КІРІСПЕ
Бизнес-жоспар — кәсіпорынның алдына қойған экон. мақсаты мен оны жүзеге асыру жолдары, міндеттері мен әдіс-тәсілдері баяндалған құжат. Бизнес жасау үшін нарықтық орта жан-жақты зерттеледі. Нарықтық ортаның ағымдағы жағдайы, болуы мүмкін өзгерістер мен кедергілер, жобаны іске асырудан түсетін табыс мөлшері, т.б. нақты көрсетіледі. Бизнес-жоспар, көбінесе, банктен кредит алу және оның қайтарылуын қамтамасыз ету үшін жасалады. Меншік иесінің қатысуымен кәсіпорынның стратегиялық дамуының бағыт-бағдары анықталады, осы арқылы жобаның тиімділігі мен қажеттілігі айқындалады.
Бизнес-жоспар болжалды қаржылық нәтижесі көрсетілген жалпы сипаттамадан және он тарауға бөлінген негізгі бөлімнен тұрады:
1. жоба бойынша өндірілген тауарлар (не қызмет) түрлері және олардың бәсекелесу қабілеті сипатталады;
2. тауарларға сұраныс деңгейі мен көлемі ескеріле отырып, өнім өткізу нарығы, өндіріс көлемі мен тауарға қойылатын баға анықталады;
3. бәсекелестер мүмкіндігі (тауарларының сапасы мен бағасы) туралы мәліметтер талданады;
4. маркетингтік зерттеу нәтижелері (тауарларды өткізу және баға саясаты, өнімді сатуда ынталандыру, жарнамалау, т.б.) сараланады;
5. өнім (не қызмет) өндіру жоспары мен өндірістік байланыстар, өндірістік шығындарды азайту және өнім сапасын жақсарту әдістері айқындалады;
6. ұйымдастыру-басқару жұмыстары және қызметкерлермен жұмыс істеу бағдары белгіленеді;
7. жобаның ұйымдық-құқықтық негіздерін көрсететін заңдық құжаттар жасалады;
8. жұмыс барысында кездесетін қауіп-қатерді болжау және оның алдын алу шаралары қарастырылады;
9. жобаның барлық буындарының құндық көрсеткіштері жинақталып, ақшаға шағып көрсетілген қаржы жоспары нақтыланады;
10. қаржы көздері (жобаны іске асыруға жеткілікті соманы қайдан, қанша мөлшерде ала алады және жоба қандай мөлшерде пайда кіргізеді, кредитордан алынған қаражатты мерзімінде қайтара алу қабілеті, т.б.) жобаланады. Бизнес-жоспар тауар, ақша, өндіріс факторы қозғалысының жалпы балансын айқын бейнелейді.
Берілген курстық жұмыстың негiзгi мақсаты пән бойынша алған блiмдерiн бекiту мен тереңдету және фирмалар мен ұйымдардың қызметтерiн бизнес- жоспарлаудың практикалық дағдысын алу болып табылады.
Берiлген курстық жұмыстың мақсаты – шұжық өңдеу саласына кіретін кәсiпорындарды қайта құру және қайтадан жасаудың бизнес-жоспарын құру және оның тиiмділiгiн потециалды инвесторлар үшiн дәлелдеу.
1 ЖОСПАРЛАНАТЫН САЛАНЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫН ҚЫСҚАША СИПАТТАУ
Пісірілген шұжықтарда 55—75% ылғал және 1,8—3,5% тұз болады. Сапасы бойынша жоғары, 1- және 2-сортқа бөлінеді. Турама негізі ретінде сиыр және шошқа еті қолданылады. Сонымен қатар қыртысмай қолданылады. Крахмал, бидай ұны, полифосфат, сүт белогы қосылады. Турамаға жоғары сортты сиыр еті (10-45%), шошқа еті (15-75%) және қыртыс май (20—30%), мускат жаңғағын немесе кардамон қосады.
Фаршталған шұжықтар мұқият сіңірлерден ажыратылған, шошқа және бұзау етінен жасалады, қажетінше қыртысмай, тіл, қан массасын, сүт, жұмыртқа қосылады. Бұл шұжықтарды қолмен жасайды. Тек жоғары сортты болып өндіріледі. Қанды шұжықтар дифибринделген қаннан (фибрин белогы жойылған), қыртысмайдан, шошқа етінен, сиыр етінен, татымдықтар қосып жасалады.
Қанды шұжықтар қою қызыл түсті жағымды дәмді болады.
Ысталған шұжықтар өндіру әдісі бойынша шала ысталған, шикілей ысталған, пісіріліп-ысталған болады. Шала ысталған шұжықта пісірілген шұжыққа қарағанда ылғал аз, ысталған иіс білінеді. Турама құрамына төс кіреді. Жоғары, 1,2,3 сортқа ажыратылады. Шала ысталған шұжықта 30—40% май, 35—60% ылғал және 2,5—4% тұз бар. Ассортименті: Армавирская, Краковская, Полтавская, Таллинская, Охотничьи колбаски, Польская, Баранья және т.б. Шикілей ысталған шұжықта 30—40% ылғал және 3—6% тұз болады. Оларға: Сервелат, Особенная, Суджук, Зернистая, Майкопская, Советская және т.б. Жатады. Пісіріліп ысталған шұжықтарда 38—40% ылғал 5% су болады. Оларға: Деликатесная, Любительская, Баранья жатады.
Ет нандары пісірілген шұжықтар рецептурасына сәйкес жасалады да металл қалыптарда пісіріледі. Консистенциясы пісірілген шұжыққа қарағанда тығыздау, дәмі өзіндік, әлсіз тұзды, татымдықтар хош иісті болады. Құрамында 57—75% ылғал, 3% тұз болады.
Паштеттер ливерлі шұжықтардың шикізаттарынан жасалады. Тураманы қалыптарда пісіреді. Дәмі жағынан ливерлі шұжықтарға ұқсас, бірақ тығыз жағылғыш консистенциялы. Құрамында 50—60% ылғал, 2% тұз болады.
Зельцтар мен сілікпелер. Пісірілген субөнімдерден сорпа және татымдықтар қосып жасалады. Зельцте 55—75% ылғал және 2,5—4% тұз болады. Сілікпеде 80— 85% ылғал және 2—3% тұз болады.
Шұжық өндіруге төмендегідей шикізаттар пайдаланылады: ет, мал ұшасынан қалған өнімдер (субөнімдер), майлы шикізаттар, қант, сүт өнімдері, жұмыртқа және жұмыртқа өнімдері, ұн өнімдері (крахмал), белокты тұрақтандырғыштар, тұздықтау өнімдері (тұз, қант, натрий нитриті, натрий аскорбинаты), дәм татымдық заттар, пияз, сарымсақ, коньяк және мадера, шұжыққаптары. Шұжықтар, негізінен, сиыр және шошқа етінен дайындалынады, ал кейбір түрлері малдың ұшасынан баска органдарынан және ұсақ малдың, буйволдың, түйенің, жылқының, құстардын, қоянның еттерінен дайындалынады.
Етті дайындау (подготовка мяса) — етті шұжық жасауға дайындау, ұшаны жіліктеуден (разделка), ұшадағы етті сүйегінен ажыратудан (обвалка), сіңірлерден, көк еттерден, майдан, қан тамырларынан, майда сүйектерден, шеміршектен ажырату (жиловка) және етті сорттаудан тұрады.
Етті тұздау (посол мяса) — шұжық өндірісінде олардың сақталу мерзімін арттыру үшін, әдемі түс, дәм, хош иіс беру үшін тұздайды. Тұздаудың үш тәсілі бар: құрғақтай тұздау, ылғалдап тұздау және аралас тұздау. Құрғақ тұздау кезінде еттің бетіне тұздау қоспасын жағып ұстайды. Мұндай тәсіл көбіне майы көп еттерді, шпикті, ұзақ сақталынатын сан еттерді тұздауда қолданылады. Ылғалдап тұздауда өнімдерді сыйымдылықтарға салып үстінен тұздықтар құйып ұстайды. Тұз еттің ортасына біркелкі тарауы үшін ерітіндіні шприцті инелер арқылы таратады. Аралас тұздауда алдымен өнімді құрғақтай тұздап артынан ерітіндімен тұздайды.
