Бураханова Ж.Б
Ақтөбе қаласы,
М.Арын атындағы Қарғалы қазақ орта мектебінің
ағылшын тілі пәнінің мұғалімі
Кембридж бағдарламасынан түсінік
Білерсің қанша білсең тағы тіле,
Жетерсің мақсатыңа біле,біле.
Ж.Баласағұн
Осы бағдарлама аясында қарастырылып отырған сыни ойлаудың алуан түрлі әдіс-тәсілдері мұғалімнің сыни ойлау тұрғысынан шеберлігін ұштауға және оқушының танымдық, сонымен қатар танымды тану қабілеті дами түседі.Оқытуға деген жаңа көзқарас, адамдардың қалай оқитынына бағытталған әлеуметтік психология,аффективті теория,когнитивті психология(Нұсқаулық, 16 бет) педагог қызметкерлердің білім беруде мүлдем жаңа оқыту жолдарын қолдануға кең мүмкіндік береді. Курстың бағдарламасы оқытудың түсінігін қалыптастыруға, мұғалімнің тәжірибесін дамытуға, ойлау туралы ойлануғабағытталған (Нұсқаулық,49бет).Әлеуметтік-сындарлылық тұрғыдан оқытуды түсіну (Vygotsky, 1978; Wood, 1998) осы Бағдарламада айтылған Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер балаларды өзіндік зерттеушілер мен әлеуметтік өзара байланысқа талпынысы зор тұлға болуына анағұрлым септігін тигізеді. Сонымен, қазіргі заман талабына сай мұғалім білім бұлағы емес, білім бұлағына жеткізуші, яғни білім алу жетекшісі болуы тиіс. Осы кезде мұғалімнің талапқа сай оқушының білім алу белсенділігін дамыту мақсатында жаңа технологияларды меңгеру қажеттілігі туындап отыр. Педагог қызметкерлердің біліктілігін арттыру мақсатында ұсынылып отырған жеті модульдің әрқайсысының өзіндік пәлсапасы жоғары және мұндағы стратегиялар мен тәсілдер өзара байланыста болады.
Оқудағы Кембридж тәсілінің теориялық негіздері
Балаға күштеп білім беруден гөрі, баланың білімге деген құштарлығын ояту ең маңызды
мақсат.
К.Д.Ушинский.
Оқушының білімін шыңдауға,ашық көзқарас танытуына,қиялына қанат қақтыруға жол сілтейтін бірден-бір тәсіл,ол –диалог. Ғылыми зерттеу нәтижелері сабақта диалогтің маңызды рөл атқаратынын көрсетті. Мерсер мен Литлтон (2007) өз еңбектерінде диалог сабақта оқушылардың қызығушылығын арттырумен қатар, олардың білім деңгейінің өсуіне үлес қосатындығын атап көрсетеді. Зерттеулерде ересектермен интерактивті қарым-қатынас пен достарымен бірігіп жүргізілген жұмыстың балалардың оқуына және когнитивті дамуына әсер ететіндігі айтылған. (Нұсқаулық,39 бет). Диалог барысында оқушылар нәтижеге жету үшін күш-жігерін жұмсайтын және Мерсер(2000) сипаттағандай, білімді бірлесіп алуда немесе пікір алмасу барысында тең құқылы серіктестер болып табылады. Пікір алмасу оқушылармен диалог құру арқылы жүзеге асады.
Александер (2008) диалог түрінде оқыту оқушыларды ынталандыру және дамыту үшін әңгіме күшін қолдануға мүмкіндік береді деп санайды. Диалог түрінде оқыту Бахтин (1981), Мерсер (2005), Велс (1999) және Вуд (1998) жұмыстарында бейнеленген. Александердің пайымдауынша, диалог арқылы мұғалімдер күнделікті ойталқыларда салауатты келешек мүмкіндіктерін анықтап, оқушылардың дамып келе жатқан идеяларымен жұмыс жасауларына және түсінбеушілікті жеңе білулеріне көмектесе алады. Оқушыларға әртүрлі және кеңейтілген сыныпта жүргізілген диалогтерге қатысу мүмкіндіктері берілгенде, олар өзіндік жеке түсініктерінің өрісін зерттей алады. Бұл мүмкіндіктер олардың тілді білімді құру құралы ретінде қолданудың жаңа тәсілдерін тәжірибеден өткізуіне жол ашады.
Сабақ барысындағы әлеуметтік өзара іс-әрекеттер оқуда маңызды рөл атқарады. Мұғалім-оқушы және оқушы-оқушы жағдайындағы қарым-қатынас түсінікті дамыту мен мағынаны ашудың елеулі бөлігін құрайды.
(Нұсқаулық,29 бет). Диалог барысында оқушылар нәтижеге жету үшін күш-жігерін жұмсайтын және Мерсер(2000) сипаттағандай, білімді бірлесіп алуда немесе пікір алмасу барысында тең құқылы серіктестер болып табылады.
