Жиынтық бағалауға арналған
әдістемелік ұсыныстар
Химия
8-сынып
Әдістемелік ұсыныстар мұғалімге 8-сынып білім алушыларына Химия пәні бойынша жиынтық бағалауды жоспарлау, ұйымдастыру және өткізуге көмек құралы ретінде құрастырылған. Әдістемелік ұсыныстар 8-сынып Химия пәні бойынша ұзақ мерзімді оқу бағдарламасы негізінде дайындалған.
Бөлім ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалаудың тапсырмалары мұғалімге Білім алушылардың тоқсан бойынша жоспарланған оқу мақсаттарына жету деңгейін анықтауға мүмкіндік береді.
Әдістемелік ұсыныстарда бөлім ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалауды өткізуге арналған бағалау критерийлері мен дескрипторлары бар тапсырмалар ұсынылған. Сондай-ақ, жинақта білім алушылардың оқу жетістіктерінің мүмкін деңгейлері (рубрикалар) сипатталған. Дескрипторлары мен балдары бар тапсырмалар ұсыныс түрінде берілген.
Әдістемелік ұсыныс жалпы орта білім беретін мектеп мұғалімдеріне, мектеп әкімшілігіне, білім беру бөлімінің әдіскерлеріне, критериалды бағалау бойынша мектеп, өңірлік үйлестірушілеріне және басқа да мүдделі тұлғаларға арналған.
Әдістемелік ұсыныстарды дайындау барысында ресми интернет-сайттағы қолжетімді ресурстар (суреттер, фотосуреттер, мәтіндер, аудио және бейнематериалдар) қолданылды.
2
МАЗМҰНЫ
1-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР 4
8.1А Атомдағы электрондардың қозғалысы 4
8.1B Заттардың формулалары және химиялық реакция теңдеулері 8
8.1С Металдар белсенділігін салыстыру 12
2-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР 16
8.2А и 8.2В Зат мөлшері және Стехиометриялық есептеулер 16
8.2C Химиялық реакциядағы энергиямен танысу 20
8.2D Сутек. Оттек және озон 24
3-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР 28
8.3A Химиялық элементтердің периодтық жүйесі 28
8.3B Химиялық байланыс түрлері 32
8.3C Ерітінділер және ерігіштік 36
4-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР 40
8.4A Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластары. Генетикалық байланыс .. 40
8.4B Көміртек және оның қосылыстары 44
8.4C Су 49
3
1-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР
8.1А Атомдағы электрондардың қозғалысы
бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты
8.1.3.2
Әрбір электрон қабатында электрон саны нақты
максимал мәннен аспайтынын түсіну
8.1.3.3 s және р орбиталдарының пішінін білу
8.1.3.4 Алғашқы
20 химиялық элементтің электрондық
конфигурациясын және электронды – графикалық
формуларын жаза білу
8.1.3.5
Атомдар электрондарды
қабылдай
немесе жоғалта
алатынын және осының нәтижесінде иондар түзілетінін
түсіну
8.1.3.6
Нөлдік
қосынды
әдісімен
қосылыстардың
формуласын құрастыру
Бағалау критерийі
Білім алушы
Әрбір қабатта электрон саны нақты максимал мәнге тең болатынын анықтайды
s және р орбиталдарының пішінін ажыратады
Қосып алатын немесе беретін электрондар саны мен атом арасындағы сәйкестікті анықтайды
Атомдар мен иондардың электрондық конфигурациясын және электронды – графикалық формуларын жазады
Нөлдік қосынды әдісімен қосылыстардың формуласын құрастырады
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Орындалу уақыты 20 минут
Тапсырма
1. Екінші энергетикалық деңгейде орналасатын электрондардың максимал саны:
A) 1
B) 2
C) 8
D) 18
2. Электрондар өздерінің энергияларына сай ядроны белгілігі бір ара қашықтықта айналып жүреді, мұны электрондық бұлт немесе орбиталь деп атайды. Кеңістікте ядроны айналатын электрондардың белгілі бір пішіні болады. Орбиталдардың тұсына кеңістіктегі пішінін және белгіленуін жазыңыз.
4
Орбиталдардың кеңістіктегі пішіні
Белгіленуі
1.
_____________тәрізді
2.
_____________ тәрізді
3. Сыртқы электрондық қабатын аяқтауға қажетті қосып алатын немесе беріп жіберетін электрондар саны мен атом арасындағы сәйкестікті табыңыз.
Атом
Электрон береді қосып алады
А) Алюминий
1) 2
электрон беріп жібереді
2) 3
электрон беріп жібереді
В) Оттегі
3) 2
электрон қосып алады
4) 3
электрон қосып алады
А_________
В________
4. Берілген атомдар мен иондардың электрондық конфигурациясы мен электронды – графикалық формуласын жазып кестені толтырыңыз.
Химиялық
Электрондық
Электронды – графикалық формуласы
элемент атомы
конфигурациясы
ионы
Na+
О
AI3+
5(а) Алюминий және күкірт атомдарынан түзілетін иондардың түзілу схемасын жазыңыз.
+13Al )2e)8e)3e
+16S )2e)8e)6e
(b) 5(а) тапсырмасында түзілген иондар бойынша Нөлдік қосынды әдісімен қосылыстың формуласын жазыңыз.
_____________________________________________________
5
Бағалау критерийі
Тапсырма
Дескриптор
Балл
№
Білім алушы
Әрбір қабатта электрон
1
екінші энергетикалық деңгейде
1
саны нақты максимал
орналасатын максимал электрондар
мәнге тең болатынын
санын анықтайды;
анықтайды
s және р орбиталдарының
2
s орбиталдарының кеңістіктегі пішіні
1
пішінін ажыратады
мен белгіленуін жазады;
р орбиталдарының кеңістіктегі пішіні
1
мен белгіленуін жазады;
Қосып алатын немесе
3
О атомы және электрондар арасындағы
1
беретін электрондардың
сәйкестікті анықтайды;
саны мен атом
AI атомы және электрондар
1
арасындағы сәйкестікті
арасындағы сәйкестікті анықтайды;
анықтайды
Атомдар мен иондардың
4
Na+ ионының электрондық
1
электрондық
конфигурациясын жазады;
конфигурациясын және
Na+ ионының электронды – графикалық
1
электронды – графикалық
формуласын сызады;
формуларын жазады
О атомының электрондық
1
конфигурациясын жазады;
О атомының электронды – графикалық
1
формуласын сызады;
AI3+ ионының электрондық
1
конфигурациясын жазады;
AI 3+ионының электронды –
1
графикалық формуласын сызады;
Нөлдік қосынды
5
Алюминий мен күкірт атомынан
1
әдісімен қосылыстардың
түзілетін иондар схемасын жазады;
формуласын құрастырады
Нөлдік қосынды әдісімен
1
қосылыстың формуласын құрастырады.
Барлығы
13
6
Атомдағы электрондардың қозғалысы бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні___________________________________________
Бағалау критерийі
Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен
Орта
Жоғары
Әрбір қабатта электрон саны
Екінші энергетикалық деңгейде
Екінші энергетикалық деңгейде
Екінші энергетикалық
нақты максимал мәнге тең
орналасатын электрондар санын
орналасалатын электрондар санын
деңгейде орналасатын
болатынын анықтайды
анықтауда қиналады.
анықтауда қателіктер жібереді.
электрондар санын анықтайды
s және р орбиталдарының
s және р орбиталдарының
s р орбиталдарының кеңістіктегі
s және р орбиталдарының
пішінін ажыратады
кеңістіктегі пішіні мен белгіленуін
пішінін белгіленуін ажыратуда
кеңістіктегі пішіні мен
ажыратуда қиналады.
қателіктер жібереді.
белгіленуін ажыратады
Қосып алатын немесе
О, AI атомы мен
О AI атомы мен электрондарының
О, AI атомы мен
беретін электрондардың
электрондарының арасындағы
арасындағы сәйкестікті анықтауда
электрондарының арасындағы
саны мен атом арасындағы
сәйкестікті анықтауда қиналады.
қателіктер жібереді.
сәйкестікті анықтайды
сәйкестікті анықтайды
Атомдар мен иондардың
Na+ , О , AI3+ атомы және
Na+ О AI3+ атомы иондарының
Na+ , О , AI3+ атомы және
электрондық
иондарының электрондық
электрондық конфигурациясын,
иондарының электрондық
конфигурациясын және
конфигурациясын, графикалық
графикалық формуласын жазуда
конфигурациясын, графикалық
электронды – графикалық
формуласын жазуда қиналады
қателіктер жібереді
формуласын жазады
формуларын жазады
Нөльдік қосынды әдісімен
Алюминий және күкірт
Алюминий және күкірт атомдарынан
Алюминий және күкірт
қосылыстардың формуласын
атомдарынан иондардың
иондардың схемасын жазуда нөлдік
атомдарынан иондардың
құрастырады
схемасын жазуда және нөлдік
қосынды әдісімен қосылыстың
схемасын жазады және нөлдік
қосынды әдісімен қосылыстың
формуласын құрастыруда қателіктер
қосынды әдісімен қосылыстың
формуласын құрастыруда
жібереді
формуласын құрастырады
қиналады
7
8.1B Заттардың формулалары және химиялық реакция теңдеулері бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты
8.2.3.1 Заттар құрамындағы элементтердің массалық үлесін
табу, элементтердің массалық үлесі бойынша
заттардың формуласын шығару
8.2.3.3 Реакцияға
қатысатын және түзілетін заттардың
формуласын жаза отырып, химиялық реакциялар
теңдеулерін құру
8.2.3.4 Заттар массасының сақталу заңын білу
8.2.2.1 Бастапқы және түзілген заттардың саны мен құрамы
бойынша химиялық реакцияларды жіктеу
Бағалау критерийі
Білім алушы
•
Күрделі
заттар құрамындағы элементтердің
массалық үлесін есептейді, массалық үлестері
бойынша заттың қарапайым формуласын анықтайды
• Химиялық реакция теңдеулерін құрастырады
•
Зат массасының сақталу заңының анықтамасын
жазады
• Химиялық реакцияларды реагенттердің саны және
құрамы бойынша химиялық реакцияларды жіктейді
Ойлау дағдыларының
Білу және түсіну
деңгейі
Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Орындалу уақыты
20 минут
Тапсырма
1.(a) Натрий гидрокарбонатындағы (NaHСО3) көміртектің массалық үлесі тең болады:
A) 1,19%
B) 14,28%
C) 27,38%
D) 57,14%
(b) Күрделі қосылыстың құрамындағы элементтердің массалық үлестері
H - 2,04%, S - 32,65%, O – 65,31%-ке тең. Қосылыстың молекулалық формуласын анықтаңыз.
2. Ас үйде тамақ пісіргенде газ балонынан пропан (С3Н8) жағылады.