Етті тарту (измельчение мяса) — етті тұздау алдында алдын ала еттартқышта тартады, содан соң тұздап қайтадан майдалап еттертқыштан өткізеді.
Етті араластыру (перемешивание мяса) — шұжықтағы компоненттер толығымен араласу үшін ет турамасын арнаулы машинада араластырады.
Етті қапқа немесе формаға сықпалау (шприцевание мяса в оболочки или формы) — арнаулы сықпалау құралымен етті қаптарға сықпалап кіргізеді. Соңғы кездерде вакуумды сықпалау машиналары қолданылады. Шұжық өндіруде табиғи ішектер немесе жасанды қаптау материалдары пайдаланылады. Табиғи қаптарға сиыр, қой, ешкі, шошқа ішектері, ұлтабарлары, т.б. пайдаланылады. Жасанды қаптарға — целлюлозалы (боялмаған, лактанбаған, маркасы А целлофандар), белокты (арнаулы өндеуден өткен, ірі қара малдың майдаланған терісінен), қағаз, синтетикалық материалдан жасалынған қаптар жатады.
Қапталған өнімді жетілдіру (осадка батонов) — арнаулы сақтау камераларында, тураманың, бояуының жетілуі үшін, қабығының кебуі үшін жаңа қапталған өнімдерді іліп қояды. Жетілдіру уақыты шұжықтың түріне байланысты: жартылай ысталған шұжық үшін — 2—4 сағат (8°С темпера-турада); қайнатылған-ысталған өнімдер — 1—2 тәулікік (8°С температурада); шикілей ысталған шұжықтар үшін — 2—4°С температурада — 5—7 тәулікік Пісірілген шұжықтарды жетілдіруден кейін түтінді газдармен 60—120°С температурада 1—2 сағат қуырады. Қуыру кезінде турама қызғылт-қызыл түске енеді. Содан кейін шұжықтарды 75—85°С температурада 0,5—3 сағат пісіреді. Пісіргеннен кейін шұжықтарды душ астында уытады да, ары қарай суыту камерасына бағыттайды. Шала ысталған шұжықтарды 80—100°С температурада 60—90 мин қуырады, 70—80°С температурада 25— 60 мин пісіреді, 2—3 сағат суытады да, 35—50°С температурада 12— 24 сағат ыстайды. Ыстаған соң 12— 15°С температурада 75% ылғалдылықта 2—4 тәулікік кептіреді. Шикілей ысталған шұжықтарды түтін температурасы 18—22°С-та 2—3 тәулік ыстайды да, 12°С температурада 25—30 тәулік кептіреді. Пісіріліп-ысталған шұжықтарды 50—60°С температуада 2—3 сағат ыстайды, 68—73°С температурада 40—60 мин пісіреді, суытады және 32°С температурада 2 тәулік ыстайды, ал содан кейін 4—7 тәулік кептіреді. Олар шикілей ысталған шұжықтарға қарағанда тығыз консистенциялы, ашық түсті турамалы және ылғалдылығы жоғары.
Берілген курс жұмысында келісідей шұжық түрлерін шығаратын цех қарастырылмақ (кесте 1).
2 МАТЕРИАЛДЫҚ – ТЕХНИКАЛЫҚ ЖАБДЫҚТАУ ЖОСПАРЫН ҚҰРАСТЫРУ
2.1 Жоспарланған кәсiпорынның негiзгi өндiрiстiк қорларының мөлшерін анықтау
Бұл бөлiмде фирманың мақсаттарына жету үшiн керектi материалдық ресурстардың барлық түрлеріндегі кәсiпорынның қажеттiлiктерiн анықтау қажет. Сонымен қатар кәсiпорынды жабдықтау жүйесi сипатталады.
Инвестициялардың жалпы құнын табу үшін келесі әдістеме қолданады.
Ең алдымен, жоспарланатын өнім түрлерінің технологиясын ескеріп, қажет технологиялық жабдықтардың құрамын, маркаларын белгілейді. Осыдан кейін таңдалған жабдықтардың бағаларын анықтамалықтардан тауып алып, барлық жабдыққа кететін жалпы қаржы көлемі табылады (кесте 2).
Жабдықтардың жалпы баланстық құнын есептеу үшін (жеткізуді, орнатуды есебке алғандағы құны) шыққан нәтижені 1,25 коэффициентіне көбейту қажет, яғни барлық қосымша шығындар 25 % құрайды (кесте 3).
Өндірістік ғимарат құнын анықтау үшін оның жалпы ауданын 1 м2 ауданның құнына көбейтеді (25 мың теңге). Ауданды анықтау үшін бір машинаға қажет өндірістік аудан нормасын (25 кв.м) машиналардың жалпы санына көбейтеді және көмекші, қызмет көрсетуші ауданды ескереді (коэфффициент 1,55-ке көбейтеді).
Шыққан мәліметтер негізінде ғимараттар құны есептелінеді (кесте 4).
2.2 Шикiзат және негiзгi материалдар шығындарын анықтау
Шығарылатын өнiмнiң ассортиментi, көлемi және қолданылатын технология негiзiнде негiзгi өндiрiстiң шикізаттағы, негізгі материалдардағы натуралдық және ақшалай қажеттілігі анықталады. Шикiзатқа деген қажеттiлiктердi есептеу үшiн оны өңдеудiң технологиялық ерекшелiктерiн, жоғалтулар нормативтерiн және өнім шығу және шикізат жұмсау нормаларын ескеру керек. Шикiзатқа деген қажеттiлiк есебi өнiмнiң әрбiр түрi үшiн жеке есептелiнедi. Жалпы есептеулер кесте 6-да жасалынған. Шикiзаттың және материалдардың шығынын есептеу үшiн анықтамалықтардың, салалық оқулықтардың, әдiстемелiк нұсқаулардың мәліметтерін қолдану қажет.
Көмекші материалдарға кететiн шығындар есебi. Көмекші материалдарға өнiмнiң сақталуын, тасымалдануын, маркiленуiн, ыдысталуын қамтамасыз ететiн материалдар жатады. Көмекші материалдарға кететін шығындарды шикізат шығындарынан 8 % көлемінде саналады (кесте 7).
Энергия және отынның барлық түрлерiне кететiн шығындар есебi.
Энергияға (электр энергиясы, су және т.б.) кететін шығындар есебi шикізатқа кеткен шығындар сияқты анықталады, яғни энергияның шығындалу нормалары, энергия түрлерінің бағалары қолданылады. Энергияға кеткен шығындар екi бөлiкке бөлiнедi: технологиялық мақсатқа кеткен шығындар, сонымен қатар жалпы шаруашылық мақсаттарға кететiн шығындар. Егер технологиялық мақсаттағы шығындар жоғарыда көрсетiлген формуламен анықталса, жалпы шаруашылық мақсаттағы шығындар жалпы энергетикалық шығындардың 30 %-н құрайды. Жалпы энергетикалық шығындар технологиялық мақсаттарға кететiн энергетикалық шығындардың көлемiн 0,7 коэффицентіне қатынасымен анықталады. Одан кейін жалпышаруашылық мақсаттағы шығындар анықталады (кесте 8).
3 КАДРЛАР ЖӘНЕ ЕҢБЕК АҚЫ ТӨЛЕУ ЖОСПАРЫН ҚҰРАСТЫРУ
Бұл бөлімде есептеулер жүргізгенде негізгі және көмекші жұмысшылардың, басқарушы персоналдың және қызметкерлердің қажетті контингентін анықтаймыз. Сондай-ақ, еңбек ақы қорын және одан төленетін төлемдерді анықтауға есептеулер жүргізіледі.