Сонымен қатар жоғары технологиялар заманында адамға жан-жақтан түрлі ақпарат келіп түседі, сондықтан казіргі заман адамы ақпараттармен жұмыс жасай біліп, қажетін алып қолдана алу бейімділігін қажет етеді. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (бұдан әрі – АКТ) дамуы білімді бағалау және пайдалану жүйесін де уақтылы өзгертіп отыруды талап етеді. Осыған байланысты оқытуда қолданылатын әдіс-тәсілдер, әдістемелер, технологиялар жаңартылып отырады. АКТ оқушыларға ғылыми ұғымдарды түсіндіруді және олардың қабылдауын, түсінуін жеңілдетуге мүмкіндік беріп, мұғалімдерге сабақ беруде көмектесетін маңызды құрал болып отыр. Сондықтан оқыту барысында осы технологияларды тиімді қолдану маңызды болып саналады. Осы тарауда ұсынылған ақпараттар мұғалімдерге оқыту барысында ғылыми жетістіктерді пайдалану, оқытуды жетілдіру мақсатында жаңа сандық технологияларды қолдану бойынша көмек көрсетуге арналған (Нұсқаулық,61 бет).
Ғалымдар пікірін салмақтау
Выготскийдің пікірі бойынша, оқушылар нақты мақсаттарды көздеген, көбірек білетін қайраткер жандармен әлеуметтік қарым-қатынас нәтижесінде ойлау және сөйлеу дағдыларын дамытады. Оқушының аса епті және хабары мол адаммен интерактивті вербалды алмасуы нәтижесінде біртіндеп сыртқы, әлеуметтік-жанама диалог орнатуы, күнделікті міндеттерді шешуге қатысуы әлеуметтік тәжірибе ретінде бала бойына сіңіп, оның өз бетімен ойлануына қатысты ішкі жеке қоры ретінде қалыптасады(Нұсқаулық,28 бет).
Өз ойымды таразылай келе бұл бағыт мұғалімнің жұмысын түбегейлі өзгертеді деп ойлаймын. Жаңа білім алу үдерісі оқытушы мен оқушыға шығармашылықпен жұмыс жасауға итермелейді, себебі оқушы білімді өздігінен іздену арқылы алу керек болса, мұғалім оқушының білім алуына себептер, жағдайлар тудыру керек. Ол үшін мұғалімнің сабақты жан-жақты дайындауы қажет, сабақ үстінде қандай болмасын оқушы тарапынан әртүрлі сұрақтар туындауы мүмкін сол жерде мұғалім қажетті бағыт-бағдар беруші болып табылады.
Жоспарды жандандыру
Егер балалар бірдемені түсінбесе, оқытушы оларды кінәлауға тиісті емес,оларға түсіндіре алмаған өзін кінәлауі тиіс.
Ы.Алтынсарин
Сабақты тиімді жоспарлау, өзіндік талдау мен реттеу мәселелерін қарастырып, оқытуға әсер ететін ішкі және сыртқы факторларды анықтап, топтағы жұмысты диолог түрінде тиімді ұйымдастырамын.Диалог түрінде оқыту арқылы оқушылардың қызығушылығын арттыру, олардың білім деңгейін көтеру, сөйлеу мәдениетін қалыптастыру.Сондықтан баланың білім алуға деген құштарлығын ояту үшін қазіргі заманда мұғалім көп ізденіп, сабақтың тиімді өтуіне жұмыс жасауы қажет. Білім сапасы оқушының білімге деген құштарлығымен, қызығушылығына тікелей байланысты. Сабақ барысында оқудың белсенді әрекет әдістерін қолданудың нәтижелілігін осыдан көруге болады.Сабақ беруге және оқытуға барынша мақсатқа сай және креативті амалдарды дамытуда орталық аспект мұғалім мен оқушы арасындағы қарым - қатынастардың түсінікті болуы керек. Егер оқытуға белсенділік пен өзара әрекет кіретін болса, ол тиімдірек бола алады.
Оқуды белсендіруге және диалог түрінде оқытуды белсендіруге ықпал ететін кез келген тәсілді қолдау мектептің басынан бастап құқықтар тең бөлінген орын екенін білдіретін фактіні растайды; сабақ беру мен оқыту талқылау үдерісінде жүзеге асырылуға және ынтымақтастық қолдануға тиіс, сондықтан мұғалімдер оқушыларға өз бетінше орындау құқығын беретін, сыныпта аса демократиялық атмосферасын қалыптастыратын тәсілмен оқыту үдерісін көңіл бөле ұйымдастыруы керек.
Тәжірибеде таразылау
Жеті рет өлшеп,бір рет кес.
Халық даналығы.
Бағдарламаға сай, сабақ барысында Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер-ді қолдануда диалогтік оқыту тәсілін басшылыққа алдым. Оқушылар диалог әдісін қолдана отырып, мысалы: талқылау, білімді бірлесіп құру, түсіну мен дағдыларды қалыптастыру арқылы білім алды. Әрбір сабақта оқушыларға сұрақтар қою арқылы, тақырып бойынша өз ойларын айтуға мүмкіндік бердім. Өзара талқылау арқылы, түрлі ойлардың болатындығын, бір - бірінің түсінуіне көмектесетінін көрсетті. Сұхбаттасу арқылы өз ойларын дәлелдеуге тырысты. Оқушылардың қандай деңгейде екенін түсінуге көмектесті. Диалогтік тәсілдің оқушылардың ашылуына, ойын жеткізуіне, сөздік қорының молайуына ықпал ететіндігін түсіндім.Сабақ барысында оқудың белсенді әрекет әдістерін қолданудың нәтижелілігін осыдан көруге болады.