НЕГІЗДЕРДІҢ ЖІКТЕЛУІ, АЛЫНУЫ, ҚАСИЕТТЕРІ. Шымкент қаласы Қ.Сыпатаев атындағы №7 техникалық мектеп-лицейінің химия-биология пәнінің мұғалімі Ауешова Гаухар.
Сабақтың тақырыбы: НЕГІЗДЕРДІҢ ЖІКТЕЛУІ, АЛЫНУЫ, ҚАСИЕТТЕРІ
Сабақтың мақсаты: 1.білімділігі. Жаңа сабақты меңгеру, білімдерін жетілдіру.
2.дамытушылығы. Жаңа сабақпен өткен тақырыптарды ұштастыра отырып оқушылардың білімдерін одан әрі дамыту және білімге деген ынтасын арттыру.
3. тәрбиелік мақсаты. Оқушыларды ұқыптылыққа, инабаттылыққа, тазалыққа, шыдамдылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Аралас.
Сабақтың әдісі: Сұрақ-жауап, түсіндірмелі.
Сабақтың көрнектілігі: Интерактивті тақта, Менделеевтің периодтық жүйесі, қышқылдардың, негіздердің, тұздардың ерігіштік кестесі.
Сабақтың пән аралық байланысы: Экология, биология
Сабақтың барысы: Ұйымдастыру кезеңі
Үй тапсырмасын тексеру
Жаңа сабақ
Сабақты қорыту
Үйге тапсыма беру.
Үй тапсырмасын тексеруге арналған сәйкестік тест тапсырмалары.
Төмендегі сұрақтарға сәйкес келетін жауаптарын табыңдар.
1. Оксидтер дегеніміз не?- 4.Сутек атомдарынан және қышқыл
қалдықтарынан тұратын күрделі заттар.
2. Негіздер дегеніміз не?- 1. Екі элементтен тұрып оның біреуі
міндетті түрде оттегі болып келетін күрделі заттар.
3. Тұздар дегеніміз не?- 2. Металл атомымен және бір немесе бірнеше гидроксотоптардан құралған күрделі заттар.
4. Қышқылдар дегеніміз не?- 3. Металл атомдарымен және қышқыл қалдықтарынан құралған күрделі заттар
1.Оксидтердің химиялық формулалары?- 2.КОН,Са(ОН)2,Cu(OH)2,
2.Негіздердің химиялық формулалары?- 4. Н2SO4,HNO3,H2CO3,
3.Тұздардың химиялық формулалары?- 1. Al2O3,ZnO,CaO,
4.Қышқылдардың химиялық формулалары?- 3. MgSO4,Na2So4,Ca(NO)3
1. Негіздік оксидтер сумен әрекеттесіп не түзеді?- 2.тұз түзеді.
2. Негіздік және қышқылдық оксидтер өзара әрекеттескенде 1. негіз (сілті)
не түзеді?-
Негіздердің жіктелуі, алынуы, қасиеттері
Негіздер дегеніміз-молекулалары металл атомдарынан және бір немесе бірнеше гидроксо-тобынан тұратын күрделі заттар.
Негіздер
Суда еритін Суда ерімейтін
LiOH,Ca(OH)2,Ba(OH)2, Cu(OH)2,Fe(OH)2, Fe(OH)3,
Екідайлы
Zn(OH)2,Al(OH)2, Be(OH)2,
Cr(OH)3,Pb(OH)2, Sr(OH)2,
Fe(OH)3
Негіздердің құрылымы формуласы
- O-H - O-H
Na-O-H, K-O-H, Ca Al - O-H
- O-H - O-H
Негіздердің алынуы
Суда еритін негіздерді алу.
1.Белсенді металдарды тікелей сумен әрекеттестіреді.
2Na+2H2O=2NaOH+H2
Ca+2H2O=Ca(OH)2+H2
Кальции мен судың әрекеттесуіне тәжірбие жасап көрсету.
