Біз бүгін қай жерде тұрмыз?
Соңғы алты жыл ішінде біз екі басты стратегиялық мақсатты кездедік.
Біріншіден, Қазақстан егемен тәуелсіз мемлекет болды. Көптеген адамдар қазір мүны тиісті нәрсе ретінде қабылдауға әзір, бірақ қазақстандындықтар мүның біздің тарихымызда қаншалықгы сирек әрі қиындықпен болғанын үмытпауға тиіс.
Екіншіден, біз кең ауқымды әлеуметтік, саяси және экочомикалық реформаларды жүргізе бастадық. Аталған мақсаттарға әлі жете қойғамыз жоқ, дегенмен, жекелеген бағыттарда кезге түсер нәтижелеріміз де бар.
Енді ахуалды терең таразылау, дамуымызды әлемдік тәжірибе түрғысынан талдау және реформаларымызды іске асыру мен жаңа институттарымыздың қалыптасу дәрежесін үздік әлемдік тәжірибемен салыстыру маңызды. Өзіміздің секем және босаң тұстарымызды салиқалы түрғыдан талдап, тек содан кейін ғана дербес төл стратегиямызды талдап жасаудың маңызы бүдан бір де кем емес.
Біздің ішкі бекем тұстарымыз бен Қазақстанның қолындағы сыртқы мүмкіндіктерді, өзімізге тән босаңтұстарымыз бөн сыртқы қатерлерді талдаудан бастайын. Еліміздің қолында сегіз артықшылық бар.
Біріншісі. Біз өзіміздіңтәуелсіз, егемен мемлекетіміздің негізін қаладық. Барлық қажетті мемлекеттік институттар қазірдің езінде бар әрі ай сайын тәжірибесі мен біліктілігін ширата түсуде. Бірақ мемлекетіміздің қүрылысы аяқталатын күн әлі алыс.
Екіншісі. Біз жетпіс жыл бойы өзіміз өмір сүрген ескі саяси және экономикалық жүйеден іргемізді түбегейлі аулақ салдық. Бүгін мүлде жаңа мемлекет өмір сүріп отыр, мүлде взге саяси және экономикалық жүйе жүмыс істеуде.
Үшіншісі. Қоғамымыздағы өзгерістер ықпалымен, өзіміз көбіне оны түйсіне де бермей, қүндылықгардың сапалық түрғыдағы өзге жүйесі мен адамдық қарым-қатынастардың жаңа түріне дағдылана отырып, өзіміз де түгел өзгөрдік. Қысқасы, біз азаттық алдық. Мемлекеттік-ұжымдық дүниетанымның жекешіл дербес дүниетаныммен алмасуы біздің еміріміздің әрбір қырын өзгертті. Әрине, ескі жүйе шақтап болса да неғүрлым сенімді әлеуметтік игіліктер беріп келді, әрі бірсыпыра салаларда жетістіксіз де болған жоқ. Алайда, экономикалық түрғыдан бәсекеге қабілетсіз болғандықтан, ол жүйенің күйреп тынғанын да үмытпауға тиіспіз. Ол әлеуметтік жағынан да осал болып шыклы, өйткені адамдардың көпшілігінің
тұрмыс деңгейі шетелдегі түрмыс деңгейінен темен еді. Ол, сондай-ақ жеке адам хақында да осалдықтанытты, өйткені еркіндік бермеді. Нарықтық экономика мен демократиялық тұрғыда таңдап алынған мемлекет Қазақстанға қандай шамада еркендеу мен бостандық әкелерін уақыт өте келе біздің ез тәжірибеміз керсетуге тиіс. Өтпелі кезең уақытында біздің азаматтарымыздың көпшілігі қилы істі бастан кешірді әрі көп нәрсені қүрбан етті. Бірақ біз мұны тек сіздер мен біздің игілігіміз үшін ғана емес, ең алдымен, балаларымыз бен немерелеріміз үшін жасап отырмыз.
Тертіншісі. Біздің басты он игіліктеріміздің ішінде-халқымыздың немесе былайша айтқанда, адам ресурстарының сапасы түр. Біздің ғылыми және шығармашылық әлеуетінің деңгейі жоғары білім ересі биік халқымыз бар. Көптеген елдерде бүл жоқ, әрі олар осындай сапаға жетуді өздерінің стратегиялық мақсаттарының бірі санайды. Мүның өзі - біздің халқымыз бен бүрынғы жүйенің аса ірі жетістігі. Біз қолымыздағы осындай баға жетпес капиталды жан-жақты дамытуға және оның дамуы үшін барған сайын жаңа әрі неғұрлым өркениетті жағдай туғызуға тиіспіз.
Бесіншісі. Біздің табиғи ресурстарымыз - орасан зор байлық. Алайда, мұның өзі қаншалықты кереғар көрінгенімен, әлемдік тәжірибе табиғи байлығы бар көптеген елдердің оны дұрыс игере білмегендіктен, ақыры кедейлер қатарынан шыға алмаганын көрсетеді. Алайда, Шығыс Азияның неғүрлым серпінді дамыған елдері - табиғи ресурстары жоқелдер. Осының бәрі жетекші фактор -бұл адамдардың өзі, олардың ерік-жігері, күш-қуаты, табандылығы, білім-білігі екенін тағы да дәлелдей түседі. Бүл - бізге гүлдену мен тәуелсіздік есігін айқара ашуға мүмкіндік беретін нақ сол "алтын кілттіңөзі".
Әлемнің келеңсіз тәжірибесін де үйрену қажет. Ол даму стратегиясының немесе оларды іскө асыру қабілетінің болмауы табиғи байлықтар әлеуетінен басым түсетінін айқын көрсетіп отыр. Сондықтан, бұдан біз шығаратын басты қорытынды -ойластырылған стратегия жасап, оны барлық қиындықтарға қарамастан жүзеге асыру қажеттігі. Жер қойнауының байлығы - барша келер үрпақтың игілігі. Бүған қарап босаңсымауымыз керек. Керісінше, Үкіметті қоса, біздің бәріміз ондай байлық қолымызда болмағандағыдай емір сүріп, жұмыс істеуге тиіспіз.
Алтыншысы. Біздің ауқымды алқаптарымыз, ауыл шаруашылығы жерлеріміз - орасан зор әлеуетіміз. Көптеген өлшемдер бойынша біз Канада мен Австралияға ұқсаспыз, бізге тек бір нәрсе - олардың өнімділігі мен экспорттық әлеуеті жетіспейді. Бүл жерде де, тағы да, ең бастысы -нақты және тиімді стратегия, адамдар мен капитал.
Біздің жетінші бекем тұсымыз қоғамымыздың саяси тұрақтылығы мен бірлігінде жатыр. Біз қоғам ішінде тікелей тайталасқа жібермей, ахуалды түрақтандыра білдік, мүны мақган етеміз, өкінішке қарай, көптеген дамушы және кешегі коммунистік кейінгі елдердің бұған қолы жеткен жоқ. Алайда, толық тұрактылықтың, ал топтасу мен бірлікгің ауылы әлі алыс жатыр, сондықтан біздің баршамыз өзіміздің біртұтас отбасымыз деп сезіну,
ез мақсаттарымызды айқын біліп, оларға қарай келісе ілгерілеу үшін алдағы уақытта көп жүмыс тындыруға тура келеді.