(a) Пропанның жану реакциясы теңдеуін жазып, теңестіріңіз.
(b) Пропанның жану реакциясындағы өнімдерді және реагенттерді атаңыз.
өнімдер: ________________________________________________________
реагенттер: ______________________________________________________
8
3. Маратқа зертханада тәжірибе жасау үшін оттегі газы керек болды. Оттегі газын марганец диоксиді катализаторы қатысында сутек пероксидін айыру арқылы алуға болады.
(a) Сутек пероксидінің ыдырау реакциясы теңдеуін жазыңыз.
____________________________________________________________________________
(b) Бұл реакцияны қандай заңға сүйеніп жаздыңыз, осы заңға анықтама беріңіз.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
4. Берілген химиялық реакцияларды аяқтап теңестіріңіз, реакция типін анықтаңыз.
A) AI2O3 + HCl → AICl3 + ...
B) ... + H2SO4 → MgSO4 + H2
C) H2 + CI2 → ...
D) AI(OH)3 → ... . + H2O
Реакция типі:
А) _______________ В) _______________ С) _______________ D) _______________
9
Бағалау критерийі
Тапсыр
Дескриптор
Балл
ма №
Білім алушы
Күрделі заттар құрамындағы
1
күрделі қосылыстың құрамындағы
1
элементтердің массалық үлесін
көміртектің массалық үлесін
есептейді, массалық үлестері
есептейді;
бойынша заттың қарапайым
массалық үлесі бойынша заттың
1
формуласын анықтайды
молекулалық формуласын
анықтайды;
Химиялық реакция теңдеулерін
2
пропанның жану реакция теңдеуін
1
құрастырады
жазады;
өнімдерді атайды;
1
реагенттерді атайды;
1
Зат массасының сақталу
3
сутек пероксидінің ыдырау реакция
1
заңының анықтамасын жазады
теңдеуін жазады;
зат массасының сақталу заңы
1
анықтамасын жазады;
Химиялық реакцияларды
4
А реакция типін анықтайды;
1
реагенттердің саны және
В реакция типін анықтайды;
1
құрамы бойынша химиялық
D реакция типін анықтайды;
1
реакцияларды жіктейді
С реакция типін анықтайды;
1
А реакцияны аяқтап, теңестіреді;
1
В реакцияны аяқтап, теңестіреді;
1
С реакцияны аяқтап, теңестіреді;
1
D реакцияны аяқтап теңестіреді.
1
Барлығы
15
10
Заттардың формулалары және химиялық реакция теңдеулері бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні___________________________________________
Бағалау критерийі
Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен
Орта
Жоғары
Күрделі заттар
Күрделі қосылыстың
Күрделі қосылыстың құрамындағы
Күрделі қосылыстың
құрамындағы
құрамындағы элементтің
элементтің массалық үлесін есептеуде
құрамындағы элементтің
элементтердің массалық
массалық үлесін есептеуде,
массалық үлесі бойынша қарапайым
массалық үлесін есептейді
үлесін есептейді, массалық
массалық үлесі бойынша
формуласын табуда қателіктер жібереді
және массалық үлесі
үлестері бойынша заттың
қарапайым формуласын табуда
бойынша қарапайым
қарапайым формуласын
қиналады
формуласын табады
анықтайды
Химиялық реакция
Күрделі заттардың жану реакция
Күрделі заттардың жану реакция
Күрделі заттардың жану
теңдеулерін құрастырады
теңдеулерін құрастыруда ,
теңдеулерін құрастыруда өнімдерді
реакция теңдеулерін
өнімдерді, реагенттерді
реагенттерді анықтауда қателіктер
құрастырады, өнімдерді,
анықтауда қиналады
жібереді
реагенттерді анықтайды
Зат массасының сақталу
Сутек пероксидінің ыдырау
Сутек пероксидінің ыдырау реакция
Сутек пероксидінің ыдырау
заңының анықтамасын
реакция теңдеуін жазуда, зат
теңдеуін жазуда зат массасының
реакция теңдеуін жазады, зат
жазады
массасының сақталу заңына
сақталу заңына анықтама беруде
массасының сақталу заңына
анықтама беруде қиналады
қателіктер жібереді
анықтама береді
Химиялық реакцияларды
А, В және С, D реакцияны аяқтап
А В С D реакцияны аяқтап теңестіруде
А, В және С, D реакцияны
реагенттердің саны және
теңестіруде және типін анықтауда
типін анықтауда анықтауда қателіктер
аяқтап теңестіреді және типін
құрамы бойынша
қиналады
жібереді
анықтайды
химиялық реакцияларды
жіктейді
11
8.1С Металдар белсенділігін салыстыру бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты
8.2.4.2 Белсенді металдардың салқын сумен, ыстық су немесе
бумен әрекеттесуін сипаттау
8.2.4.3
Металдар
коррозиясын
туындатуға әсер ететін
жағдайларды зерттеу
8.2.4.5 Металдардың қышқылдармен
әрекеттесуінің реакция
теңдеулерін құрастыру
8.2.4.6
Металдардың
тұз ерітінділерімен әрекеттесуінің
жоспарын жасау және жүргізу
8.2.4.8
Металдардың
белсенділік
қатарын қолданып
металдардың таныс емес орынбасу реакцияларының
жүру мүмкіндігін болжау
Бағалау критерийі
Білім алушы
• Белсенді металдардың салқын сумен, ыстық су немесе су
буымен әрекеттесу реакция теңдеуін құрастырады
• Металдар коррозиясын
туындатуға әсер ететін
факторларды анықтайды
• Металдардың
қышқылдармен
әрекеттесуінің реакция
теңдеулерін жазады
•
Металдардың
тұз
ерітінділерімен
әрекеттесу
теңдеуін
жазады
•
Металдардың
белсенділік
қатарын
қолданып
орынбасу
реакцияларының жүру мүмкіндігін болжайды
Ойлау дағдыларының
Білу және түсіну
деңгейі
Қолдану
Жоғарғы деңгей дағдылары
Орындалу уақыты
20 минут
Тапсырма
1(a) Реакция нәтижесінде сілті және сутек газын түзе отырып бөлме температурасында сумен әрекеттесетін металдар қатарын көрсетіңіз.
A) K, Na, Zn
B) Mg, Zn, Cu
C) Na, Li, K
D) Fe, Mg, Ag
(b) Белсенділігі орташа металдар сумен тек қыздырғанда (немесе су буымен) әрекеттеседі. Магнийді мысалға алып су буымен реакция теңдеуін жазыңыз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
2. Археологиялық қазбалар кезінде табылған артефактар: мыс, күміс, темірден жасалған бұйымдар берілген.
(a) Мыстан және күмістен жасалған артефактардың осы күнге дейін сақталу себебін түсіндіріңіз.
_______________________________________________________________________
12
(b) Уақыт өте келе мыстан жасалған бұйымдарда жасыл дақтың пайда болуы, ал күмістен жасалған бұйымдардың қараюы мен темірдің тоттануына әсер еткен факторларды атаңыз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
3(a) Сұйытылған тұз қышқылы ерітіндісімен әрекеттесетін металдар жұбы.
A) алюминий, магний
B) темір, күміс
C) алтын, мырыш
D) күміс, сынап
(b) 3(а) тапсырмадағы таңдап алынған металдар жұбының сұйытылған тұз қышқылы ерітіндісімен реакция теңдеуін жазып, теңестіріңіз.
+ HCI = ____________________________________________________
+ HCI = ____________________________________________________
4(a) Берілген металдардың ішінде қайсы металл тұз ерітіндісінен металды ығыстырып шығарады. Мүмкін болатын реакциялардың тұсына + таңбасын қойыңыз.
Тұз \металл
темір
магний
мыс
мырыш
Темір (II) хлориді
Магний хлориді
Мыс (II) хлориді
Мырыш хлориді
(b) Темір (ІІ) сульфаты (FeSO4) ерітіндісінің Mg, AI металдарымен реакция теңдеуін
жазыңыз.
1. _______________________________________________________________
2. _______________________________________________________________
5. Мүмкін болатын реакция теңдеуін құрастырыңыз.
(а) никель нитраты(ер-ді) + қорғасын (қ) →
_____________________________________________________________________________
(b) мыс (II) нитраты(ер-ді) + мырыш(қ) →
_____________________________________________________________________________
13
Бағалау критерийі
Тапсыр
Дескриптор
Балл
ма №
Білім алушы
Белсенді металдардың салқын
1
сілті және сутек газын түзе
1
сумен, ыстық су немесе бумен
отырып сумен әрекеттесетін
әрекеттесу теңдеуін
металдар қатарын көрсетеді;
құрастырады
магнийдің су буымен реакция
1
теңдеуін жазады;
Металдар коррозиясын
2
мыстан, күмістен жасалған
1
туындатуға әсер ететін
артефактардың осы күнге дейін
факторларды анықтайды
сақталу себебін түсіндіреді;
уақыт өте келе мыс, күміс, темірден
1
жасалған бұйымдардың бұзылуына
әсер ететін факторларды атайды;
Металдардың қышқылдармен
3
металдар жұбының сұйылтылған тұз
1
әрекеттесуінің реакция
қышқылы ерітіндісімен
теңдеулерін жазады
әрекеттесетінін анықтайды;
металл алюминийдің сұйылтылған
1
тұз қышқылымен реакция теңдеуін
жазады;
металл магнийдің сұйытылған тұз
1
қышқылымен реакция теңдеуін
жазады;
Металдардың тұз
4
тұз ерітіндісінен темір ығыстырып
1
ерітінділерімен әрекеттесу
шығаратын металды анықтайды;
теңдеуін жазады
тұз ерітіндісінен магний ығыстырып
1
шығаратын металды анықтайды;
мыс белсенділігі төмен металл
1
екенін көрсетеді;
тұз ерітіндісінен мырыш ығыстырып
1
шығаратын металды анықтайды;
темір (ІІ) сульфатының магниймен
1
реакция теңдеуін жазады;
темір (ІІ) сульфатының
1
алюминиймен реакция теңдеуін
жазады;
Металдардың белсенділік
5
никель нитраты (ер-ді) + қорғасын (қ)
1
қатарын қолданып орынбасу
теңдеуінің жүрмейтінін жазады;
реакцияларының жүру
мыс (II) нитраты (ер-ді) + мырыш (қ)
1
мүмкіндігін болжайды
теңдеуін құрастырады.