Өндірістің барлық түрлері бойынша негізгі жұмысшылардың санын есептеу үшін әрбір жұмысшының жұмыс уақытының тиімді қорын анықтау керек, яғни жұмыс уақыттың балансы құрылады.
Әртүрлі өнім бірліктерін шығарудың уақыт нормалары барлық операциялар бойынша данаға кететін уақыттардың қосындысын 1,05 коэффициентіне көбейту арқылы табылады. Есептеулер нәтижесін кестеге енгізіледі (кесте 10).
Қосымша персоналдың санын есептеу негізгі жұмысшылардың санынан % түрінде алынуы мүмкін. Машина жасау өндірісі бойынша - 15%. Жұмысшылар санын анықтағаннан кейін осы жұмысшыларының еңбек ақыларының қорын анықтау есебін жүргізу керек. Есептеулер мынадай көрсеткіштер негізінде жүргізіледі: ірілендірілген еңбек бағасы (кесімді жұмыс істейтін жұмысшыларға) және сағаттық тарифтік ставка (мерзімді жұмысшыларға). Еңбекті төлеудің тарифтік қоры 11-кесте бойынша анықталады. Одан кейін негізгі жұмысшылар еңбек ақыларының жалпы қоры тарифтік қорға әртүрлі төлемдердің қосылуы арқылы анықталады, осылай еңбек ақының негізгі қорын, одан кейін қосымша еңбек ақының қорын аламыз. Есептеулер кестеге енгізіледі.
Көмекші жұмысшылардың еңбек ақысы "Үстеме шығындар" статьясы арқылы жанама жолмен өнімнің өзіндік құнына қосылғандықтан, негізгі жұмысшыларға қолданылған әдістеме бойынша анықталады. Учаскенің жалпы еңбек сіңіргіштігін орташа тарифтік ставкаға көбейтіп, еңбек ақы төлеудің тарифтік қорын алады.
Әкімшілік, цехтік персонал саны және олардың еңбек ақы қорлары зауыт басқарудың және цехтардың штаттық кестелері негізінде анықталады. Басқарушы персоналдың, мамандардың, қызметкерлердің саны кәсіпорынның ұйымдастырушылық құрылымына, студент таңдаған кәсіпорынның меншік формасына, негізгі және көмекші жұмысшылардың санына тәуелді болады. ӘБП және цехтік персоналдың саны және олардың айлықтары бар штаттық кестені студент өзі құруы керек. Төменде штаттық кестенің мысалы келтірілген.
4 ӨНІМНІҢ ӨЗІНДІК ҚҰНЫН ЖОСПАРЛАУ, БАҒАНЫҢ ЖАСАЛУЫ
Бұл бөлімде өндіріс үшін жоспарланған өнімнің барлық түрлерінің өзіндік құнын анықтау мақсатында калькуляция құрылады. Берілген жұмыс Қазақстан Республикасында бекітілген жаңа әдістемелік нұсқауларға, стандарттарға сәйкес орындалған. Өнімді өндіруге кеткен барлық шығындар есебін жасағанда, олардың тура (өнім бірлігінің өзіндік құнына тікелей қосылатын) және жанама (тарату арқылы өнімнің өзіндік құнына қосылатын) шығындарға бөлінуін ескеру керек. Өнімнің өзіндік құнының құрамын, шығындар статьяларын келесі тәсілмен анықтайды және есептейді.
Жоғарыдағы кестеде көрсетілгендей өнімнің өзіндік құнын калькуляциясының шығын статьяларының көбісі алдыңғы бөлімдерде есептелінген, берілген калькуляцияда нәтижелік көрсеткіштер ғана келтіріледі. Берілген калькуляцияда "энергия және отын" статьясы бойынша технологиялық мақсаттарға энергетикалық шығындар келтіріледі. Ал "Негізгі, қосымша еңбек ақы және төлемдер" стаьясы бойынша негізгі жұмысшылардың еңбек ақы төлеу шамалары енгізіледі.
"Транспорттау шығындары", "үстеме шығындар" және "мерзім шығындары" статьяларын жеке қарастыру қажет.
Транспорттау шығындарын шикізатқа және негізгі материалдарға кеткен шығындар бағасынан санап 5 % шамасында есептейді.
"Үстеме шығындар" статьясы өндірісті қамтамасыз етудің және басқарудың шығындарымен байланысты және кешенді сипатта болады, анықталған тура шығындарға пропорционалды жанама тәртіппен өнім түрлері бойынша бөлінеді (берілген жұмыста бұл шығындарды "Негізгі еңбек ақы" статьясына пропорционалды өнім түрлері бойынша бөледі). "Үстеме шығындар" статьясына шығындардың келесі түрлері кіреді.
Өзіндік құны калькуляциясы бойынша аталған шығындар статьяларының қосындысы ("Мерзім шығындары" статьясына дейін) өнімнің өндірістік өзіндік құнын құрайды. Бірақ әрбір өндірісте тауарлы-материалдық қорлардың өзіндік құнына қосылмайтын, "Мерзім шығындары" атауын алған шығын статьясы бар. Берілген шығындар кешенді сипатта болады және келесі шығындардан тұрады:
- жалпы және әкімшілік шығындар;
- өткізуге кеткен шығындар;
- проценттерді төлеу шығындары.
Барлық көрсетілген шығындар өз кезегінде әртүрлі шығындардан тұрады. Әкімшілік және жалпы шаруашылық шығындар келесі әдіспен анықталады.
Өнімді өткізу шығындары келісідей жасалынады.
Проценттерді төлеу шығындарына келесі жатады:
- банктердің несиелері бойынша проценттерді төлеу. Банктердің жобаны несиелеудің жоспарлы көлемін анықтау қажет. Оның өлшемін студент өзі анықтайды. Келесі әдіс ұсынылады: өндірісті негізгі құралдармен қамтамасыз ету үшін ішкі көздері (негізгі қор, акционерлік капитал, салымдар, т.б.) қолданылады, алғашқы айналым қаржыны қажетті көлемін қамтамасыз ету үшін банктен 1 жылға, проценттік төлемі 10% болатын несие алу көзделеді. Сонда, несиелер бойынша проценттерді табу үшін айналым қаржының орташа жылдық бағасын 0,1 коэффицентіне көбейтеді. Студент қаржыландыру жүйесін өзі таңдайды және банк несиелері үшін проценттерді есептеуді өзі жүргізеді;
- жабдықтаушылардың несиелері бойынша проценттерді тасу. Кәсіпорынды несие алусыз материалдық ресурстармен қамтамасыз ету жоспарланады;
- меншікті жалға алуға байланысты проценттерді төлеу. НӨҚ бағасынан 0,05% өлшемінде анықталады.
Көрсетілген есептерден кейін өткізуге кеткен, әкімшілік, жалпы шығындар, және проценттерді төлеу бойынша шығындар қосылып, "мерзім шығындары" статьясында жазылады. Ол 28376 мың теңгеге тең болып шықты.
Калькуляцияда бұл шығындар өнім түрлері бойынша "Өндірістік өзіндік құны" статьясына пропорционалды бөлінеді. Өнімнің толық өзіндік қүнын есептеу үшін өндірістік өзіндік құнға мерзім шығындарын қосу керек. Толық өзіндік құнды тапқаннан кейін студент өнім бірлігінің өзіндік құнын анықтайды, ол үшін жалпы толық өзіндік құн өнімнің жылдық көлеміне бөлінеді. Одан кейін болашақ өнімнің бағалары анықталады.
Жоспарлы рентабельділігі 5-35% шектерінде алынды.
