың) жоқтығынан;
бухгалтерлер мен аудиторлардың біраз бөлігінің кәсіби дайындығы деңгейінің төмендігінен,
кадрларды қайта даярлаудың ретке келтірілген жүйесінің жоқтығынан;
шаруашылық жүргізуші субъектілердің бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп
Сонымен бірге, ХҚЕС-ті мемлекеттік немесе орыс тілдерінде уақтылы жарияламау
Сонымен қатар, бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беруді
Бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беру жүйесін дамыту
Бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беру жүйесін одан
бухгалтерлік есепке алуды, қаржылық есептіліктің аудитін ұйымдастырумен және жүргізумен
шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері үшін бухгалтерлік есепке алу
халықаралық тәжірибенің негізінде бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп
бухгалтерлік есепке алу мен аудитті дамытудың халықаралық процесіне қатысу.
Бухгалтерлік есепке алуды реформалағанда Қазақстанда қазіргі уақытта жүргізілетін түбегейлі
Шетелдік компаниялар санының қазақстан рыногында барынша арта түсуі, бизнестің
Нарықтық экономика жағдайларында бухгалтерлік деректер негізінен ақпараттың бірден бір
Кәсіби біліктілік жұмыс беруші үшін оның иесі осы кәсіпке
Қазақстан Республикасының Президенті кезекті Жолдауында «еліміздің Дүниежүзілік сауда ұйымына
Бүгінгі таңда ХҚЕС-қа сәйкес бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық
Бұл ретте бухгалтерлік есепке алу мен есеп берудің сапалы
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаев өзінің Жолдауында төртінші басымдық ретінде
Қазақстанның нақты бәсекелестік қабілетін қамтамасыз ету мүмкіндігін беретін маңызды
Бухгалтерлік есепші жүйесінің ХҚЕС-ға бекітілген принциптеріне көшуі оқыту бағдарламаларын
Қаралып отырған саладағы кадрларды даярлау және олардың біліктілігін арттыру
Бухгалтер кәсібі дамуындағы қазіргі заманғы сатыда өзінің кәсіби деңгейін
Өзге шаралардың арасында «кәсіби бухгалтер» атағына нақты мағынаны мамандарды
Шаруашылық тетіктегі өзгерістермен және нарықтық институттардың нақты жұмыс істеуімен
Қызметі қоғамдық мүддені білдіретін ұйымдар көпшілік мүдделі ұйымдар болып
- қаржылық ұйымдар;
- акционерлік қоғамдар (коммерциялық еместерді қоспағанда);
- жер қойнауын пайдаланушы ұйымдар (жалпы таралған пайдалы қазбаларды
- жарғылық капиталында мемлекеттің қатысуы бар ұйымдар (жедел басқару
Мемлекет басы мен ҚР Үкіметі қойған шағын және орта
Шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің қаржылық есеп беруді жасауды
1. шаруашылық қожалығын, ауылшаруашылық өнімдерін өндірушілер мен оңайлатылған декларацияның
2. бірінші тармақта көрсетілгенді қоспағанда, шағын кәсіпкерлік субъектілері, орта
Шағын бизнес үшін ХҚЕС-ты қолдану күрделілігі проблемасын шағын-орта бизнес
Қазақстанның халықаралық стандарттарға бағдарлануы оң әлемдік тәжірибені зерттеуге және
Бухгалтерлік есептілік сапасын бақылаудың негізгі аспектісі ретінде аудиторлық қызметті
Қазіргі таңда «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен
Отандық және әлемдік тәжірибе көрсеткеніндей, аудиторлық қызметтерге мұқтаждық мынадай
- осы ақпаратты пайдаланушылармен (меншік иелерімен, инвесторлармен, кредит берушілермен)
- қабылданған шешімдер салдарларының ақпарат сапасына байланыстылығымен;
- ақпаратты тексеру үшін арнайы білімнің болуы қажеттілігімен;
- ақпаратты пайдаланушылардың ақпарат сапасын бағалау үшін оның көздеріне
Барлық осы алғышарттар тиісті дайындығы, біліктілігі, тәжірибесі және осындай
Аудит Қазақстанда 80-жылдардың соңында пайда болды, дәл сол уақытта
Қазіргі уақытта аудиторлық қызметті реттеудің жеткілікті тұтас жүйесі қалыптасты,
Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында аудит тапсырыс берушілеріне бухгалтерлік есептіліктің
Осыған байланысты, Концепцияның орта мерзімді перспективаға бағыт алуы аудиторлық
Заңда аудит сапасын және аудиторлық мамандыққа қоғамдық сенімділікті арттыруға
Жоғарыда көрсетілген мәселелерді іске асыру шеңберінде негізгі назар аудиторларды
Аудиторлық мамандықты өздігінен реттеуді дамыту қазіргі таңда кәсіби қоғамдастықта
Кәсіби ұйымдардың ұйымдар қызметіндегі маңызды нәрсе кәсіби қауымдастықты және
Аудитор мамандығын дамыту қоғамдық мүдделерге жауап беруі тиіс, онда
Бұл мәселенің жеткілікті үлкен мәні Қазақстан үшін ғана бар
Аудит жүйесін жетілдіру үшін орта мерзімді перспективаға арналған негізгі
- орта және жоғары оқу орындарының оқу бағдарламаларына ХАС
- кәсіби аудиторлық ұйымдармен аккредиттелген практикадан өтетін аудиторлардың біліктілігін
- аудиторлық қызмет мәселелері бойынша заңнаманың сақталуын мемлекеттік қадағалаудың
Сондай-ақ, бұқаралық ақпарат құралдары арқылы хабарлай отырып, брифингтер, «дөңгелек
Аудитті жетілдіру жөнінде сипатталған шаралар аудиторлық кәсіпті одан әрі
Бухгалтерлік есепке алу және аудит жүйесін дамыту өсіп және
ҚОРЫТЫНДЫ
Менің дипломдық жұмысының тақырыбы: кәсіпорындағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру формалары
Қазіргі кезде салынған құрылыс объектісінің жақсы болуы, оның сапасының
Еліміздегі құрылыс-монтаж жұмыстары көлемінің күн санап артуына байланысты құрылыс
Есептің қазір қолданылып жүрген әдістемесіндегі кемшіліктер құрылыс-монтаж жұмыстырын басқаруды
Жалпы «Сомбель» ЖШС-гі 2010 жылы белсенді дамыған. Ал бұл
Қазіргі экономиканың нарықтық қатынасқа өтуіне байланысты кәсіпорынның өз бетінше
Сонымен қатар, қазіргі таңда бухгалтерлік есеп алдында қойылған міндеттер
Сонымен, дипломдық жұмысты қорытындылай келсек, мынадай түйін жасауға
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Назарбаев Н.А. Қазақстан – 2030. «Қазақстан халқына Президенттің жолдауы».