Барлығы
15
14
Металдар белсенділігін салыстыру бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты
ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні___________________________________________
Бағалау критерийі
Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен
Орта
Жоғары
Белсенді металдардың
Na , Li , K сумен әрекеттескенде
Na , Li , K сумен әрекеттескенде сілті
Na , Li , K сумен әрекеттескенде
салқын сумен, ыстық су
сілті және сутек газы түзілетінін
және сутек газы түзілетінін
сілті және сутек газы түзілетінін
немесе бумен әрекеттесу
анықтауда, су буымен реакция
анықтауда және су буымен реакция
анықтайды және су буымен
теңдеуін құрастырады
теңдеуін жазуда қиналады
теңдеуін жазуда қателіктер жібереді
реакция теңдеуін жазады
Металдар коррозиясын
Мыстан және күмістен жасалған
Мыстан және күмістен жасалған
Мыстан және күмістен жасалған
туындатуға әсер ететін
артефактардың осы күнге дейін
артефактардың осы күнге дейін
артефактардың осы күнге дейін
факторларды анықтайды
сақталу себептері түсіндіруде әсер
сақталу себептерін әсер ететін
сақталу себептері әсер ететін
ететін факторларды атауда қиналады
факторларды атап түсіндіруде
факторларды атап түсіндіреді
қателіктер жібереді
Металдардың
Металдар жұбын анықтауда және
Металдар жұбын анықтауда AI Mg
Металдар жұбын анықтайды
қышқылдармен
сұйытылған тұз қышқыл
– дің сұйытылған тұз қышқыл
және сұйытылған тұз қышқыл
әрекеттесуінің реакция
ерітіндісімен реакция теңдеулерін
ерітіндісімен реакция теңдеулерін
ерітіндісімен реакция
теңдеулерін жазады
жазуда қиналады
жазуда қателіктер жібереді
теңдеулерін жазады
Металдардың тұз
Fe, Mg, Zn-тың тұз ерітіндісінен
Fe Mg Zn -тың тұз ерітіндісінен
Fe, Mg, Zn -тың тұз ерітіндісінен
ерітінділерімен әрекеттесу
металды ығыстырып шығаратынын,
металды ығыстырып шығаратынын
металды ығыстырып
теңдеуін жазады
Cu белсенділігі төмендігін
Cu белсенділігі төмендігін анықтауда
шығаратынын Cu белсенділігі
анықтауда, реакция теңдеуін жазып
реакция теңдеуін жазып дәлелдеуде
төмендігін анықтайды, реакция
дәлелдеуде қиналады
қателіктер жібереді
теңдеуін жазып дәлелдейді
Металдардың белсенділік
Металдардың таныс емес орынбасу
Металдардың таныс емес орынбасу
Металдардың таныс емес
қатарын қолданып
реакцияларының жүру мүмкіндігін
реакцияларының (а) (b) жүру
орынбасу реакцияларының жүру
орынбасу реакцияларының
болжауда қиналады
мүмкіндігін болжауда қателіктер
мүмкіндігін болжайды
жүру мүмкіндігін
жібереді
болжайды
15
2-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР
8.2A Зат мөлшері және Стехиометриялық есептеулер бөлімдері бойынша
жиынтық бағалау
Оқу мақсаты 8.1.1.3 Масса, зат мөлшері және құрылымдық бөлшектер
санын есептеу
8.2.3.5 Химиялық реакция теңдеулері бойынша заттың
массасын, зат мөлшерін есептеу
8.2.3.6 Авогадро заңын білу және қалыпты және
стандартты жағдайлардағы газдар көлемін
есептеуде молярлық көлемді қолдану
8.2.3.7 Газдардың салыстырмалы тығыздығын және
заттың молярлық массасын салыстырмалы
тығыздық бойынша есептеу
8.2.3.8 Газдардың қатысуымен жүретін реакциялар
бойынша есептер шығаруда газдардың көлемдік
қатынас заңын қолдану
Бағалау критерийі Білім алушы
Зат массасы, мөлшері және құрылымдық бөлшектер санын есептеуде формуланы қолданып есептейді
Химиялық реакция теңдеуі бойынша зат массасын, зат мөлшерін анықтайды
Молярлық көлемді қолданып есептеулер жүргізеді
Салыстырмалы тығыздық бойынша газдың тығыздығын және заттың молярлық массасын есептейді
Есептер шығаруда газдардың көлемдік қатынас заңын қолданып есептеулер жүргізеді
Ойлау дағдыларының Қолдану
деңгейі Жоғары деңгей дағдылары
Орындалу уақыты 20 минут
Тапсырма
1. Молекулалар саны 3,01•1023 тең көмірқышқыл газының зат мөлшері және массасын есептеңіз.
A) 5 моль және 220 г
B) 2 моль және 20 г
C) 1 моль және 24 г
D) 0,5 моль және 22 г
2. Мыс (ІІ) оксидін сутекпен тотықсыздандыру нәтижесінде 4 г таза мыс алынған болса
реакцияға түскен мыс (ІІ) оксидінің массасын, зат мөлшерін табыңыз.
(a) Мыс (ІІ) оксидінің сутекпен тотықсыздану реакция теңдеуін жазыңыз.
16
(b) Мыс (ІІ) оксидінің массасын есептеңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(c) Мыс (ІІ) оксидінің зат мөлшері есептеңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
3. 273 К (0°С) температура мен 101,3 кПа қысымда өлшенген 1 моль газ 22,4 л көлем алады.
Атомдардың мен молекулалардың берілген моль санын қалыпты жағдайда алатын көлемдерімен сәйкестендіріңіз.
Атом молекула
көлем (қ.ж)
А) 10 моль аммиак молекуласы
1)
16,8 мольл
В) 0,75 моль сутек атомы
2)
11,2 мольл
С) 0,5 моль аргон атомы
3)
224 мольл
А) _____ В) _____ С) _____
4. Белгісіз газдың сутекпен салыстырмалы тығыздығы 15-ке тең. Осы газдың молярлық массасын табыңыз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
5. Белгілі қысым және температурада азот пен сутекті тікелей әрекеттестіріп аммиак (NH3) алуға болады.
(a) Аммиак синтезінің алынуының реакция теңдеуін жазыңыз.
_____________________________________________________________________________
(b) Аммиак синтезіндегі газдардың көлемдік қатынасын анықтаңыз.
_____________________________________________________________________________
17
Бағалау критерийі
Тапсырма
Дескриптор
Балл
№
Білім алушы
Зат массасы, мөлшері және
1
көмірқышқыл газының зат
1
құрылымдық бөлшектер
мөлшерін есептейді;
санын есептеуде формуланы
көмірқышқыл газының массасын
1
қолданып есептейді
есептейді;
Химиялық реакция теңдеуі
2
мыс (ІІ) оксидінің тотықсыздану
1
бойынша зат массасын, зат
реакция теңдеуін жазады;
мөлшерін анықтайды
мыс (ІІ) оксидінің массасын
1
табады;
мыс (ІІ) оксидінің зат мөлшерін
1
табады;
Молярлық көлемді қолданып
3
аммиак молекуласының көлемін
1
есептеулер жүргізеді
(қ.ж.) сәйкестендіреді;
сутек атомының көлемін (қ.ж.)
1
сәйкестендіреді;
аргон атомының көлемін (қ.ж.)
1
сәйкестендіреді;
Салыстырмалы тығыздық
4
сутекпен салыстырғандағы
1
бойынша газдың тығыздығын
тығыздығы бойынша белгісіз
және заттың молярлық
газдың молярлық массасын
массасын есептейді
есептейді;
Есептер шығаруда газдардың
5
аммиак синтезі реакция теңдеуін
1
көлемдік қатынас заңын
жазады;
қолданып есептеулер
газдардың көлемдік қатынасын
1
жүргізеді
анықтайды.
Барлығы
11
18
Зат мөлшері және Стехиометриялық есептеулер бөлімдері бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні___________________________________________
Бағалау критерийі
Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен
Орта
Жоғары
Зат массасы, мөлшері және
Формула бойынша зат мөлшері
Формула бойынша зат мөлшері
Формула бойынша зат мөлшері
құрылымдық бөлшектер
және молекулалық массаны
молекулалық массаны табуда
және молекулалық массаны
санын есептеуде формуланы
табуда қиналады
қателіктер жібереді
табады
қолданып есептейді
Химиялық реакция теңдеуі
Мыс (ІІ) оксидінің тотықсыздану
Мыс (ІІ) оксидінің тотықсыздану
Мыс (ІІ) оксидінің
бойынша зат массасын, зат
реакция теңдеуін жазуда, теңдеу
реакция теңдеуін жазуда теңдеу
тотықсыздану реакция
мөлшерін анықтайды
бойынша массасын, мөлшерін
бойынша массасын мөлшерін
теңдеуін жазуда, теңдеу
есептеуде қиналады
есептеуде қателіктер жібереді
бойынша массасын, мөлшерін
есептейді
Молярлық көлемді қолданып
Аммиак, сутек және аргон
Аммиак сутек аргон
Аммиак, сутек және аргон
есептеулер жүргізеді
атомдарының (қ.ж) көлемдерін
атомдарының (қ.ж) көлемдерін
атомдарының (қ.ж) көлемдерін
сәйкестендіруде қиналады
сәйкестендіруде қателіктер
сәйкестендіреді
жібереді
Салыстырмалы тығыздық
Газдың молярлық массасын,
Газдардың молярлық массасын
Газдардың молярлық массасын
бойынша газдың
есептеуде қиналады
есептеуде қателіктер жібереді
есептейді
тығыздығын және заттың
молярлық массасын
есептейді
Есептер шығаруда
Көлемдік қатынастар заңын
Көлемдік қатынастар заңын
Көлемдік қатынастар заңын
газдардың көлемдік қатынас
қолданып реакция теңдеуін
қолданып реакция теңдеуін
қолданып реакция теңдеуін
заңын қолданып есептеулер
жазуда қиналады
жазуда қатынасын табуда
жазады
жүргізеді
қателіктер жібереді
19
8.2C Химиялық реакциядағы энергиямен танысу
бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты 8.3.1.1 Заттың жану реакциясының өнімі көбінесе оксид
екенін және құрамында көміртегі бар отын оттекте
жанғанда, көмірқышқыл газы, иіс газы немесе
көміртек түзілетінін түсіну
8.3.1.2 Парниктік эффекттің себептерін түсіндіру және шешу
жолдарын ұсыну
8.3.1.3 Экзотермиялық реакциялар жылу бөле жүретінін, ал
эндотермиялық реакциялар жылу сіңіре жүретінін білу
8.3.1.5 Энергия өзгерісін бөлшектердің кинетикалық
теориясы тұрғысынан түсіндіру
Бағалау критерийі Білім алушы
Көміртекті отындар жанғанда түзілетін оксидтерді және олардың қасиеттерін анықтайды
Парниктік эффектінің себептерін түсіндіреді және шешу жолдарын ұсынады
Экзотермиялық және эндотермиялық реакцияларды ажыратады
• Энергия өзгерісін бөлшектердің кинетикалық
теориясы тұрғысынан сипаттайды
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Орындалу уақыты 20 минут
Тапсырма
1(a) Көміртек оттекте жанғанда түзілетін көміртек диоксидінің формуласын белгілеңіз.