5 ҚАРЖЫ ЖОСПАРЫ. ИНВЕСТИЦИЯЛАРДЫҢ ТИІМДІЛІГІН ЕСЕПТЕУ
Берілген бөлім басқа бөлімдердегі барлық ақпаратты қорытындылайтын, сондай-ақ барлық бизнес-жоспардың негізін жасайтын қаржылық көрсеткіштерден тұрады. Сонымен қатар, бұл бөлімде жоспарланған кәсіпорын қызметінің барлық негізгі көрсеткіштері келтіріледі. Берілген бөлімді орындауды қаржылық жоспарды құрастырудан бастаймыз.
Жоғарыда көрсетілгендей, келесі қаржыландыру жүйесі ұсынылады: негізгі құралдардың (НӨҚ) бағасын өзіндік капиталдың немесе акционерлік капиталдың (егер бизнестің ұйымдастырылуы акционерлік қоғамға негізделсе) есебінен төлеу, қажетті алғашқы айналым капиталдың бағасын кәсіпорынның меншігін кепілге салып, банк несиесі арқылы төлеу. Айналым қаржының қажетті мөлшерін шикізат және негізгі материалдар шығындарының жалпы сомасынан процент түрінде санауға болады. Оны сол шамадан 10 % -ке тең етіп алуға болады.
Одан кейін кәсіпорынның бір жыл ішіндегі баланстық және таза пайда есебі жүргізіледі (кесте 22).
Содан кейін ақшаны альтернативті салумен (берілген жағдайда ақша құралдарын альтернативті салу ретінде жылына 15% төленетін банктің депозитті шотына салу болып табылады) салыстырғанда берілген жобаның мақсатқа сайлығы мен тиімділігін бағалаймыз. Жобаның тиімділігін бағалаудың барлық көрсеткіштерін уақытқа қарай ақша құнының өзгеруін есебке алып анықтайды. Есептеу шарты реінде - өнімді шығару көлемі және оның бағалары барлық жылдар бойынша бірдей болып қалады, сол сияқты барлық көрсеткіштер әрбір жыл сайын өзгеріссіз, біркелкі болады. Ақша ағынын уақыттың ағымдағы мезетіне келтіру үшін дисконттау әдісі бойынша келесі формула қолданылады.
ТС = ,
мұндағы ТС - болашақтағы ақша ағындарының ағымдағы құны;
БС - ақша ағындарының болашақтағы құны;
t - есептеу жүргізілетін жыл номері, 0,1, ... n.
к - ақша ағындарының табыстылық ставкасы, %.
Келесі көрсеткіштер есептелінеді:
1. Жобаның ақталу мерзімі (РР). Есептеу келесі тәсілмен жүреді. (Түсім ставкасы 15%-ке тең етіп алынады).
Келтірілген есептеулерде инвестициялар толық 2 жыл ішінде және 3-ші жылдың белгілі бір бөлігінде ақталады. Берілген жылдың бөлігін анықтау үшін келесі есептеу жүргізеді: 2 жыл ішінде ақталмаған инвестициялардың қалған бөлігін 3-ші жылы таза пайданың келтірілген құнына бөледі. (74990,93 79606,87) = 0,94 жыл, берілген есептеу бойынша инвестицияның ақталу мерзімі 2,94 жылға тең болады. Берілген ақталу мерзімі 5 жылдан кем болғандықтан жоба тиімді болып саналады.
2. Таза келтірілген құн (NPV). Есептеу формуласы
NPV= ,
мұндағы СҒt - мерзім сайын түсетін таза пайда мөлшері;
lо - алғашқы инвестициялар.
Курстық жұмыс бойынша берілген көрсеткішті 15% табыс ставкасы бар кәсіпорын қызметінің болашақтағы 5 жылға есептелінеді.
Жоғарыда берілген шартқа сәйкес таза ақшалық түсімдер барлық жылдар бойынша бірдей болғандықтан, студент есепті жеңілдету үшін аннуитет формуласын қолдануына болады. Аннуитет коэффиценті:
Ka = , мұндағы k =0.15, t = 5,
Аннуитет коэффиценті 3,35 -ке тең. Онда таза келтірілген құнның есептелуі келесіге сәйкес жүргізіледі: NPV = CFt * 3.784 -lо ;
NPV = 121072,10 * 3.35 – 271819 = 133772,61 мың теңге
Көрсеткіш 0-ден үлкен болғандықтан, (NPV 0), жоба тиімді деп көрсетуге болады.
3. Табыстылықтың ішкі нормасы (IRR), %. Бұл NPV = 0 кезіндегі к көрсеткіші. Бұл көрсеткішті анықтау үшін келесі әдісті қолдану керек. Табыс ставкасының мәнін (к) біртіндеп өсіру арқылы NPV 0 болатындай шамасын тауып алады. Одан кейін келесі теңдеу бойынша IRR анықталынады:
,
мұндағы Х1,2 - NPV 0 (Х1) және NPV 0 (Х2) жағдайлары үшін сәйкес табыстылықтың проценттік ставкалары.
У1,2 - Х1 ставкасы қолданылатын, Х2 ставкасы қолданылатын жағдайларға сәйкес NPV мәні.
Есептеулер көрсеткендей, табыстылық нормасы 40 % болғанда, таза келтірілген құн теріс сан шығып – 25417 мың теңгеге тең болып шықты.
Шыққан сандарды формулаға қойып келесі шығады:
,
Бұл теңдеуден IRR 36,01 % тең болып шығады.
Бұл көрсеткіш нормативтік 15 пайыздан артық болғандықтан берілген жоба тиімді деп көрсетуге болады.
ҚОРЫТЫНДЫ
Ет өнеркәсібі тағам өнеркәсібінің ең ірі саласының бірі, ол халықты ақуыздың негізгі көзі болып табылатын тағам өнімдерімен қамтамасыз етуге арналған. Ет және ет өнімдерінің шығарылу мөлшерін көбейту үшін жыл сайын ет өндіретін өнеркәсіп құрылымы жасалып, енгізілуі қажет. Ет өнімдерінің құрамы мен ассортименті халықтың жас ерекшелігі мен физиологиялық кәсіби қажеттіліктің өзгеріп отыруына сәйкес болуы керек.
Бүгінгі таңда шұжық цехтары өнімнің үлкен ассортименттерін шығарады: шұжық өнімдері, паштет өнімдері, малдың субөнімінен жасалған шұжық және тұтас бөлінбеген өнімдер.
Пісірілген шұжықтарда 55—75% ылғал және 1,8—3,5% тұз болады. Сапасы бойынша жоғары, 1- және 2-сортқа бөлінеді. Турама негізі ретінде сиыр және шошқа еті қолданылады. Сонымен қатар қыртысмай қолданылады. Крахмал, бидай ұны, полифосфат, сүт белогы қосылады. Турамаға жоғары сортты сиыр еті (10-45%), шошқа еті (15-75%) және қыртыс май (20—30%), мускат жаңғағын немесе кардамон қосады.
Фаршталған шұжықтар мұқият сіңірлерден ажыратылған, шошқа және бұзау етінен жасалады, қажетінше қыртысмай, тіл, қан массасын, сүт, жұмыртқа қосылады. Бұл шұжықтарды қолмен жасайды. Тек жоғары сортты болып өндіріледі. Қанды шұжықтар дифибринделген қаннан (фибрин белогы жойылған), қыртысмайдан, шошқа етінен, сиыр етінен, татымдықтар қосып жасалады.
Қанды шұжықтар қою қызыл түсті жағымды дәмді болады.
