Шылаудан жасалған ұйқастар
Шылау (Көмекші сөздер)
(Служебные слова)
Шылау (служебные слова) – это категория слов, которые не обладают самостоятельным лексическим значением и синтаксической функцией в предложении. Они лишь уточняют грамматическое значение и дополняют смысловые оттенки отдельных слов.
В казахском языке шылау можно разделить на группы:
Септеулік шылаулар (Послелоги)–соответствуют русским предлогам, обычно стоят после знаменательных слов:
Септеулік шылаулар(Послелоги)
Аудармасы (Рус.эквивалент служ.слов)
Мысалдар(Примеры)
Үшін
для, ради, за
Оқыту үшін (для обучения), сен үшін (ради тебя)
Кейін, соң
после
Жұмыстан кейін (после работы), жиналыстан соң (после собрания)
Қарай
к
Кешке қарай (к вечеру)
Бері
со, с
Мектептен бері (со школы), ертеден бері (с утра)
Шейін, дейін
до
Түске шейін (до обеда), келесіге дейін (до следующего)
Туралы, жайында
о, об
Еңбек туралы (о труде), білім туралы (об образовании)
Бойынша, арқылы
по, через
Заң бойынша (по закону), сот арқылы (через суд)
Басқа
кроме
Мұнан басқа (кроме этого)
Үстеуден жасалған ұйқастар
Үстеу
(Наречие)
Үстеу (наречие) – это часть речи, обозначающая признак действия или состояние предмета и другие признаки. В предложении выступают в качестве обстоятельства.
По своему значению үстеу делится на: меры и степени, образа действия, места, времени, причины и т.д.
По способу образования үстеу различаются:негізгі үстеу (непроизводные) и туынды үстеу (производные).
Негізгі үстеу – (изменяется только по степеням сравнения):жылдам, жылдамырақ, тез, тезірек (быстро, быстрее),баяу, баяуырақ (медленно, медленнее),жазда (летом),төмен (вниз),аз (мало),ерте (рано).
Туынды үстеу (производные) – образуются от других частей речи, путем прибавления к ним различных аффиксов:
Етістіктен жасалған ұйқастар
Етістік
(Глагол)
Етістік – наиболее сложная и часто употребляемая часть речи, которая обозначает действие или состояние лица, предмета. Связывает другие члены предложения в одно направленное действие.
В предложении выполняет функцию сказуемого.
Вопросы: Что сделал? Что делает? Что будет делать?
Түрлері
(Типы)
Мысалдар
(Примеры)
I.Тұлғасына қарай
(По способу образования)
1 Негізгі
(Непроизводные)
оқы (читай), жаз (пиши), бар (иди), кел (приди), бер (дай)
2 Туынды
(Производные)
тұзда (посоли), гүлде (цвети), ойна
(играй), ойла (думай)
ІІ. Мағынасына қарай
(По значению)
1 Негізгі
(Основные)
ал (возьми), қал (останься), көр (смотри), сөйле (говори), әкел (принеси)
2 Көмекші
(Вспомогательные)
а) е (о, да, э), ет (делай), де (говори)
ә) бол (будь), әкет (унеси), тұр
(поднимайся, вставай), шық (выйди)
ІІІ. Объектіге қатынасына қарай
(По отношению к
объекту)
1 Салт
(Непереходные)
бар (иди), кел (приди), отыр (сиди), жүр (ходи), тұр (стой)
2 Сабақты
(Переходные)
жаз (пиши), ал (бери), бер (дай), айт (скажи), аш (открой), жап (закрой)
IV. Іс-әрекеттің орындалуына қарай
(Поотношению к результату действия)
1 Болымды
(Положительные)
бар (иди), кел (приходи), оқы (читай), жаз (пиши), бер (дай), көр (смотри)
2 Болымсыз
(Отрицательные)
барма (не иди), барған жоқ (не
ходил), келген емес (не приходил)
V. Құрамына қарай (По составу)
1 Дара
(Простые)
жаз (пиши), оқы (читай), ойна (играй), ойла (думай)
Күрделі етістік
2 Күрделі
(Сложные)
а)Құрама етістік+етістік
(составные
глагол+глагол)
барып кел(сходи), кіріп шық (зайди), келіп кет(приходи), алып бар (отнеси), алып қайт (принеси на обратном пути)
ә) Құраңды (есім+етістік)
(составные имя+глагол)
жәрдем ет (помоги), қызмет қыл (служи), адам бол ( будь человеком), арман ет (мечтай), үлгі қыл ( сделайпримером), қабыл ал (прими)
б) Қосарлы
(парные)
алдап-сулау (унимать), арып-ашу (изголодаться), шаршап-шалдығу (обессилиться), ойланып-толғану
(размышлять), жығылып-сүріну
(спотыкаться)
в) Біріккен
(кіріккен)
(сращенно-слитные)
апар (отнеси), әкел (принеси), әпер (подай), бүйт (поступайтак), сүйт (делай так)
г)Тұрақты
(фразеологические)
ауыз жаласу (снюхаться), таяқ жеу (влететь), жүрек жалғау (утолять голод), опық жеу (горько), жігері құм болу (потерятъ волю)
Аналитикалықформалы
ғ) Аналитикалық (етістік +көмекші етістік) (Аналитические глагол + вспом. глагол)
барып еді ( сходил), айта сал
(скажи), оқи бер (продолжайчитать), алып жібер (подай)
Есімдіктен жасалған ұйқастар
Есімдік
(Местоимение)
Есімдік – часть речи, которая указывает на предметы, лица, признаки, количество, способных заменить собой любое слово из именных частей речи.