A) CO2
B) SO2
C) SO3
D) CO
(b) Көміртекті отындар оттекте жанғанда күйе, иіс газы, көмірқышқыл газы түзіледі. Көміртек монооксиді және диоксидтерінің түзілуін сәйкестендіріңіз.
і. СО
1. Органикалық заттар жанғанда немесе шірігенде түзіледі
2.
Оттектің артық мөлшерінде жанғанда түзіледі
3.
Оттек жетіспегенде түзіледі
іі. СО2
4.
Түссіз, иіссіз, өте улы газ
5. Металлургияда тотықсыздандырғыш ретінде қолданылады
(i) _______________________________________________________________________
(іі) ______________________________________________________________________
20
2(a) Парниктік эффектінің пайда болу себептеріне мысалдар келтіріп, түсіндіріңіз. ________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________
(b) Парниктік эффектінің шешу жолдарын ұсыныңыз.
1. ________________________________________________________________________
2. ________________________________________________________________________
3. Сөйлемді толықтырыңыз.
Жылу бөле жүретін реакциялар __________________________ деп, жылу сіңіре жүретін
___________________________ реакциялар деп аталады.
Бөлінетін немесе сіңірілетін жылу мөлшері реакцияның ___________________________
деп аталады.
4. Жер бетіндегі кең тараған химиялық қосылыс – су. Суды сутегінің негізгі шикізат көзі ретінде қарастыруға болады. Бірақ ол үшін суды суретте көрсетілгендей электр тоғының көмегімен ажыратуға болады. Осы кезде 572 кДж моль энергия сіңіріледі.
(а) Осы реакцияның термохимиялық реакция теңдеуін жазып көрсетіңіз.
(b) Сутегі мен оттегі газы әрекеттесіп су түзілген кезде химиялық реакция энергиясы қалай өзгереді? Энергия тұрғысынан реакция типін ажыратып жазыңыз.
21
Бағалау критерийі
Тапсыр
Дескриптор
Балл
ма №
Білім алушы
Көміртекті отындар
1
көміртек (IV) оксидтің формуласын
1
жанғанда түзілетін
анықтайды;
оксидтерді және олардың
көміртек монооксиді оттек жетіспегенде
1
қасиеттерін анықтайды
түзілетінін, түссіз, иіссіз, өте улы газ
екенін сәйкестендіреді;
металлургияда тотықсыздандырғыш
1
ретінде қолданылатынын сәйкестендіреді;
көміртек диоксиді оттектің артық
1
мөлшерінде, органикалық заттар жанғанда
немесе шірігенде түзілетінін
сәйкестендіреді;
Парниктік эффектінің
2
парниктік эффекті қалай пайда
1
себептерін түсіндіреді
болатынын түсіндіреді;
және шешу жолдарын
парниктік эффектінің шешу жолдарын
1
ұсынады
ұсынады;
парниктік эффектінің пайда болуына
1
мысалдар келтіреді;
Экзотермиялық және
3
жылу бөле жүретін реакциялар –
1
эндотермиялық
экзотермиялық екенін жазады;
реакцияларды ажыратады
жылу сіңіре жүретін –эндотермиялық
1
екенін жазады;
бөлінетін немесе сіңірілетін жылу
1
мөлшерін жазады;
Энергия өзгерісін
4
судың айырылу реакциясының
1
бөлшектердің
термохимиялық теңдеуін жазады;
кинетикалық теориясы
энергия тұрғысынан реакция типін
1
тұрғысынан сипаттайды
анықтайды.
Барлығы
12
22
Химиялық реакциядағы энергиямен танысу бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні___________________________________________
Бағалау критерийі
Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен
Орта
Жоғары
Көміртекті отындар жанғанда
Оксидтің формуласын табуда,
Оксидтің формуласын табуда
Оксидтің формуласын табады,
түзілетін оксидтерді және
көміртек моно, диоксидінің
көміртек монооксидінің,
көміртек моно, диоксидінің
олардың қасиеттерін
физикалық қасиеттерін
диоксидінің физикалық
физикалық қасиеттерін
анықтайды
сәйкестендіруде қиналады
қасиеттерін сәйкестендіруде
сәйкестендіреді
қателіктер жібереді
Парниктік эффектінің
Парниктік эффектінің себебін
Парниктік эффектінің себебін
Парниктік эффектінің себебін
себептерін түсіндіреді, шешу
түсіндіруде, шешу жолдарын
түсіндіруде шешу жолдарын
түсіндіреді, шешу жолдарын
жолдарын ұсынады
ұсынуда, мысал келтіруде
ұсынудамысал келтіруде
ұсынады, мысал келтіреді
қиналады
қателіктер жібереді
Экзотермиялық және
Экзотермиялық, эндотермиялық
Экзотермиялық эндотермиялық
Экзотермиялық, эндотермиялық
эндотермиялық реакцияларды
реакцияларды ажыратуда,
реакцияларды ажыратуда
реакцияларды ажыратады,
ажыратады
қалдырып кеткен сөздерді жазып
қалдырып кеткен сөздерді жазып
қалдырып кеткен сөздерді жазып
сөйлемді аяқтауда қиналады
сөйлемді аяқтауда қателіктер
сөйлемді аяқтайды
жібереді
Энергия өзгерісін бөлшектердің
Судың термохимиялық теңдеуін
Судың термохимиялық теңдеуін
Судың термохимиялық теңдеуін
кинетикалық теориясы
жазуда және энергия
жазудаэнергия тұрғысынан реакция
жазады және энергия тұрғысынан
тұрғысынан сипаттайды
тұрғысынан реакция типін
типін анықтауда қателіктер жібереді
реакция типін анықтайды
анықтауда қиналады
23
8.2D Сутек. Оттек және озон бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты 8.4.2.1 Сутекті алу және оның қасиеттері мен
қолданылуын зерттеу
8.4.2.3 Оттекті алу және оның қасиеттері мен
қолданылуын зерттеу
8.4.2.4 Оттектің аллотропиялық түр өзгерістерінің құрамы
мен қасиеттерін салыстыру
8.4.2.5 Жер бетіндегі озон қабатының маңызын түсіндіру
Бағалау критерийі Білім алушы
Сутекті алу және оның қасиеттері мен қолданылуын сипаттайды
Оттекті алудың реакция теңдеуін және оттектің қасиеттері мен қолданылуын сипаттайды
Оттектің аллотропиялық түрөзгерістерінің құрамы мен қасиеттерін сәйкестендіреді
Озон қабатының маңызын түсіндіреді
Ойлау дағдыларының Қолдану
деңгейі Жоғары деңгей дағдылары
Орындалу уақыты 20 минут
Тапсырма
1. Зертханада сутекті алуға болатын реакция:
A) Na + ZnCI2 →
B) Mg + HCI →
C) Cu + HCI →
D) Na + CuCI2 →
2. Суретте зертханада сутек газын алып, оның химиялық қасиетін зерттеуге арналған қондырғы көрсетілген. Мырыш пен сұйытылған тұз қышқылын әрекеттестіріп сутегі газын алады.
А сурет
(a) Суретте көрсетілген сутегі газының физикалық қасиеттерін жазыңыз.
_____________________________________________________________________________
(b) Жиналған газ сутегі газы екендігін дәлелдеңіз.
_____________________________________________________________________________
+
(с) HCl → H2 ⎯⎯ B + H2O
(i). Тізбектегі А затын анықтаңыз:
(ii). В затын анықтап, реакция теңдеуін толық жазыңыз. _____________________________________________________________________________
(d) Сутектің қолданылуына мысал келтіріңіз.
_____________________________________________________________________________
24
3. Суретте оттекті зертханада алуға және (а) ауаны, (b) суды ығыстырып жинауға арналған қондырғы көрсетілген.
(а) Суретте оттегі газын жинау барысында оның қандай физикалық қасиеттеріне негізделгендігін жазыңыз.
а-суреті:
б-суреті:
(b) Зертханада калий перманганатын айырып оттекті алудың реакция теңдеуін жазыңыз.
_____________________________________________________________________________
(с) Металдарды дәнекерлеу барысында ацетилен газын қолданады. Ацетилен жанған кезде өте көп мөлшерде жылу және жарық бөлінеді. Ацетиленнің (С2Н2) жану реакция теңдеуін жазып, теңестіріңіз.
_____________________________________________________________________________ 4(a) Оттек және озонның қасиеттерін сәйкестендіріңіз.
Қасиеттері
Оттектің аллотропты түр өзгерістері
1. Тұрақты
А) Оттек
2. Үш атомнан тұрады
В)
Озон
3.
УК сәулелерінен қорғайды
4.
Фотосинтез нәтижесінде түзіледі
А) __________________________
В)
__________________________
(b) Оттектің қолданылуына мысал келтіріңіз.
_____________________________________________________________________________
5. Озон қабатының маңызын түсіндіріңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
25
Бағалау критерийі
Тапсырма
Дескриптор
Балл
№
Білім алушы
Сутекті алу және оның
1, 2
зертханада сутекті қандай заттардан
1
қасиеттері мен қолданылуын
алуға болатынын анықтайды;
сипаттайды
сутегі газының физикалық
1
қасиеттерін жазады;
сутегін анықтау жолын жазады;
1
тізбектегі А затын анықтайды;
1
тізбектегі В затын анықтайды;
1
В заты түзілетін реакция теңдеуін
1
жазады;
сутегі газының қолданылуына
1
мысал келтіреді;
Оттекті алудың реакция
3
калий перманганатын айырып
1
теңдеуін және оттектің
оттекті алудың реакция теңдеуін
қасиеттері мен қолданылуын
жазады;
сипаттайды
оттегі газының физикалық
1
қасиеттерін жазады;
ацетиленнің жану реакциясын
1
жазып, теңестіреді;
Оттектің аллотропиялық
4
оттектің тұрақты және фотосинтез
1
түрөзгерістерінің құрамы
нәтижесінде түзілетінін анықтайды;
мен қасиеттерін
озонның үш атомнан тұратынын
1
сәйкестендіреді
және УК сулелерінен қорғайтынын
анықтайды;
Озон қабатының маңызын
5
озон қабатының маңызын
1
түсіндіреді
түсіндіреді.