Ысталған шұжықтар өндіру әдісі бойынша шала ысталған, шикілей ысталған, пісіріліп-ысталған болады. Шала ысталған шұжықта пісірілген шұжыққа қарағанда ылғал аз, ысталған иіс білінеді. Турама құрамына төс кіреді. Жоғары, 1,2,3 сортқа ажыратылады. Шала ысталған шұжықта 30—40% май, 35—60% ылғал және 2,5—4% тұз бар. Ассортименті: Армавирская, Краковская, Полтавская, Таллинская, Охотничьи колбаски, Польская, Баранья және т.б. Шикілей ысталған шұжықта 30—40% ылғал және 3—6% тұз болады. Оларға: Сервелат, Особенная, Суджук, Зернистая, Майкопская, Советская және т.б. Жатады. Пісіріліп ысталған шұжықтарда 38—40% ылғал 5% су болады. Оларға: Деликатесная, Любительская, Баранья жатады.
Берілген курстық жұмыста болашақ кәсіпорынның барлық негізгі техникалы-экономикалық көрсеткіштерін есептейміз және берілген көрсеткіштер негізінде қарастырылған жобаны іске асырудың мақсатқа сайлығын анықтаймыз.
Есептеулер көрсетіп тұрғандай, кәсіпорынның барлық көрсеткіштері тиімді және берілген жоба экономикалық және қаржылық тұрғыдан қолайлы, тиімді болып шықты. Қарастырылатын жоба енгізуге нәтижелі деп көрсетуге болады.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Организация производства в ММП: ( Под ред. Стерилигова В.И. –М: 1981.)
2. Джордж В. Коннорс. Как подготовить бизнес план.-Американский консорциум агропромышленного оборудования
3. 1995.
4. Фатхутдинов Р.А. "Производственный менеджмент", 2000.
5. Фатхутдинов Р.А. "Организация производства" М. 2001г
6. Стерлигов Б.И. "Планирование, организация и управление на предприятиях", 1982
7. Экономика предприятия. Под ред. О.И.Воякова, 1997
8. Горемыкин В.А., Богомолов А.Ю. "Планирование предпринимательный деятельности предприятия", 1997
9. Бизнес-план: отечественный и зарубежный опыт. Под ред. В.М. Попова, 1997
10. Сборник задач по курсу "Организация планирования предприятий мясной и молочной промышленночти", Б.И. Стерлигов, 1987
11. Идрисов А.Б. "Планирование и анализ эффективности инвестиции" М, 1984
12. Экономика, организация и планирование промышленного производства. Под ред. Н.А.Лисицина, 1990
13. Макаренко "Производственный менеджмент"
ҚОСЫМШАЛАР
Кесте 1 - Өндiрiстiк бағдарламаны құрастыру және дәлелдеу
Өнім аты (консерв өнімдері)
Шығару көлемі (тонна)
Жалпы өңдеу көлеміндегі үлесі (%)
Әуесқойлық
84
8,75
Әуесқойлық шошқа
50,4
5,25
Телячья
67,2
7
Прима
84
8,75
Жеке
50,4
5,25
Сүтті сосискалар
50,4
5,25
Орыс сосискалары
69,6
7,25
Сиыр етінен сард
72
7,5
Сарделька 1 сорт
48
5
Аңшылық шұжық
67,2
7
Украиндық
67,2
7
Тағамдық
57,6
6
Мейрамдық
24
2,5
Сервелат
38,4
4
Әуесқойлық сервелат
33,6
3,5
Орыс пельменьдері
57,6
6
Котлеттер
38,4
4
Кесте 2 - Жабдықтардың құнын табу
Аты
Маркасы
Саны
Бағасы, м.тг
Құны, м.тг
Волчок
3
3800
11400
Куттер
1
4500
4500
Мұзгенераторы
1
2300
2300
Шпигорезка
2
2100
4200
Фарш араластырғыш
2
5000
10000
Шприц
2
2400
4800
Көтергіш
2
3200
6400
Әмбебап Термокамера
5
5000
25000
Душ
1
1100
1100
Қамыр илеу
1
1200
1200
Котлет автоматы
1
2000
2000
Пельмен автоматы
1
1500
1500
Тоңазытқыш
2
800
1600
Кондиционер
1
450
450
Аралар
2
1300
2600
Үстел
2
40
80
Таразы
1
50
50
Конвейер
1
3500
3500
Ауа салқындатқыш
1
80
80
Басқа жабдық
4
350
1400
Жиыны
36
84160
Кесте 3 - Технологиялық жабдық пен машиналардың баланстық құны
Көрсеткіштер
Шамасы, м.тг
1. Бастапқы құны
84160
2. Жеткізу құны
420,8
3. Орнату құны
12624
4. Өлшеу аспаптар құны
6732,8
5. Баланстық құны
103938
6. Транспорт құралдары
25984
7. Барлығы
129922
Кесте 4 - Өндірістік ғимарат құнын табу
Аты
Ғимарат
Бағасы
Ғимарат құны
ауданы, кв.м.
1 кв.м, тг
Мың тенге
Өндірістік және көмекші
2450
25000
61250
Қызмет көрсетуші
367,5
25000
9187,5
Жиыны:
70437,5
Кесте 5 - Инвестициялар есебі
Инвестиция түрі
Үлестік салм.
Құны
%
т.тг
Технологиялық жабдықтар
мен машиналар
38,2
103938
Транспорт құралдары
9,6
25984
Өндірістік аудан
25,9
70437,5
Әкімшілік ғимарат
2,1
5635
Құрлыстар
7,8
21131
Күш машиналары
15,3
41575
Жиһаз және басқа қорлар
1,1
3118
Барлығы
100
271819
Кесте 6 - Шикізат есебі
Өнім аты
Жылдық көлем
Сиыр еті
Шошқа еті
Шпик, грудинка
Ет кесіндісі
Крахмал
Май-сырец
Жұмыртқа
Дәмдеуіштер
Нан, ұн
Көл
Құны
Көл
Құны
Көл
Құны
Көл
Құны
Көл
Құны
Көл
Құны
Көл
Құны
Көл
Құны
Көл
Құны
тонн
тонн
м.тг
тонн
м.тг
тонн
м.тг
тонн
м.тг
тонн
м.тг
тонн
м.тг
тонн
м.тг
тонн
м.тг
тонн
м.тг
Әуесқойлық
84
27,5
10990,7
31,4
12874,8
19,6
9224,3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Әуесқойлық шошқа
50,4
0,0
0,0
34,1
13962,2
11,4
5335,1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Телячья
67,2
15,7
6280,4
28,3
11587,3
11,3
5313,2
0
0
0
0
0
0
1,3
251,2
0
0
0
0
Прима
84
68,1
27243,2
0,0
0,0
0,0
0,0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Жеке
50,4
25,8
10338,5
10,8
4415,4
6,5
3036,9
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Сүтті сосискалар
50,4
16,0
6414,5
27,5
11271,3
0,0
0,0
0
0
0
0
0
0
1,4
274,9
0
0
0
0
Орыс сосискалары
69,6
30,5
12210,5
30,5
12515,8
0,0
0,0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Сиыр етінен сард
72
53,6
21421,5
0,0
0,0
0,0
0,0
0
0
0
0
5,95
2677,7
0
0
0
0
0
0
Сарделька 1 сорт
48
22,5
8980,6
16,3
6665,8
0,0
0,0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Аңшылық шұжық
67,2
30,1
12035,8
45,1
18505,1
25,1
11785,1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Украиндық
67,2
45,4
18162,2
22,7
9308,1
22,7
10670,3