1. Ca+2H2O=Ca(OH)2+H2
2. Ca(OH)2 + фенолфталеин = малина түске боялады.
Егер кальции гидроксиді малина түске боялса реакция жүріп жатыр дегені.
2. Белсенді металл оксидтері сумен қосылғанда түзіледі.
Na2O+H2O=2NaOH
CaO+H2O=Ca(OH)2
3.Суда ерімейтін және екідайлы гидроксидтерді алу үшін металлдардың ерімтал тұздарына
CuCl2, FeSO4 AlCl3 сілті қосады.
CuCl2 + 2NaOH = Cu (OH)2 + 2NaCl
FeSO4 + 2NaOH = Fe(OH)2 + Na2SO4
AlCl3 + 3NaOH = Al(OH)3 +3NaCl
Негіздердің физикалық қасиеттері
Негіздердің түстері әр түрлі болады және қатты күйде кездеседі. Суда еритін сілті ерітінділері қолға тигенде сабын тәрізді білінеді және терімен матаны күйдіреді, сондықтан да күйдіргіш сілтілер деп аталады.
Сілтілер индикатор түсін өзгертеді. Қызыл лакмус көгереді, метилорнж сары түске өзгереді, ал түссіз фенолфталеин таңқурайдың түсін береді.
1-ші тәжірбие
1.NaOH + лакмус = көк
2. NaOH + метилоранж = САРЫ
3. NaOH + фенолфталеин = МАЛИНА
Негіздердің химиялық қасиеттері
1. Сілтілер қышқылдық окситтермен әрекетесіп, тұз бен су түзеді.
2NaOH+SiO2=Na2SiO3+H2O
натрии
силикаты
2NaOH+СO2=Na2СO3+H2O
натрии
карбонаты
2. Негіздермен қышқылдар арасында бейтараптану реакциясы жүреді.
2NaOH+Н2О=Na2SO4+2H2O
Fe(OH)2+2HNO3=Fe(NO3)2+2H2O
3. Сілті мен металл тұздары әрекеттесіп, жаңа тұз және ерімейтін негіз алынады.
3NaOH+FeCl3=Fe(OH)3+3NaCl
Негіздердің химиялық қасиеттері төмендегі сызбанұсқада көрсетілген.
Қышқылдық
Оксид
Негіздер қышқыл тұз + су
(сілті) Қышқыл
Ерімтал тұз ерімейтін негіз + жаңа тұз
Екідайлы гидроксидттер негіздік қасиет көрсетіп қышқылмен, сол сияқты қышқылдық қасиет көрсетіп негіздермен әрекеттеседі.
Al2(SO4)3+6NaOH = 2Al(OH)3+3Na2SO4
Al(OH)3- ақ тұнба түзеді, амфотерлі қасиет көрсетеді. Al2O3+H2O=әрекеттеспейді.
Пайда болған Al(OH)3 екі сынауыққа бөліп құямыз, 1-ші сынауыққа HCl,2-еріп кетеді.
1-ші сынауық.. Al(OH)3+3HCl=AlCl3+3H2O
2-ші сынауық.. Al(OH)3+3NaOH=Na3AlO3+3H2O
натрии
алюминаты
( тәжірбие көрсету )
қышқыл
Екідайлы тұз + су Гидроксид
сілті
сілті
Сабақты қорытындылау
Оқушыларға өткен тақырыптар бойынша сұрақтар қойылады.
1. NaOH + лакмус = ( қандай түс пайда болады ) КӨК
2. NaOH +метилоранж = ( қандай түс береді)
3. NaOH +фенолфталеин = ( қандай түс береді ) МАЛИНА
= Na2SiO3+H2O
+
= Na2SO4+H2O
4. +
2HNO
+ =Fe(OH)3+3 NaCl
FeCl
+ 3HCl=AlCl3+3H2O
Al(OH)
+ 3 NaOH=Na3AlO3+3H2O
Натрии
алюминатты
Үйге тапсырма. 124-ші беттегі 1,2,3, сұрақтарға жауап беріп, 4,5,6,7,8,9,10, есептерді шығарып келу.