Барлығы
13
26
Сутек. Оттек және озон бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні___________________________________________
Бағалау критерийі
Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен
Орта
Жоғары
Сутекті алу және оның
Зертханада сутекті алатын
Зертханада сутекті алатын заттарды
Зертханада сутекті алатын
қасиеттері мен
заттарды анықтауда , физикалық
физикалық қасиеттерін жазуда
заттарды анықтауда , физикалық
қолданылуын
қасиеттерін жазуда, тізбектегі А,
тізбектегі А В заттарын анықтауда
қасиеттерін жазуда, тізбектегі А,
сипаттайды
В заттарын анықтауда және
В затының түзілу реакция теңдеуін
В заттарын анықтауда және оның
оның қолдануына мысал
жазуда сутектің қолдануына
қолдануын жазады
келтіруде қиналады
мысал келтіруде қателіктер
жібереді
Оттекті алудың реакция
Калий перманганатының
Калий перманганатының айырылу
Калий перманганатының
теңдеуін және оттектің
айырылу реакциясын , оттегінің
реакциясын оттегінің физикалық
айырылу реакциясын , оттегінің
қасиеттері мен
физикалық қасиеттерін,
қасиеттерін ацетиленнің жану
физикалық қасиеттерін ,
қолданылуын
ацетиленнің жану реакциясын
реакциясын жазуда қателіктер
ацетиленнің жану реакциясын
сипаттайды
жазуда қиналады
жібереді
жазады
Оттектің аллотропиялық
Оттек және озонның қасиеттерін
Оттек , озонның қасиеттерін
Оттек және озонның қасиеттерін
түрөзгерістерінің
сәйкестендіруде, оттектің
сәйкестендіруде оттектің
сәйкестендіреді, оттектің
құрамы мен қасиеттерін
қолдануына мысал келтіруде
қолдануына мысал келтіруде
қолдануына мысал келтіреді
сәйкестендіреді
қиналады
қателіктер жібереді
Озон қабатының
Озон қабатының маңызын
Озон қабатының маңызын
Озон қабатының маңызын
маңызын түсіндіреді.
түсіндіруде қиналады
түсіндіруде қателіктер жібереді
түсіндіреді
27
3-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР
8.3A Химиялық элементтердің периодтық жүйесі бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты 8.2.1.3 Топтар мен периодтарда элементтер қасиеттерінің
заңдылықпен өзгеретінін түсіндіру
8.2.1.4 Периодтық жүйедегі орны бойынша химиялық
элементті сипаттау
8.2.1.6 Химиялық элементтердің табиғи ұяластарын білу және
сілтілік металдар, галогендер, инертті элементтердің
ұяластарына мысалдар келтіру
8.2.1.7 Химиялық элементтің периодтық кестеде орналасуына
сай қасиеттерін болжау
Бағалау критерийі Білім алушы
Топтар мен периодтарда элементтер қасиеттерінің белгілі заңдылықпен өзгеретінін сипаттайды
• Периодтық жүйедегі орны бойынша химиялық
элементті анықтайды
Химиялық элементтердің табиғи ұяластарын атайды және олардың таңбасын жазады
Металдар және бейметалдар қасиеттерін анықтайды
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Орындалу уақыты 20 минут
Тапсырма
1. Қалып қойған сөздерді бос орынға жазыңыз.
Химиялық элементтер қасиеттерінің период, топ бойынша өзгеруі заңдылық.
Әрбір период _______________________ басталып, _________________ аяқталады. Олардың период бойынша ___________________қасиеті кемиді, ___________________ қасиеті артады.
Топ бойынша жоғарыдан төмен қарай металдардың ___________________ қасиеті кеміп, ___________________ қасиеті артады.
2.
(a) Химиялық элементтердің периодтық кестесін қолдана отырып, 3-периодта орналасқан сыртқы деңгейінде 3 электроны бар элементті атаңыз.
____________________________________________________________________________
(b) ІІА топшасындағы элементтердің сыртқы деңгейдегі электрондар саны _________ тең
(c) Сыртқы электрондық қабатында электрон саны бірдей элементтерді теріп жазыңыз. Li, C, O, Na, Al, P, K.
3. (а) Галогендер табиғи ұяластарына жататын элементтердің тобы мен топшасын жазыңыз.
28
(b) Галогендер табиғи ұяластарына жататын элементтерді жазыңыз.
(с) Галогендердің сыртқы энергетикалық деңгейіндегі электрондар санын, сутекті қосылыстардағы валенттілігін көрсетіңіз.
4. (а) Периодтық кестені қолдана отырып, Аl ,Na, Mg металдық қасиеттерінің арту ретімен орналастырыңыз.
(b) Берілген элементтердің бейметалдық қасиетін салыстырыңыз ( өз жауабыңызды
, белгісімен көрсетіңіз).
(i). P N
(ii). Si Cl
29
Бағалау критерийі
Тапсырма
Дескриптор
Балл
№
Білім алушы
Топтар мен периодтарда
1
периодтың анықтамасын жазады;
1
элементтер қасиеттерінің
период бойынша металдық,
1
белгілі заңдылықпен
бейметалдық қасиет өзгерісін жазады;
өзгеретінін сипаттайды
топ бойынша металдық, бейметалдық
1
қасиет өзгерісін жазады;
Периодтық жүйедегі орны
2
электрон саны бойынша элементті
1
бойынша химиялық
анықтайды;
элементті анықтайды
элементтердің сыртқы энергетикалық
1
деңгейіндегі электрон санын жазады;
сыртқы электрон қабатындағы электрон
1
сандары бірдей элементтерді жазады;
Химиялық элементтердің
3
табиғи ұяластарды анықтайды;
1
табиғи ұяластарын атайды
табиғи ұяласқа жататын элементтерді
1
және олардың таңбасын
жазады;
жазады
табиғи ұялас элементтердің ортақ
1
қасиетін көрсетеді;
Металдар және
4
период бойынша металдарды
1
бейметалдар қасиеттерін
қасиеттерінің арту ретімен
анықтайды
орналастырады;
топ бойынша бейметалдық қасиетті
1
салыстырады;
период бойынша бейметалдық қасиетті
1
салыстырады.
Барлығы
12
30
Химиялық элементтердің периодтық жүйесі бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні___________________________________________
Бағалау критерийі
Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен
Орта
Жоғары
Топтар мен периодтарда
Периодтың анықтамасын
Периодтың анықтамасын жазуда
Периодтың анықтамасын жазады,
элементтер
жазуда, период бойынша
период бойынша металдық,
период бойынша металдық,
қасиеттерінің белгілі
металдық, бейметалдық қасиет
бейметалдық қасиет өзгерісін жазуда
бейметалдық қасиет өзгерісін
заңдылықпен өзгеретінін
өзгерісін жазуда, топ бойынша
топ бойынша металдық, бейметалдық
жазады, топ бойынша металдық,
сипаттайды
металдық, бейметалдық қасиет
қасиет өзгерісін жазуда қателіктер
бейметалдық қасиет өзгерісін
өзгерісін жазуда қиналады
жібереді
жазады
Периодтық жүйедегі
Период және топ бойынша
Период топ бойыншаІІА
Период және топ бойынша сыртқы
орны бойынша
сыртқы қабаттағы электрондар
топшасындағы сыртқы қабаттағы
қабаттағы электрондар санын,
химиялық элементті
санын, сипаттамасы бойынша
электрондар санын элементті
сипаттамасы бойынша элементті
анықтайды
элементті анықтауда қиналады
анықтаудаэнергетикалық деңгей санын
анықтайды
анықтауда қателіктер жібереді
Химиялық
Табиғи ұяластарды анықтауда,
Табиғи ұяластарды анықтауда
Табиғи ұяластарды анықтайды,
элементтердің табиғи
элементтерді жазуда, ортақ
элементтерді жазуда ортақ
элементтерді жазады, ортақ
ұяластарын атайды және
қасиеттерін көрсетуде
қасиеттерін көрсетуде қателіктер
қасиеттерін көрсетеді
олардың таңбасын
қиналады
жібереді
жазады
Металдар және
Период бойынша металдарды
Период бойынша металдарды
Период бойынша металдарды
бейметалдар қасиеттерін
қасиеттерінің арту ретімен
қасиеттерінің арту ретімен
қасиеттерінің арту ретімен
анықтайды
орналастыруда, топ период
орналастыруда, топ период бойынша
орналастырады, топ және период
бойынша бейметалдық қасиетті
бейметалдық қасиетті салыстыруда
бойынша бейметалдық және
салыстыруда қиналады
қателіктер жібереді
бейметалдық қасиеттерді
салыстырады
31
8.3B Химиялық байланыс түрлері бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты
8.1.4.1 Электртерістілік ұғымы
негізінде атомдар
арасындағы
ковалентті
байланыстың
түзілуін
түсіндіру
8.1.4.2 Иондық
байланыстың
түзілумеханизмін сипаттау
және иондық қосылыстардың қасиеттерін болжау
8.1.4.3 Заттар
қасиеттерінің
кристалдық
тор типтеріне
тәуелділігін түсіндіру
Бағалау критерийі
Білім алушы
•
Периодтық
кестеде
период
және
топ
бойынша
электртерістіліктің өзгерісін анықтайды
• Атомдар
арасындағы
ковалентті
байланыстың
түзілуін сипаттайды
• Ковалентті
және
иондық
байланысы бар
қосылыстарды ажыратады
•
Иондық
байланыстың
түзілу
механизмін
сипаттайды, иондық қосылыстардың қасиеттерін
болжайды
•
Заттар қасиеттерінің
кристалдық
тор
типтеріне
тәуелділігін түсіндіреді
Ойлау дағдыларының
Білу және түсіну
деңгейі
Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Орындалу уақыты
20 минут
Тапсырма
1. Периодтық жүйеде период бойынша солдан оңға қарай, топ бойынша жоғарыдан төмен қарай химиялық элементтердің электртерістіктері қалай өзгереді?
A) өзгермейді
B) артады және артады
C) артады және кемиді
D) кемиді және кемиді
2. Ковалентті байланысы бар қосылыстар берілген Ғ2, НBr (а) Ковалентті байланыс түрлерін ажыратып жазыңыз.
(b) Нүктелер мен айқыштар (Льюистің диаграммасы) диаграммасын қолданып ковалентті байланыстардың түзілу механизмін түсіндіріңіз.
(с) Электрон бұлттарының қаптасуы арқылы химиялық байланыстардың түзілу сызбасын сызыңыз.
32
3.Заттың формуласы мен химиялық байланыс түрін сәйкестендіріңіз.
Заттың формуласы
Химиялық байланыс түрі
А) С (графит)
1)
Ковалентті полярлы
В) H2S
2)
Иондық
С) CsCl
3)
Алып құрылымды ковалентті полярсыз
D) S8
4)
Ковалентті полярсыз
А) ____
В) ____ С) ____ D) ____
4(a) Кальций оксидіндегі (СаО) байланыстың түзілуін Льюис диаграммасы бойынша нүктелер және айқыштар арқылы көрсетіңіз.
(b) Кальций оксидіндегі байланыс түрін анықтаңыз.
______________________________________________________________________________
(c) Кальций оксидіндегі байланыстың түзілу механизмін сипаттаңыз.