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Тағамдық
57,6
20,3
8112,7
20,3
8315,5
0,0
0,0
38,94
14797,5
1,6
275,8
0
0
0
0
0,243
158,2
0
0
Мейрамдық
24
12,3
4923,1
3,1
1261,5
15,4
7230,8
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Сервелат
38,4
15,7
6295,1
47,2
19357,4
0,0
0,0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Әуесқойлық сервелат
33,6
28,0
11200,0
0,0
0,0
15,1
7086,2
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Орыс пельменьдері
57,6
5,8
2304,0
25,9
10627,2
0,0
0,0
0
0
20,7
3525,1
2,304
1036,8
2,304
460,8
0
0
0
0
Котлеттер
38,4
19,2
7680,0
3,4
1407,5
0,0
0,0
0
0
0
0
0
0
0
0
0,614
399,36
6,912
276,48
Кесте 7 - Көмекші материалдар есебі
Өнім аты
Көлемі
Шпагат
Қабықша
Ыдыс
Барлығы
н
көлемі
Баға
Құны
н
көлемі
Баға
Құны
н
көлемі
Баға
Құны
тонна
м.тг
м.тг
м.тг
м.тг
м.тг
м.тг
м.тг
1 тоннаға
Әуесқойлық
84
2
168
0,01
1,68
52
4368
0,1
436,8
50
4200
0,05
210
648,5
7,72
Әуесқойлық шошқа
50,4
2
100,8
0,01
1,008
52
2620,8
0,1
262,08
50
2520
0,05
126
389,1
7,72
Телячья
67,2
2
134,4
0,01
1,344
52
3494,4
0,1
349,44
50
3360
0,05
168
518,8
7,72
Прима
84
2
168
0,01
1,68
52
4368
0,1
436,8
50
4200
0,05
210
648,5
7,72
Жеке
50,4
2
100,8
0,01
1,008
120
6048
0,1
604,8
50
2520
0,05
126
731,8
14,52
Сүтті сосискалар
50,4
0,7
35,28
0,01
0,3528
160
8064
0,1
806,4
50
2520
0,05
126
932,8
18,51
Орыс сосискалары
69,6
0,7
48,72
0,01
0,4872
160
11136
0,1
1113,6
50
3480
0,05
174
1288,1
18,51
Сиыр етінен сард
72
2
144
0,01
1,44
160
11520
0,1
1152
50
3600
0,05
180
1333,4
18,52
Сарделька 1 сорт
48
2
96
0,01
0,96
160
7680
0,1
768
50
2400
0,05
120
889,0
18,52
Аңшылық шұжық
67,2
2,5
168
0,01
1,68
80
5376
0,1
537,6
50
3360
0,05
168
707,3
10,53
Украиндық
67,2
2,5
168
0,01
1,68
80
5376
0,1
537,6
50
3360
0,05
168
707,3
10,53
Тағамдық
57,6
2,5
144
0,01
1,44
92
5299,2
0,1
529,92
50
2880
0,05
144
675,4
11,73
Мейрамдық
24
2,5
60
0,01
0,6
92
2208
0,1
220,8
50
1200
0,05
60
281,4
11,73
Сервелат
38,4
2,5
96
0,01
0,96
92
3532,8
0,1
353,28
50
1920
0,05
96
450,2
11,73
Әуесқойлық сервелат
33,6
2,5
84
0,01
0,84
92
3091,2
0,1
309,12
50
1680
0,05
84
394,0
11,73
Орыс пельменьдері
57,6
0
0
0,01
0
0
0
0,1
0
50
2880
0,05
144
144,0
2,5
Котлеттер
38,4
0
0
0,01
0
0
0
0,1
0
50
1920
0,05
96
96,0
2,5
Кесте 8 - Энергияға кеткен шығындарды есептеу
Өнім аты
Көлемі
Электроэнергия
Бу
Қысылған ауа
тонна
н
көлемі
Баға
Құны
н
көлемі
Баға
Құны
н
көлемі
Баға
Құны
м.тг
м.тг
м.тг
м.тг
м.тг
м.тг
Әуесқойлық
84
65,00
5460
10
54,6
4,62
388,08
2500
970,2
89
7476
80
598,08
Әуесқойлық шошқа
50,4
65,00
3276
10
32,76
4,62
232,848
2500
582,12
89
4485,6
80
358,848
Телячья
67,2
65,00
4368
10
43,68
4,62
310,464
2500
776,16
89
5980,8
80
478,464
Прима
84
65,00
5460
10
54,6
4,62
388,08
2500
970,2
89
7476
80
598,08
Жеке
50,4
65,00
3276
10
32,76
4,62
232,848
2500
582,12
89
4485,6
80
358,848
Сүтті сосискалар
50,4
149,00
7509,6
10
75,096
4,62
232,848
2500
582,12
89
4485,6
80
358,848
Орыс сосискалары
69,6
149,00
10370,4
10
103,704
4,62
321,552
2500
803,88
89
6194,4
80
495,552
Сиыр етінен сард
72
65,00
4680
10
46,8
4,62
332,64
2500
831,6
89
6408
80
512,64
Сарделька 1 сорт
48
65,00
3120
10
31,2
4,62
221,76
2500
554,4
89
4272
80
341,76
Аңшылық шұжық
67,2
94,00
6316,8
10
63,168
4,62
310,464
2500
776,16
110
7392
80
591,36
Украиндық
67,2
94,00
6316,8
10
63,168
4,62
310,464
2500
776,16
110
7392
80
591,36
Тағамдық
57,6
94,00
5414,4
10
54,144
4,62
266,112
2500
665,28
110
6336
80
506,88
Мейрамдық
24
116,00
2784
10
27,84
4,62
110,88
2500
277,2
100
2400
80
192
Сервелат
38,4
116,00
4454,4
10
44,544
4,62
177,408
2500
443,52
100
3840
80
307,2
Әуесқойлық сервелат
33,6
116,00
3897,6
10
38,976
4,62
155,232
2500
388,08
100
3360
80
268,8
Орыс пельменьдері
57,6
40,50
2332,8
10
23,328
1,35
77,76
2500
194,4
0
0
80
0
Котлеттер
38,4
30,00
1152
10
11,52
0
0
2500
0
0
0
80
0
Кесте 9 - Жұмыс уақытының балансы
Көрсеткіштер
Мәлімет
1. Жұмыс уақытының күнтізбелі қоры, күн
365
2. Демалыс және мейрам күндері
78
3. Жұмыс уақытының номиналды қоры, күн
287
4. Жұмысқа шықпау күндердің саны, күн
37
оның ішінде а) сырқатқа байланысты
7
б) босануға байланысты
5
в) оқумен байланысты
4
г) кезекті және қосымша демалыстар
19
д) заңмен рұқсат етілген басқа себептер
2
5. Жұмыс уақытының нәтижелі қоры, күн
250
6. Сменаның орташа ұзақтығы, сағ.
7
7. Жұмыс уақытының қоры, сағат
1750
8. Смена ішіндегі үзілістер, сағат
0
9. Нәтижелі жұмыс уақыт қоры, сағат
1750
Кесте 10 - Негізгі жұмысшылар санын есептеу
Өнім
Жылдық
Уақыт
Жалпы
Нег. жұм.
Көмекші
аты
көлем
нормасы
еңбек
саны
персонал
тонна
адам-сағ
сіңірг., ад-с
адам
адам
Әуесқойлық
84
21,00
1764,0
1,01
0,2
Әуесқойлық шошқа
50,4
21,00
1058,4
0,60
0,1
Телячья
67,2
21,00
1411,2
0,81
0,1
Прима
84
21,00
1764,0
1,01
0,2
Жеке
50,4
21,00
1058,4
0,60
0,1
Сүтті сосискалар
50,4
39,00
1965,6
1,12
0,2
Орыс сосискалары
69,6
39,00
2714,4
1,55
0,2
Сиыр етінен сард
72
32,00
2304,0
1,32
0,2
Сарделька 1 сорт
48
32,00
1536,0
0,88
0,1
Аңшылық шұжық
67,2
38,40
2580,5
1,47
0,2
Украиндық
67,2
38,40
2580,5
1,47
0,2
Тағамдық
57,6
38,40
2211,8
1,26
0,2
Мейрамдық
24
43,70
1048,8
0,60
0,1
Сервелат
38,4
43,70
1678,1
0,96
0,1
Әуесқойлық сервелат
33,6
43,70
1468,3
0,84
0,1
Орыс пельменьдері
57,6
18,90
1088,6
0,62
0,1
Котлеттер
38,4
22,50
864,0
0,49
0,1
Жиыны
17
3
Кесте 11 - Негізгі жұмысшылардың еңбек ақысын табу
Өнім
Жылдық
Еңбек
Кесімді
Қосымша
Негізгі
Қосымша
Жалпы
Әлеум.