2. Қазақстан Республикасының заңы «Бухгалтерлік есеп және қаржылық
3 Қазақстан Республикасының «Акционерлік қоғам құрылымы» туралы заң 28.02.07
4. Қазақстан Республикасының «Салық және салық салу» туралы
5. Типтік шоттар жоспары, 2007 жыл
6 Адамс Р. «Аудит негізі» 1995 жыл
7.Әбдіқалықов Т.Ә.
8.Әжібаева З.Н., Байболтаева Н.Ә., Жұмағалиева Ж.Ғ. Аудит, Алматы 2006ж.
9. Белобжецкий М.И. «Бухгалтерлік есеп және ішкі аудит»
10. Баканов М.И., Шереметов А.Д. «Экономика анализ теориясы» М.:Қаржы
11. Данилевский Ю.А. «Қаржылық бқылау және аудит» М.:Бухгалтерлік есеп
12. Ковалев В.В «Қаржылық есеп» 1998 жыл
13. Козлова Е.Т., Парашутин Н.В. «Бухгалтерлік есеп» М.:қаржы және
14. Қаржылық менеджменті. Мерзілімді басылым 1 қаңтар 2008
15. Рапопорт М.М. «Есеп және аудит» М.:Бухгалтерлік есеп
16. Сейдахметов М.Ф. «Бухгалтерлік есеп» Алматы: Қаржы-қаражат
17. Сейдахметов Ф.С. Қазіргі бухгалтер есебі. «Экономика» Алматы, 2000
18. Терехов А.А. «Ішкі және сыртқы есеп» М.:Бухгалтерлік есеп
19. Шеремет А.Д. «Экономикалық есеп негіздері» М.:ЮНИТИ
20. Энтони Р. «Бухгалтерлік есеп» М.:СП «Триада НТТ»
21.Бәйдаулетов М., Бәйдаулетов С.М. Аудит. Алматы «Қазақ университеті» 2004
22. Баймұханова С.Б. Бухгалтерлік есеп. Алматы, 2005
23. Баймұханова С.Б. Қаржылық есеп. Алматы, 2007
24. Друри К. Введение в управленческий и производственный учет.
25.Дюсембаев К.Ш., Егембердиева С.К., Дюсембаева З.К. Аудит и
26.Дюсембаев К.Ш. Анализ финансового положения предприятия. Учебное пособие. Алматы:
27.Дюсембаев К.Ш. Аудит и анализ в системе управления финансами.
17.Радостовец В.К. Бухгалтерский учет на предприятии. Алматы, 2002
18.Радостовец В.К., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет в отраслях. Алматы
19.Радостовец В.К., Ғабдуллин Т.Ғ. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп. Алматы 2002ж.
20.Сатубалдин С.С. Учет затрат на производство
21.Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия. Минск «Экоперспектива», 1999
22.Тасмаганбетов Т. Басқарушы есеп, стратегиялық жоспарлау және талдау.
23. Оразалин К.Ж. Кәсіпорын экономикасы. Алматы, 2007
ҚОСЫМШАЛАР
77
Өндірістік бөлім
«Сомбель» ЖШС
Әкімшілік
Өндіріс
Қызмет көрсету учаскелері
Дирекция
Бухгалтерия
Материалдық техникалық жабдықтау бөлімі
Бас бухгалтер
Цемент қоймасы
Формалық цех
Есеп айырысу бөлімі
Бұзылу учаскесі
Касса
Столярлық цех
Бас бухгалтердің орынбасары
ОГММ
Қоймашылар
Материалды участок
Өндіріске кеткен шығынды және өнімді шығару шығынын есепке
1 адам
Өндірістік қор мен дайын өнімді есепке алу, 1
Кәсіпорынның әр түрлі дебиторлар және кредиторлармен есеп айырысуын есепке
1 адам
Қолма-қол ақша қаражаттарын есепке алу,
1 адам