(d) Кальций оксидінің 2 қасиетін болжап жазыңыз.
1-қасиеті _______________________________________________________
2-қасиеті______________________________________________________
5. Берілген кристалл торы түріне қарап қосылыстағы химиялық байланыстарды анықтаңыз және қосылыстың қасиеттерін болжаңыз.
Химиялық байланыс
Кристалл торлары
Заттың қасиеттері
33
Бағалау критерийі
Тапсырма
Дескриптор
Балл
№
Білім алушы
Периодтық кестеде период
1
элементтердің электртерістілік
1
және топ бойынша
өзгерісін период және топ бойынша
электртерістіліктің өзгерісін
анықтайды;
анықтайды
Атомдар арасындағы
2
ковалентті байланыс түрлерін
1
ковалентті байланыстың
ажыратады;
түзілуін сипаттайды
Ғ2 молекуласындағы ковалентті
1
байланыстың түзілу механизмін
жазады;
HBr молекуласындағы ковалентті
1
байланыстың түзілу механизмін
жазады;
Ғ2 молекуласындағы электрон
1
бұлттарының қаптасуын көрсетеді;
HBr молекуласындағы электрон
1
бұлттарының қаптасуын көрсетеді;
Ковалентті және иондық
3
иондық және ковалентті полярлы
1
байланысы бар
байланыс түрін формуламен
қосылыстарды ажыратады
сәйкестендіреді;
ковалентті полярсыз және алып
1
құрылымды байланыстарды
формуламен сәйкестендіреді;
Иондық байланыстың түзілу
4
кальций оксидіндегі химиялық
1
механизмін сипаттайды,
байланыстың түзілуін жазады;
иондық қосылыстардың
кальций оксидіндегі байланыс түрін
1
қасиеттерін болжайды
анықтайды;
байланыстың түзілу механизмін
1
сипаттайды;
кальций оксидінің 2 қасиетін
1
болжайды;
Заттар қасиеттерінің
5
атомдық кристалл торға тән
1
кристалдық тор типтеріне
байланыс түрін анықтайды және
тәуелділігін түсіндіреді
қасиетін болжайды;
молекулалық кристалл торға тән
1
байланыс түрін анықтайды және
қасиетін болжайды;
иондық кристалл торға тән
1
байланыс түрін анықтайды және
қасиетін болжайды.
Барлығы
15
34
Химиялық байланыс түрлері бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні___________________________________________
Бағалау критерийі
Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен
Орта
Жоғары
Периодтық кестеде
Период және топ бойынша
Период топ бойынша элементтердің
Период және топ бойынша
период және топ
элементтердің электртерістілік
электртерістілік өзгерісін анықтауда
элементтердің электртерістілік
бойынша
өзгерісін анықтауда қиналады
қателіктер жібереді
өзгерісін анықтайды
электртерістіліктің
өзгерісін анықтайды
Атомдар арасындағы
Ғ2 , НBr байланыс түрін
Ғ2 , НBr байланыс түрін анықтауда
Ғ2 , НBr байланыс түрін
ковалентті
анықтауда, байланыстардың түзілу
байланыстардың түзілу механизмін
анықтайды , байланыстардың
байланыстың түзілуін
механизмін түсіндіріп жазуда және
түсіндіріп жазуда электрон
түзілу механизмін түсіндіреді
сипаттайды
электрон бұлттарының қаптасуын
бұлттарының қаптасуын көрсетуде
және электрон бұлттарының
көрсетуде қиналады
қателіктер жібереді
қаптасуын көрсетеді
Ковалентті және
Ковалентті және иондық
Ковалентті полярлы полярсыз алып
Ковалентті және иондық
иондық байланысы бар
байланыстарды заттың
құрылымды иондық байланыстарды
байланыстарды заттың
қосылыстарды
формуласымен сәйкестендіруде
заттың формуласымен
формуласымен сәйкестендіреді
ажыратады
қиналады
сәйкестендіруде қателіктер жібереді
Иондық байланыстың
Түзілу механизмін сипаттап иондық
NaСІ нүктелер және айқыштар
Иондық байланыстың түзілу
түзілу механизмін
қосылыстардың қасиеттерін
арқылы диаграмма сызуда механизмін
механизмін сипаттап иондық
сипаттайды, иондық
болжауда қиналады
сипаттауда байланыс түрі иондық
қосылыстардың қасиеттерін
қосылыстардың
қосылыстардың қасиеттерін болжауда
болжайды
қасиеттерін болжайды
қателіктер жібереді
Заттар қасиеттерінің
Кристалл торға тән байланыс
Иондық молекулалық атомдық
Кристалл торға тән байланыс
кристалдық тор
түрін анықтауда және қасиетін
кристалл торға тән байланыс түрін
түрін анықтайды және қасиетін
типтеріне тәуелділігін
болжауда қиналады
анықтайды және иондық
болжайды
түсіндіреді
молекулалық атомдық қасиетін
болжауда қателіктер жібереді
35
8.3C Ерітінділер және ерігіштік бөлімі бойынша жиынтық бағалау
.
Оқу мақсаты 8.3.4.3 Заттың ерігіштігіне температураның әсерін түсіндіру
8.3.4.4 Буландыру техникасын қолдана отырып, заттың 100 г
судағы ерігіштігін есептеу, алынған нәтижелерді
анықтамалық мәндермен салыстыру
8.3.4.5 Еріген заттың массалық үлесі мен ерітіндінің белгілі
массасы бойынша еріген заттың массасын есептеу
8.3.4.6 Ерітіндідегі заттың молярлық концентрациясын
есептеу
Бағалау критерийі Білім алушы
• Заттың ерігіштігіне температураның әсерін
сипаттайды
• Заттың 100 г судағы ерігіштігін есептейді
• Массалық үлесі мен ерітіндінің белгілі массасы
бойынша еріген заттың массасын анықтайды
• Ерітіндідегі заттың пайыздық және молярлық
концентрациясын анықтайды
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Орындалу уақыты 20 минут
Тапсырма
1. Суретте заттар ерігіштігінің температураға тәуелділік графигі көрсетілген. Графикті қолданып сұрақтарға жауап беріңіз.
(a) Суреттегі графикті қолданып қатты заттардың судағы ерігіштігінің температураға тәуелділігін түсіндіріңіз.
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
(b) 80ºС температурада мыс сульфаты кристаллогидратының (CuSO4 •5 H2O) ерігіштігін анықтаңыз.
36
(c) Cуреттегі мыс сульфаты кристаллогидратының (CuSO4•5H2O) температурасын 80ºС- дан
20ºС- қа салқындатқанда қанша тұз кристалданатындығын есептеңіз.
_______________________________________________________________________________
(d) 10ºС температурада калий нитратының (КNO3) 100 г суда 20г ериді. Температураны 50ºС
арттырса калий нитратының (КNO3) 100г судағы ерігішітігін анықтаңыз.
_______________________________________________________________________________
(e) Тұздардың суда ерігіштігіне температураның әсерін түсіндіріңіз.
_______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
2. Массасы 200 г 15%-дық ерітінді дайындау үшін қанша тұз және су алу керектігін есептеңіз.
3(a) Натрий гидроксидінің көлемі 2000 мл ерітіндісінде 16 г еріген зат болса, осы ерітіндінің молярлық концентрациясы қанша болатынын есептеңіз.
(b) Ерітіндідегі заттардың молярлық концентрациясы дегеніміз-
_______________________________________________________________________________
__________________________________________________. Оның өлшем бірліктері
_________________________________ арқылы белгіленеді
37
Бағалау критерийі
Тапсырма
Дескриптор
Балл
№
Білім алушы
Заттың ерігіштігіне
1(a, b)
графикті қолданып заттардың судағы
1
температураның әсерін
ерігіштігін түсіндіреді;
сипаттайды
мыс сульфаты кристаллогидратының
1
ерігіштігін анықтайды;
Заттың 100 г судағы
1 (c, d, e)
мыс сульфаты кристаллогидратының
1
ерігіштігін есептейді
салқындатқандағы ерігіштігін
анықтайды;
тұздардың суда ерігіштігіне
1
температураның әсерін сипаттайды
;
Массалық үлесі мен
2
ерітіндідегі еріген заттың массасын
1
ерітіндінің белгілі
табуға арналған формуланы
массасы бойынша еріген
қолданады;
заттың массасын
еріген заттың массасын табады;
1
анықтайды
судың массасын табады
;
1
Ерітіндідегі заттың
3
молярлық концентрацияны есептеуге
1
пайыздық және молярлық
арналған формуланы қолданады;
концентрациясын
натрий гидроксидінің молекулалық
1
анықтайды
массасын есептейді;
натрий гидроксидінің зат мөлшерін
1
есептейді;
молярлық концентрациясын есептейді;
1
молярлық концентрацияның
1
анықтамасын жазады.
Барлығы
12
38
Ерітінділер және ерігіштік бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні___________________________________________
Бағалау критерийі
Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен
Орта
Жоғары
Заттың ерігіштігіне
Графикті қолданып заттардың суда
Графикті қолданып заттардың суда
Графикті қолданып заттардың
температураның әсерін
ерігіштігін, (CuSO4 ˟5 H2O)
ерігіштігін (CuSO4 ˟5 H2O)
суда ерігіштігін, (CuSO4 ˟5 H2O)
сипаттайды
ерігіштігін анықтауда қиналады
ерігіштігін анықтауда қателіктер
ерігіштігін анықтайды
жібереді
Заттың 100 г судағы
Затты салқындатқандағы
Затты салқындатқандағы
Затты салқындатқандағы
ерігіштігін есептейді
ерігіштігін анықтауда, ерігіштікке
ерігіштігін анықтауда ерігіштікке
ерігіштігін анықтайды,
температураның әсерін
температураның әсерін
ерігіштікке температураның
түсіндіруде қиналады
түсіндіруде қателіктер жібереді
әсерін түсіндіреді
Массалық үлесі мен
Формуланы қолданып еріген
Формуланы қолдануда еріген
Формуланы қолданып еріген
ерітіндінің белгілі
заттың және судың массасын
заттың және судың массасын
заттың және судың массасын
массасы бойынша еріген
есептеуде қиналады
есептеуде қателіктер жібереді
есептейді
заттың массасын
анықтайды
Ерітіндідегі заттың
Формуланы қолдануда NaOH
Формуланы қолдануда NaOH
Формуланы қолданып NaOH
пайыздық және молярлық
молярлық массасы, зат мөлшерін,
молярлық массасы зат мөлшерін
молярлық массасы, зат мөлшерін,
концентрациясын
молярлық концентрациясын
молярлық концентрациясын
молярлық концентрациясын
анықтайды
есептеуде, анықтамасын жазуда
есептеуде анықтамасын жазуда
есептейді, анықтамасын жазады
қиналады
қателіктер жібереді
39
4-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР 8.4A Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластары. Генетикалық байланыс бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты
8.3.4.7 Оксидтердің жіктелуін және қасиеттерін білу, олардың
химиялық
қасиеттерін
сипаттайтын
реакция
теңдеулерін құрастыру
8.3.4.8 Қышқылдардың жіктелуін, қасиеттерін білу және
түсіну, олардың химиялық қасиеттерін сипаттайтын
реакция теңдеулерін құрастыру
8.3.4.9 Негіздердің жіктелуі мен қасиеттерін білу және түсіну,
олардың химиялық қасиеттерін сипаттайтын реакция
теңдеулерін құрастыру
8.3.4.12 Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластары
арасындағы генетикалық байланысты зерттеу
Бағалау критерийі
Білім алушы
Оксидтердің, қышқылдардың және негіздердің жіктелуін, қасиеттерін анықтайды, реакция теңдеулерін жазады
Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластары арасындағы генетикалық байланысты анықтайды
Ойлау дағдыларының Қолдану
деңгейі Жоғары деңгей дағдылары
Орындалу уақыты 20 минут
Тапсырма
1. Оксидтерді жіктеп, химиялық қасиетін сипаттайтын реакция теңдеулерін жазыңыз. Тұз түзетін оксидтерді сәйкестендіріңіз.