Төлеммен
аты
көлем
бағасы
қор
төлемдер
қор
еңб.ақы
қор
төлем
қоса жалпы
1 т-ға
тонна
тенгет
м.тг
м.тг
м.тг
м.тг
м.тг
м.тг
қор, м.тг
тенге
Әуесқойлық
84
3780
317,5
79,4
396,9
79,4
476,3
123,8
600,1
7,144
Әуесқойлық шошқа
50,4
3780
190,5
47,6
238,1
47,6
285,8
74,3
360,1
7,144
Телячья
67,2
3780
254,0
63,5
317,5
63,5
381,0
99,1
480,1
7,144
Прима
84
3780
317,5
79,4
396,9
79,4
476,3
123,8
600,1
7,144
Жеке
50,4
3780
190,5
47,6
238,1
47,6
285,8
74,3
360,1
7,144
Сүтті сосискалар
50,4
7020
353,8
88,5
442,3
88,5
530,7
138,0
668,7
13,268
Орыс сосискалары
69,6
7020
488,6
122,1
610,7
122,1
732,9
190,6
923,4
13,268
Сиыр етінен сард
72
5760
414,7
103,7
518,4
103,7
622,1
161,7
783,8
10,886
Сарделька 1 сорт
48
5760
276,5
69,1
345,6
69,1
414,7
107,8
522,5
10,886
Аңшылық шұжық
67,2
6912
464,5
116,1
580,6
116,1
696,7
181,1
877,9
13,064
Украиндық
67,2
6912
464,5
116,1
580,6
116,1
696,7
181,1
877,9
13,064
Тағамдық
57,6
6912
398,1
99,5
497,7
99,5
597,2
155,3
752,5
13,064
Мейрамдық
24
7866
188,8
47,2
236,0
47,2
283,2
73,6
356,8
14,867
Сервелат
38,4
7866
302,1
75,5
377,6
75,5
453,1
117,8
570,9
14,867
Әуесқойлық сервелат
33,6
7866
264,3
66,1
330,4
66,1
396,4
103,1
499,5
14,867
Орыс пельменьдері
57,6
3402
196,0
49,0
244,9
49,0
293,9
76,4
370,4
6,430
Котлеттер
38,4
4050
155,5
38,9
194,4
38,9
233,3
60,7
293,9
7,655
Жиыны
5237,4
1309,3
6546,7
1309,3
7856,1
2042,6
9898,7
Кесте 12 - Қосымша жұмысшылардың еңбекақыларының есебі
Өнім
Жылдық
Жұмысшы
Жұмыс
Тарифтік
Мерзімді
Қосымша
Негізгі
Қосымша
Жалпы
Әлеум.
Төлеммен
аты
көлем
саны
істеу уақ.
ставка, тг
қор
төлемдер
қор
еңб.ақы
қор
төлем
қоса жалпы
тонна
адам-сағ
м.тг
м.тг
м.тг
м.тг
м.тг
м.тг
қор, м.тг
Әуесқойлық
84
0,2
281,23
175
49,22
12,30
61,52
12,30
73,82
19,19
93,02
Әуесқойлық шошқа
50,4
0,1
168,74
175
29,53
7,38
36,91
7,38
44,29
11,52
55,81
Телячья
67,2
0,1
224,99
175
39,37
9,84
49,22
9,84
59,06
15,36
74,41
Прима
84
0,2
281,23
175
49,22
12,30
61,52
12,30
73,82
19,19
93,02
Жеке
50,4
0,1
168,74
175
29,53
7,38
36,91
7,38
44,29
11,52
55,81
Сүтті сосискалар
50,4
0,2
313,37
175
54,84
13,71
68,55
13,71
82,26
21,39
103,65
Орыс сосискалары
69,6
0,2
432,75
175
75,73
18,93
94,66
18,93
113,60
29,54
143,13
Сиыр етінен сард
72
0,2
367,32
175
64,28
16,07
80,35
16,07
96,42
25,07
121,49
Сарделька 1 сорт
48
0,1
244,88
175
42,85
10,71
53,57
10,71
64,28
16,71
80,99
Аңшылық шұжық
67,2
0,2
411,40
175
72,00
18,00
89,99
18,00
107,99
28,08
136,07
Украиндық
67,2
0,2
411,40
175
72,00
18,00
89,99
18,00
107,99
28,08
136,07
Тағамдық
57,6
0,2
352,63
175
61,71
15,43
77,14
15,43
92,57
24,07
116,63
Мейрамдық
24
0,1
167,21
175
29,26
7,32
36,58
7,32
43,89
11,41
55,30
Сервелат
38,4
0,1
267,53
175
46,82
11,70
58,52
11,70
70,23
18,26
88,49
Әуесқойлық сервелат
33,6
0,1
234,09
175
40,97
10,24
51,21
10,24
61,45
15,98
77,43
Орыс пельменьдері
57,6
0,1
173,56
175
30,37
7,59
37,97
7,59
45,56
11,85
57,41
Котлеттер
38,4
0,1
137,75
175
24,11
6,03
30,13
6,03
36,16
9,40
45,56
Жиыны
3,0
811,80
202,95
1014,75
202,95
1217,69
316,60
1534,29
Кесте 15 - Өнімнің өзіндік құнының калькуляциясы (мың тг.)
Шығын статьялары
Әуесқойлық
Әуесқойлық шошқа
Телячья
Прима
Жеке
Сүтті
Орыс
Өңдіру көлемдері, тонна
84
50,4
67,2
84
50,4
50,4
69,6
Шикізат және нег.материалдар
33257,6
19377,8
25741,5
29494,8
17939,6
17863,7
24876,9
Транспорттау шығындары
1662,9
968,9
1287,1
1474,7
897,0
893,2
1243,8
Көмекші материалдар
648,5
389,1
518,8
648,5
731,8
932,8
1288,1
Энергия шығындары
1663,6
998,2
1330,9
1663,6
998,2
1040,5
1436,9
Еңбекті төлеудің нег.қоры
396,9
238,14
317,52
396,9
238,14
442,26
610,74
Еңбекті төлеудің қос.қоры
79,38
47,63
63,50
79,38
47,63
88,45
122,15
Әлеуметтік төлемдер
123,83
74,30
99,07
123,83
74,30
137,99
190,55
Үстеме шығындар
2897,3
1738,4
2317,8
2897,3
1738,4
3228,4
4458,3
Өндірістік өзіндік құн
40730,0
23832,4
31676,2
36779,0
22665,0
24627,2
34227,4
Мерзім шығындары
2250,3
1316,7
1750,1
2032,1
1252,3
1360,7
1891,1
Толық өзіндік құн
42980,4
25149,1
33426,3
38811,1
23917,3
25987,9
36118,5
Өнім бірлігінің өзіндік құны
511,67
498,99
497,42
462,04
474,55
515,63
518,94
Сиыр еті сард
Сарделька 1 сорт
Аңшылық
Украиндық
Тағамдық
Мейрамдық
72
48
67,2
67,2
57,6
24
24238,0
15765,4
42696,3
38450,4
31819,2
13506,5
1211,9
788,3
2134,8
1922,5
1591,0
675,3
1333,4
889,0
707,3
707,3
675,4
281,4
1426,0
950,6
1466,2
1466,2
1256,8
509,2
518,40
345,60
580,61
580,61
497,66
235,98
103,68
69,12
116,12
116,12
99,53
47,20
161,74
107,83
181,15
181,15
155,27
73,63
3784,2
2522,8
4238,3
4238,3
3632,8
1722,6
32777,3
21438,7
52120,8
47662,6
39727,6
17051,8
1811,0
1184,5
2879,7
2633,4
2195,0
942,1
34588,3
22623,1
55000,5
50296,0
41922,6
17993,9
480,39
471,32
818,46
748,45
727,82
749,75
Кесте 16 - Үстеме шығындар сметасы
Шығын түрі
Мәліметтер, мың тг.
