Дүние жүзілік химия өнеркәсібі.
Химиялық өнеркәсіп машина жасау өнеркәсібімен бір қатарда дамыған елдерде жәнеде дүние жүзілік шаруашылықтада алдынғы орынды алады.Ол FTP басталуынан кейін пайда болды, сондықтан оны өнеркәсіптің жаңа түрі десе болады. ХХ ғ екінші жартысында бұл салада көптеген өзгерістер болды. Химиялық өнеркәсіпке жаңа технологияны және әр түрлі шекізаттар керек болады. Адамзат өмірінде химиялық өндірістің орны ерекше. Дүние жүзінде химиялық өндіріс ХХ ғ 50 – 70 ж жоғары денгейге көтерілді. Сосвн энергетикалық және шекізат тапшылығынан бұл көрсеткіш төмендеп кетті. Соның нәтижесінде 1990 ж дүние жүзілік химикаттар көлемі 1,5 млрд $ ге жетті. Соның әсерінде химиялық өнеркәсіп машина жасаудан екінші орынға көтерілді. Химиялық өнеркәсіптің салалық құрылымы өте күрделі, 200 саласы өнім түрлері 1 млн ға жетеді. Химиялық өндірісті топтасақ 3 құрамға бөлінеді:
1) Тау химиялық өндіріс шекізаттарымен жұмыс істейді.
2) Негізгі химиялық өндіріс, оларға минералды тыңайтқыштар, қышқыл тұз.
3) Полимерлі материалдар өндірісі.Оған синтетик, пластмасс,синтетик каучук алу кіреді.
Уақыт өткен сайын бұл өндірісте өзгерістер болды. Хмиялық өндіріске көптеген факторлар әсер етеді. Оларға шекізат, су, электр, капитал және басқалар. Осы факторларға байланысты дамушы елдерде таухимиялық өндірісіне көп көңіл бөледі.Дүние жүзінде 45 химиялық өнімді дамыған елдер қоржынында 15 дамушы елдер үлесінде.Сонымен қатар Азия, Африка, Латын Америкасындағы химиялық өндіріс Батыс елдеріне тиісілі.Басты негізгі химиялық өндірістің саласы – минералды тыңайтқыштар серной қышқыл өндірісі.
Серной қышқыл өндірісі дүние жүзінде 1990 жылда 120 млн тоннаға жетті. Оны самородной күкірттен алады. Қазіргі кезде мұнайдан ажыратып алуда, сонымен қатар газды өңдеудеде алынады.
Таблица 113
Әлемдік минерал тыңайтқыштар өндірісі ХХ ғ 50 – 70 ж күшті дамыды.
Сонымен қатар жылына 145 – 150 млн тонна өндіреді. Азия, Африка, Латын Америкасында өндіріс орындары көбейді.1990ж аяғында Азия 40% құрады.
Фосфорлы тыңайтқыштар әлемде 35 млн тонна өндіреді. ХХ ғ 50 ж басты өндіруші АҚШ, Батыс Европа. 90 жылы АҚШ бірінші ал Ресей, Франция бірінші ондыққа кірді. Қалған орындарды Польша, Испания, Қытай, Үндістан, Морокко, Тунис, Бразилия.Калийлы тыңайтқыштар әлемде 25 млн тонна өндірді. Негігі өндірушілер АҚШ, Канада, Ресей, Белорусия, Германия, Франция, Испания, Иордания, Израиль.Сонымен бұл елдер әлем нарығына басты тыңайтқыш жеткізуші елдер болып қалды.Полимер материалдар өндірісі өзінің құрамына қанша кезеңдерді бастан өткереді.
1) Органикалық синтез негізінде алғашқы полимерді алу.
2) Соның негізде негізгі полимерлі материал алу.
Бұл екі өндірісте ХХ ғ бірінші жартысында пайда болды. Алғашқы полимерлі материалдарға жататын бұлар этилен, пропилен, бензол. 90 ж аяғында этилен әлемде 30 млн тонна өндірген.Басты өндірушілер АҚШ, Батыс Европа, Жапония. Этилен өндіру мұнайға ие көптеген елдерде қолға алынып дамуда. Сонымен бірге сонғы полимер материалда дамыды. Бастылары пластмасса, синтетик, смола, химиялық жіп, синтетикалық каучук. Әлемде 1990 ж пластмасса 130 млн тонна дейін өндірілді.Әлемдік химиялық жіп өндірісі 1990 ж 36 млн тоннаға жетті. Бұл өндіріс ХХ ғ екінші жартысында жүзеге асты.
Синтетикалық каучук өндірісі 1930 ж алғас КСРО жүзеге асты. Қазір оның негізін көмірсутек құрайды. Әлемде 1990 ж 10 млн тонна өндірген. Синтетикалық каучукты Азия елдері көп өндіруде. Азия үлесі 60% құрайды.
Әлемдегі химиялық өнеркәсіпті аймақтарға бөлетін болсақ олар үшеу болатын еді.
1) Батыс Европа 13 алады.Германия басты орында.
2) Солтүстік Америка 30% басты АҚШ болып бұл жерде химия өндірісі көп түрлі.
3) Шығыс және Оңтүстік шығыс Азия. Басты Жапония 18% алады. Бұл жерде мұнай химия және мұнай тасымалдау арқылы жүзеге асады.
Сонымен қатар Қытайда өнімдері көбеюде. 1990 ж жаңа химиялық аймақ пайда болды.Ол Парсы шығанағы есептеледі
Жоспар
I. Кіріс.
Дүниежүзілік химия өнеркәсібі.
II. Негізгі бөлім.
1. Химиялық өнеркәсіп салалары.
2. Әлемдік минерал тыңайтқыштар
өндірісі.
3. Химия өнеркәсібі аймақтары.
III.Қорытынды.
Жаңа химия өнеркәсібінің дамуы.