Оксид
Оксидтердің түрлері
1.
Na2O
І. Негіздік
2.
SO2
3.
P2O5
ІІ. Қышқылдық
4.
CrO3
5.
AI2O3
ІІІ. Амфотерлі
6.
CaO
І. ____________________ ІІ. ____________________ІІІ. ____________________
2. Берілген оксидтердің Na2O, P2O5, AI2O3 химиялық қасиетін сипаттайтын реакция теңдеулерін сумен, сұйылтылған тұз қышқылымен, натрий гидроксиді ерітіндісімен жазыңыз.
(і) реакция теңдеуі _______________________________________________________
(ii) реакция теңдеуі _______________________________________________________
(ііі) реакция теңдеуі ______________________________________________________
(iv) реакция теңдеуі _______________________________________________________
(v) реакция теңдеуі _______________________________________________________
(vi) реакция теңдеуі_______________________________________________________
40
3(a) Сөйлемді толықтырыңыз.
Қышқылдарды құрамындағы сутек атом санына байланысты: ___________ және
_______________, ___________ деп, ал оттектің болу болмауына байланысты:
____________ және ___________________ деп жіктейді.
(b) Мына металдардың: Zn, Cu, Ag, қайсысы H2SO4 ерітіндісімен әрекеттеседі, мүмкін болатын реакция теңдеуін жазып, теңестіріңіз.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
4(a) Суда еритін негіздерді (сілтілер) бөліп көрсетіңіз. Cu(OH)2, NaOH, Ba(OH)2, AI(OH)3 . _____________________________________________________________________________
(b) Реакция теңдеуін аяқтап, түзілген тұзды атаңыз: AI(OH)3 + HCI →
5. Оқушы сабақта төмендегідей тәжірибелер жасады. Мыс ұнтағын қыздырып қара түсті мыс оксидін алды. Осы қара түсті ұнтаққа күкірт қышқылын құйып, қыздырғанда көк түсті мыс сульфатының ерітіндісіне айналды. Бұл ерітіндіге калий гидроксидінің ерітіндісін құйғанда көк түсті мыс гидроксидінің тұнбасы түзілді. Осы түзілген тұнбаны қыздырып, қара түсті мыс оксидін алды.
Оқушының іс- әрекетінде аталған заттардың химиялық формулаларын қолданып өзгерістерді жүзеге асыратын реакция теңдеулерін жазып, теңестіріңіз.
1 2 3 4
Сu → ... ... ..→ CuSO4 → ... .. ... →СuO
1. ______________________________________________________________
2. ______________________________________________________________
3. ______________________________________________________________
4. ______________________________________________________________
41
Бағалау критерийі
Тапсырма
Дескриптор
Балл
№
Білім алушы
Оксидтердің,
1-2
оксидтерді номенклатура бойынша
1
қышқылдардың және
жіктейді;
негіздердің жіктелуін,
Na2O-нің сумен реакция теңдеуін
1
қасиеттерін анықтайды,
жазады;
реакция теңдеулерін
Na2O-нің сұйытылған тұз қышқылмен
1
жазады
реакция теңдеуін жазады;
P2O5 -нің натрий гидроксидімен
1
реакция теңдеуін жазады;
P2O5-нің сумен реакция теңдеуін
1
жазады;
AI2O3-нің сұйытылған тұз қышқылмен
1
реакция теңдеуін жазады;
AI2O3-нің натрий гидроксидімен
1
реакция теңдеуін жазады;
3
сөйлемді толықтырып аяқтайды;
1
мырышты күкірт қышқылымен реакция
1
теңдеуін жазады;
4
суда еритін негіздерді ( сілтілерді)
1
теріп жазады;
реакция теңдеуін аяқтап жазады,
1
түзілген тұзды атайды;
Бейорганикалық
5
1-реакция теңдеуін жазып, теңестіреді;
1
қосылыстардың негізгі
2-реакция теңдеуін жазып, теңестіреді;
1
кластары арасындағы
генетикалық байланысты
3-реакция теңдеуін жазып, теңестіреді;
1
анықтайды
4-реакция теңдеуін жазып, теңестіреді.
1
Барлығы
15
42
Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластары. Генетикалық байланыс бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні___________________________________________
Бағалау критерийі
Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен
Орта
Жоғары
Оксидтердің,
Оксидтердің жіктелуін,
Оксидтердің жіктелуін Na2O P2O5
Оксидтердің жіктелуін, химиялық
қышқылдардың және
химиялық қасиеттерін
сумен қышқылмен негізбен AI2O3
қасиеттерін сипаттайтын реакция
негіздердің жіктелуін,
сипаттайтын реакция
қышқылмен негізбен қасиеттерін
теңдеулерін жазады
қасиеттерін
теңдеулерін жазуда қиналады
сипаттайтын реакция теңдеулерін
анықтайды, реакция
жазуда қателіктер жібереді
теңдеулерін жазады
Тиісті сөздерді орнына қойып
Тиісті сөздерді орнына қойып сөйлемді
Тиісті сөздерді орнына қойып
сөйлемді аяқтауда, реакция
аяқтауда химиялық қасиетін
сөйлемді аяқтайды, реакция
теңдеуін жазуда қиналады
сипаттайтын реакция теңдеуін жазуда
теңдеуін жазады
қателіктер жібереді
Сілтілерді теріп жазуда,
Сілтілерді теріп жазуда реакция
Сілтілерді теріп жазады, реакция
реакция теңдеуін аяқтауда
теңдеуін аяқтаудатұзды атауда
теңдеуін аяқтайды және тұзды
және тұзды атауда қиналады
қателіктер жібереді
атайды
Бейорганикалық
Генетикалық байланысты жүзеге
Мыс оксидін алу оның қышқылмен
Генетикалық байланысты жүзеге
қосылыстардың негізгі
асыратын реакция теңдеулерін
әрекеттесу мыс сульфатының калий
асыратын реакция теңдеулерін
кластары арасындағы
құрастыруда қиналады
гидроксидімен реакциясының мыс
құрастырады
генетикалық
гидроксидінің ыдырау реакциясының
байланысты анықтайды
теңдеулерін құрастыруда теңестіруде
қателіктер жібереді
43
8.4B Көміртек және оның қосылыстары бөлімі бойынша жиынтық бағалау
.
Оқу мақсаты 8.4.3.1 Көміртек неліктен көптеген қосылыстарында төрт
байланыс түзетінін түсіндіру
8.4.3.3 Көміртектің аллотропиялық түрөзгерістерінің
құрылысын және қасиеттерін салыстыру
8.4.3.6 Көміртек жанған кезде көміртек диоксиді мен
көміртек монооксидінің түзілу жағдайларын
сипаттау және тірі ағзаларға иіс газының
физиологиялық әсерін түсіндіру
8.4.3.7 Көмірқышқыл газын ала алу, оны анықтау және
қасиеттерін зерттеу
Бағалау критерийі Білім алушы
• Көміртек көптеген қосылыстарында төрт байланыс
түзетінін сипаттайды
• Көміртектің аллотропиялық түрөзгерістерінің
құрылысын және қасиеттерін салыстырады
• Көміртек жанған кезде түзілген көміртек диоксиді мен
көміртек монооксидінің қасиеттерін салыстырады, иіс газының физиологиялық әсерін сипаттайды
• Зертханада көмірқышқыл газын алып, оны анықтайды
және қасиеттерін зерттеп жазады
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Орындалу уақыты 20 минут
Тапсырма
1. Көміртектің қосылыстарда төрт байланыс түзетінін атом құрылысы бойынша сипаттауға болады. Суретте көміртек атомының қалыпты күйдегі электрондарының энергетикалық деңгейде орналасуы көрсетілген. Қозған күйдегі электрондардың орналасуын сызып көрсетіңіз.
(a) Көміртек атомының төрт байланыс түзетінін метанның (СН4) мысалында көрсетіңіз.
(b) Метанның (СН4) молекуласындағы байланыс типін анықтаңыз.__________________
44
2.Төмендегі кестедегі көміртек аллотроптарының: кристалл торының пішінін, қасиеттерін, қолданылуын сәйкестендіріңіз.
Көміртектің
Кристалдық
Қасиеттері
Қолданылуы
аллотропты
торының
түр өзгерістері
пішіні
І. Алмаз
1.
Қатты, қара түсті
1.Электротехникада жаңа
кристалды, қиын
материалдар алуда
балқиды
ІІ. Графит
2.
2.
Өте қатты, бірақ
2.Фотоэлементтерде
морт, мөлдір,
қолданылады
электр тогын
өткізбейді
ІІІ. Карбин
3.
3.
Металдық жылтыры
3. Қатты тау жыныстарын
бар, майлы сезіледі,
бұрғылайтын құралдың
электр тогын
ұшын қайрауда
өткізеді
IV. Фуллерен
4.
4.
Қара түсті ұсақ
4. Отқа төзімді ыдыстарды
кристалды ұнтақ,
жасауда, электродтарды
жартылай өткізгіш
өндіруде
І.________________
ІІ.________________
ІІІ._______________
IV. _______________
3. Көміртек оксидтері: СО және СО2 мына заттардың қайсысымен NaOH, H2O, Na2O, О2, CuO әрекеттесетіндігін көрсетіңіз.
СО
СО2
1.
1.
2.
2.
3.
3.
4. Көміртекті отындар шала жанған кезде иіс газы түзіледі. Иіс газының адам ағзасына
тигізетін физиологиялық әсеріне 2 мысал келтіріңіз.