1. Шикізатпен, материалдармен қамтамасыз ету шығындары
2033,70
2. НӨҚ жөндеу шығындары
8154,57
3. Көмекші жұмысшылардың жалпы еңбек ақы қоры
1217,69
4. Әлеуметтік төлемдер
316,60
5. Жалпы қажеттіліктерге арналған энергия шығыны
4495,27
6. Қалыпты еңбек жағдайларын қамтамасыз ету шығындары
2247,64
7. Жабдықтарды күту, қолдану шығындары
5196,88
8. Жабдық және транпорт амортизациясы
18189,08
9. Өндірістік ғимарат амортизациясы
3662,75
10.Басқа шығындар
2275,71
Барлығы
47789,89
Кесте 17 - Әкімшілік және жалпышаруашылық шығындар (мың теңге)
Шығын түрі
Мәліметтер
1. Әкімшілік, цехтық персоналдың еңбек ақысы
9525,60
2. Басқарудың техн.құралдарын күту шығындары
952,56
3. Жалпы шаруаш-қ мақсаттағы ғимараттарды жөндеу шығыны
169,05
4. Ғимараттардың амортизациясы
350,13
5. Банк қызметтерін төлеу
285,77
6. Іссапарларға кеткен шығын
476,28
7. Конторалық, типогр-қ, пошталық, телефон және басқа шығындар
1428,84
8. Жұмыс күшін жалдау шығындары
476,28
9. Мүлікке салынатын салық
2718,19
10. Коммуналды қызметтерді төлеу
2381,40
11. Ақпараттық және кеңестік қызметтерді төлеу
1428,84
12. Басқа шығындар
403,86
Барлығы
20596,79
Кесте 18 - Өткізу шығындары
Шығын баптары
Мәлімет, м. тг.
1. Сатушылардың еңбегін төлеу
1178,4
2. Әлеуметтік төлемдер
306,4
3. Транспорттауға, тиеу-түсіруге кеткен шығы
2567,9
4. Сатуға қажет құралдардың амортизациясы
1414,1
5. Басқа сату шығындары
273,3
Барлығы
5740,1
Кесте 19 - Пайыздарды төлеу шығындары
Шығын түрі
Шамасы, м.тг
1. Банк несиесі үшін проценттерді төлеу
1902,73
2. Мүлік арендасы үшін проценттерді төлеу
135,91
Барлығы
2038,64
Кесте 20 - Өнім бағаларын есептеу
Өнім
аты
Жылдық
көлем
тонна
Өнім бірл.
өзіндік
құны
Жоспарлы
рентаб-к
%
Пайда
тенге
Көтерме
бағасы
м.тг
Әуесқойлық
84
511,67
30
153,50
665,2
Әуесқойлық шошқа
50,4
498,99
30
149,70
648,7
Телячья
67,2
497,42
30
149,22
646,6
Прима
84
462,04
30
138,61
600,6
Жеке
50,4
474,55
30
142,36
616,9
Сүтті сосискалар
50,4
515,63
30
154,69
670,3
Орыс сосискалары
69,6
518,94
30
155,68
674,6
Сиыр етінен сард
72
480,39
30
144,12
624,5
Сарделька 1 сорт
48
471,32
30
141,39
612,7
Аңшылық шұжық
67,2
818,46
30
245,54
1064,0
Украиндық
67,2
748,45
30
224,54
973,0
Тағамдық
57,6
727,82
30
218,35
946,2
Мейрамдық
24
749,75
20
149,95
899,7
Сервелат
38,4
871,76
20
174,35
1046,1
Әуесқойлық сервелат
33,6
733,41
5
36,67
770,1
Орыс пельменьдері
57,6
385,60
5
19,28
404,9
Котлеттер
38,4
333,70
5
16,69
350,4
Кесте 21 - Кәсіпорынның қаржылық жоспары
Өнім
Шығару көлемі, тонна
Толық өзіндік құн, м.тг.
Рентабель-ділік, %
Пайда, м.тг.
Тауарлық өнім, м.тг
Әуесқойлық
84
42980,4
30
12894,1
55874,5
Әуесқойлық шошқа
50,4
25149,1
30
7544,7
32693,8
Телячья
67,2
33426,3
30
10027,9
43454,2
Прима
84
38811,1
30
11643,3
50454,4
Жеке
50,4
23917,3
30
7175,2
31092,5
Сүтті сосискалар
50,4
25987,9
30
7796,4
33784,3
Орыс сосискалары
69,6
36118,5
30
10835,6
46954,1
Сиыр етінен сард
72
34588,3
30
10376,5
44964,8
Сарделька 1 сорт
48
22623,1
30
6786,9
29410,1
Аңшылық шұжық
67,2
55000,5
30
16500,1
71500,6
Украиндық
67,2
50296,0
30
15088,8
65384,8
Тағамдық
57,6
41922,6
30
12576,8
54499,4
Мейрамдық
24
17993,9
20
3598,8
21592,7
Сервелат
38,4
33475,5
20
6695,1
40170,5
Әуесқойлық сервелат
33,6
24642,6
5
1232,1
25874,7
Орыс пельменьдері
57,6
22210,5
5
1110,5
23321,1
Котлеттер
38,4
12814,1
5
640,7
13454,8
Жиыны
482290,5
139540,2
621830,7
Кесте 22 - Фирма қызметінің қаржылық нәтижелерінің есебі
Көрсеткіштер
Мәлімет, мың тг.
1. ҚҚС-сыз тауарлы өнім, м.тг
621830,7
2. Қосымша табыс, м.тг
31091,5
3. Толық өзіндік құн, м.т.тг
482290,5
4. Қосымша шығын, м.тг
19291,6
5. Баланстық пайда, м.тг
151340,1
6. Пайдаға салық -20%, м.тг
30268,0
7. Таза пайда, м.тг
121072,1
Кесте 23 - Инвестициялардың ақтау мерзімін есептеу
№
жыл
Таза пайда
Дисконт
коэф.
Келтірілген
құн
Инвестициялардың
ақталатын бөлігі
Инвестициялардың
ақталған бөлігі
0
0
1
0
271819
0
1
121072,10
1,15
105280,09
166538,83
105280,0851
2
121072,10
1,323
91547,90
74990,93
196827,99
3
121072,10
1,521
79606,87
-4615,94
276434,85
4
121072,10
1,749
69223,36
-73839,30
397506,95
5
121072,10
2,011
60194,23
-134033,53
518579,05
Кесте 24 - Кәсіпорынның негізгі көрсеткіштері
Көрсеткіштер
Мәлімет
ҚҚС-сыз тауарлық өнім, м.тг
621830,7
Толық өзіндік құн, м.тг
482290,5
Баланстық пайда, м.тг
139540,21
Өнім рентабельділігі, %
28,93
Инвестиция құны, м.тг
271819
Айналым қорларының құны, м.тг
19027,3
Өндіріс рентабельділігі, %
48,0
Жұмыскерлер саны, адам
29
оның ішінде жұмысшылар
20
Еңбек өнімділігі, м.тгадамға
21442,44
оның ішінде жұмысшылардың
31091,53
Қор қайтарылымдылығы, теңге
2,29
Айналым қорларының айналымдылығы, рет
32,68
Инвестициялардың ақталу мерзімі, жыл
2,94
Таза келтірілген құн, м.тг
133772,6
Табыстылықтың ішкі нормасы, %
36,01