(a) 1-мысал_______________________________________________
(b) 2- мысал _______________________________________________
5. Суретте көмірқышқыл газын алуға арналған қондырғы көрсетілген.
(a) Қатысатын реагенттердің атауын бос ұяшықтарға толықтырыңыз.
45
(b) Көмірқышқыл газының жиналғандығын дәлелдеңіз.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
(с) Көмірқышқыл газына әк суымен жүргізілетін сапалық реакция теңдеуін жазыңыз. ______________________________________________________________________________
(d) Жинақталған көмірқышқыл газын дистилденген суда ерітіп, көк лакмус тамызатын болсақ түсі қалай өзгереді?
______________________________________________________________________________
46
Бағалау критерийі
Тапсы
Дескриптор
Балл
рма №
Білім алушы
Көміртек көптеген
1
көміртек атомының қозған күйдегі
1
қосылыстарында төрт
электрондарының орналасуын сызады;
байланыс түзетінін
метанның құрылысын сызады;
1
сипаттайды
метан молекуласындағы байланыс
1
типін анықтайды;
Көміртектің аллотропиялық
2
алмаздың кристалл торын,
1
түрөзгерістерінің құрылысын
қасиеттерін, қолданылуын
және қасиеттерін
сәйкестендіреді;
салыстырады
графиттің кристалл торын,
1
қасиеттерін, қолданылуын
сәйкестендіреді;
карбиннің кристалл торын,
1
қасиеттерін, қолданылуын
сәйкестендіреді;
фуллереннің кристалл торын,
1
қасиеттерін, қолданылуын
сәйкестендіреді;
Көміртек жанған кезде
3, 4
көміртек монооксиді әрекеттесе
1
түзілген көміртек диоксиді
алатын заттарды көрсетеді;
мен көміртек монооксидінің
көміртек диоксиді әрекеттесе алатын
1
қасиеттерін салыстырады, иіс
заттарды көрсетеді;
газының физиологиялық
иіс газының адам ағзасына тигізетін
1
әсерін сипаттайды
әсеріне 1-мысал келтіреді;
иіс газының адам ағзасына тигізетін
1
әсеріне 2-мысал келтіреді;
Зертханада көмірқышқыл
5
реагенттердің атауын жазады;
1
газын алып, оны анықтайды
жинақталған көмірқышқыл газын
1
және қасиеттерін зерттеп
тексеру жолын ұсынады;
жазады
көмірқышқыл газының әк суымен
1
реакциясын жазады;
көмірқышқыл газының судағы
1
ерітіндісінің ортасын анықтайды.
Барлығы
15
47
Көміртек және оның қосылыстары бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні___________________________________________
Бағалау критерийі
Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен
Орта
Жоғары
Көміртек көптеген
Көміртек қосылыстарында төрт
Метанның қозған күйдегі
Көміртек қосылыстарында төрт
қосылыстарында төрт
байланыс түзетінін метан
злектрондарының орналасуын
байланыс түзетінін метан
байланыс түзетінін
молекуласы мысалында сызып
метан молекуласының құрылысын
молекуласы мысалында сызып
сипаттайды
көрсетуде қиналады
байланыс типін анықтауда
көрсетеді
қателіктер жібереді
Көміртектің
Аллотропиялық түрөзгерістерінің
Алмаз графит карбин фуллеренннің
Аллотропиялық
аллотропиялық
құрылысын және қасиеттерін,
құрылысын және қасиеттерін,
түрөзгерістерінің құрылысын
түрөзгерістерінің
қолданылуын сәйкестендіруде
қолданылу аймағын сәйкестендіруде
және қасиеттерін, қолданылуын
құрылысын және
қиналады
қателіктер жібереді
сәйкестендіреді
қасиеттерін салыстырады
Көміртек жанған кезде
Көміртек оксидтері әрекеттесе
Көміртек монооксиді диоксиді
Көміртек оксидтері әрекеттесе
түзілген көміртек
алатын заттарды көрсетуде
әрекеттесе алатын заттарды
алатын заттарды көрсетеді
диоксиді мен көміртек
қиналады
көрсетуде қателіктер жібереді
монооксидінің
қасиеттерін салыстырады,
иіс газының
физиологиялық әсерін
сипаттайды
Зертханада көмірқышқыл
СО газының адам ағзасына әсерін
СО газының адам ағзасына әсерін
СО газының адам ағзасына әсерін
газын алып, оны
сипаттауда, зертханада
сипаттауда зертханада
сипаттайды, зертханада
анықтайды және
көмірқышқыл газын алуда, сапалық
көмірқышқыл газын алудасапалық
көмірқышқыл газын алады,
қасиеттерін зерттеп
реакция теңдеуін жазуда қиналады
реакция теңдеуін жазуда қателіктер
сапалық реакция теңдеуін жазады
жазады
жібереді
48
8.4C Су бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты 8.4.2.7 Судың табиғаттағы айналымын түсіндіру
8.4.2.8 Судың ластануының қауіптілігі мен себебін
анықтау, суды тазарту әдістерін түсіндіру
8.4.2.9 Судың кермектігін анықтау және оны жою
тәсілдерін түсіндіру
8.4.2.10 Суды сусыз мыс (ІІ) сульфатын қолданып анықтау
тәсілін білу
Бағалау критерийі Білім алушы
• Судың табиғаттағы айналымын түсіндіреді
• Судың ластануының қауіптілігі мен себебін
анықтайды, суды тазарту әдістерін ұсынады
• Судың кермектігін ажыратады, кермектілікті жою
тәсілдерін сипаттайды
• Суды сусыз мыс (ІІ) сульфатын қолданып
анықтайды
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Орындалу уақыты 20 минут
Тапсырма
1(a) Ауыз суының құрамында ерімейтін заттар, ауру тудыратын бактериялар болмауы керек. Ауыз суын тазарту жолдарын ұсыныңыз.
(i)_______________________________________________
(ii)_______________________________________________
(iii)_______________________________________________
(b) Жер бетіндегі суды ластаушы көздерді атаңыз.
(i) _______________________________________________
(ii) _______________________________________________
(iii) _______________________________________________
2. Жерасты, теңіз сулары кермек болып келеді. Суретте табиғатта кермек
судың түзілуі көрсетілген.
(a) Кермек су дегеніміз не?
__________________________________
__________________________________
__________________________________
__________________________________
49
(b) Кестені толтырыңыз.
Кермектіліктің
Су кермектілігін
Су кермектілігін
Қыздырған кезде
түрлері
туғызатын
туғызатын аиондар
кермектіліктің қай
катиондар
түрі жойылады
(қажет бөлімге ˅
белгісін қойыңыз)
3. Сусыз мыс сульфатына су тамызғанда түсі өзгереді: A) көкшіл
B) жасыл C) қызыл D) сары
4. Суретте табиғаттағы су айналымы көрсетілген.
(а) Осы суреттегі:
1-процесті атаңыз_______________________________________________
2-процесті атаңыз ______________________________________________
(b) Табиғатта су айналымының бір процесін алып тастайтын болсақ, қоршаған ортада
қандай өзгерістер байқалатындығын өз ойыңызбен жеткізіңіз.
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
50
Бағалау критерийі
Тапсырма
Дескриптор
Балл
№
Білім алушы
Судың ластануының
1
суды тазартудың бірінші жолын
1
қауіптілігі мен себебін
ұсынады;
анықтайды, суды тазарту
суды тазартудың екінші жолын
1
әдістерін ұсынады
ұсынады;
суды тазартудың үшінші жолын
1
ұсынады;
бірінші ластаушы көзді жазады;
1
екінші ластаушы көзді жазады;
1
үшінші ластаушы көзді жазады;
1
Судың кермектігін
2
судың кермектелігіне анықтама жазады;
1
ажыратады, кермектілікті
су кермектілігінің түрлерін жазады;
1
жою тәсілдерін
су кермектілігін тудыратын
1
сипаттайды
катиондарды жазады;
су кермектілігін тудыратын аниондарды
1
жазады;
қайнатқанда жойылатын кермектілік
1
түрін анықтайды;
Суды сусыз мыс (ІІ)
3
мыс сульфаты түсінің өзгеруін
1
сульфатын қолданып
анықтайды;
анықтайды
Судың табиғаттағы
4
су айналымы процестерін жазады;
1
айналымын түсіндіреді
табиғаттағы су айналымының біртұтас
1
процесс екендігін түсіндіреді.
Барлығы
14
51
Су бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні___________________________________________
Бағалау критерийі
Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен
Орта
Жоғары
Суды сусыз мыс (ІІ)
Мыс (ІІ) сульфатының суды
Мыс (ІІ) сульфатының суды
Мыс (ІІ) сульфатының суды
сульфатын қолданып
сіңіріп көк түске айналатынын
сіңіріп көк түске айналатынын
сіңіріп көк түске айналатынын
анықтайды
сипаттауда қиналады
сипаттауда қателіктер жібереді
сипаттайды
Судың ластануының
Ауыз суын тазарту жолдарын
Ауыз суын тазарту жолдарын 123
Ауыз суын тазарту жолдарын
қауіптілігі мен себебін
ұсыныуда, суды ластаушы
ұсыныуда, суды ластаушы көздерді
ұсынады, суды ластаушы
анықтайды, суды тазарту
көздерді атауда қиналады
123 атауда қателіктер жібереді
көздерді атайды
әдістерін ұсынады
Судың кермектігін
Судың кермектелігіне анықтама
Судың кермектелігіне анықтама
Судың кермектелігіне анықтама
ажыратады, кермектілікті
жазуда, су кермектілігінің
жазуда су кермектілігінің
жазады, су кермектілігінің
жою тәсілдерін сипаттайды
түрлерін жазуда, су кермектілігін
түрлерін жазуда су кермектілігін
түрлерін жазады, су
тудыратын катиондарды жазуда,
тудыратын катиондарды
кермектілігін тудыратын
су кермектілігін тудыратын
жазудасу кермектілігін
катиондарды жазады, су
аниондарды жазуда, қайнатқанда
тудыратын аниондарды
кермектілігін тудыратын
жойылатын кермектілік түрін
жазудақайнатқанда жойылатын
аниондарды жазады,
анықтауда қиналады
кермектілік түрін анықтауда
қайнатқанда жойылатын
қателіктер жібереді
кермектілік түрін анықтайды
Судың табиғаттағы
Табиғаттағы су айналымы
Табиғаттағы су айналымы
Табиғаттағы су айналымы
айналымын түсіндіреді
процестерін жазуда, табиғаттағы
процестерін 12 жазуда,
процестерін жазады, табиғаттағы
су айналымының біртұтас
табиғаттағы су айналымының
су айналымының біртұтас
процесс екендігін түсіндіруде
біртұтас процесс екендігін
процесс екендігін түсіндіреді
қиналады
түсіндіруде қателіктер жібереді
52