Түрлері
(Типы)
Мысалдар
(Примеры)
І. Тұлғасына қарай
(По способу образования)
1.Негізгі
(Непроизводные)
Мен(я), сен (ты), кім? (кто?), не? (что?)
2.Туынды
(Производные)
Біреу(кто-то), мынау (это, эта, этот), қандай? (какой?), барлық (весь)
ІІ. Құрамына қарай
(По составу)
1.Дара
(Простые)
Ол(он, она, оно), анау (тот, та, вон, то), сонау (вон тот), қанша? (сколько?).
2.Күрделі
(Сложные)
Бірнеше(несколько), кейбіреу (кто-то, некоторые), ешкім (никто), әрбір (каждый), бірде-бір (ни одного), қай-қайсы(всякий), кімде-кім болса (кто бы не был).
ІІІ. Мағынасына қарай
(По значению)
1.Жіктеу
(Личные)
Мен(я), сен (ты), сіз (вы), ол (он, она, оно), біз (мы), сендер (вы), сіздер (вы),олар (они).
2.Сілтеу
(Указательные)
Сол(тот, та), ол, мына,мынау, осы, осыны, бұл (это, эта, этот), міне (вот), әне, сона, сонау, әне, әнеки (вот тот, та, тот), ана, анау (вон та).
3.Сұрау
(Вопросительные)
Кім?(кто?), не? (что?), неше? нешеу? (сколько?), қайсы? қай? нешінші? (который? которая? которое?), қандай? (какой? какая? какое?), қалай? (как?), қашан? (когда?), қайдан? (откуда?), қайда? (где?).
4.Өздік
(Возвратные)
Өз(свой, своя, свое), өзім (я сам, я сама), өзің (ты сам, ты сама), өзіңіз (вы сами), өзі (он сам, она сама), өздері (они сами), өзіміз (мы сами), өздеріңіз (вы сами).
5.Белгісіздік
(Неопределенные)
а) бір (одно), біреу (кто-то), бірдеңе (что-то, кое-что, что-либо), бірнеше (несколько), біреу-міреу(кто-нибудь), кейбір (некоторый), кейбіреу (кто то другой), қайбір, қайсыбір (иной, другой);
ә) әркім, әрқайсы (каждый, всякий), әрқалай (по разному), әрдайым (систематический), әрқашан (всегда);
б) әлдекім (кто-то), әлдене (невесть что), әлдеқайдан (откуда-то), әрқалай (всякий, всякая, всякое),әлдеқашан (когда-то).
6.Болымсыздық
(Отрицательные)
Еш(ни), ешкім (никто), ешнәрсе (ничто), ешқашан (никогда), ешқайда (никуда), ештеме, дәнеме, түк (ничего), ешқайсысы (ни один из них), ешқандай (никакой).
7.Жалпылау
(Определенное)
Бәрі(все), бүкіл, барлық, күллі (весь, вся),бүтін (целый), барша, түгел, бар, барлығы (все кто есть).
Сан есімнен жасалған ұйқастар
Сан есім
(Имя числительное)
Сан есім – часть речи, которая обозначает количество предметов, число, а также порядок предметов при счете.
Вопросы: сколько? который? какой? по сколько? почем? приблизительно сколько?
Сан есім в функции определения не изменяется по падежам и числам.
Түрлері
(Типы)
Мысалдар
(Примеры)
І. Тұлғасына қарай
(По способу образования)
1. Негізгі
(Непроизводные)
бір, екі, елу
2. Туынды
(Производные)
бірінші, екінші, бірер, елудей
ІІ. Құрамына қарай
(По составу)
1. Дара
(Простое)
алты, жеті, мың
2. Күрделі
(Сложные)
он екі, жиырма екі, бір мың
ІІІ. Мағынасына қарай
(По значению)
1. Есептік
(Количественные)
бір, екі, жүз, мың
2. Реттік
(Порядковые)
бірінші, үшінші, төртінші
3. Жинақтық
(Собирательные)
екеу, төртеу, бесеу
4. Топтау
(Разделительные)
мыңнан, үш-үштен, оннан
5. Болжалдық
(Предположительные)
бірер, мыңдай, елудей
6. Бөлшектік
(Дробные)
үш бүтін оннан екі, төрттен екі
Сын есімнен жасалған ұйқастар
Сын есім
(Имя прилагательное)
Сын есім – часть речи, которая обозначает признаки, качества, свойства предметов. Она не изменяется по падежам, числам, принадлежности. В основном употребляется перед существительными и в предложении является определением.
Имена прилагательные делятся на два вида:
1) Негізгі (непроизводные(корневые или качественные)) прилагательные – выражают различные типы качества или признака предметов: жалқау – ленивый, көк – синий, қысқа – короткий, тәтті – сладкий, жалпақ – плоский и т.д.
2) Туынды (производные (относительные)) – образуется от имен существительных при помощи суффиксов: компьютерлік – компьютерный, көктемгі – весенний и т.д.
Түрлері
Мысалдар
І. Мағынасына қарай
(По значению)
1. Сапалық
(Качественные)
ақ (белый), кең (широкий), тар (узкий), жуас (смирный)
2. Қатыстық
(Относительные)
тұзды (соленый), түнгі (ночной), шеткі (крайний), тастай (как камень)
ІІ. Тұлғасына қарай
(По способу образования)
1. Негізгі
(Непроизводные)
жақсы (хороший), әдемі (симпатичный), суық (холодный), жаңа (новый)
2. Туынды
(Производные)
күшті (сильный), қысқы (зимний), таулы (горный), сынық (сломанный), аудандық (районный)
ІІІ. Құрамына қарай
(По составу)
1. Дара
(Простое)
Кіші (малый), нәзік (хрупкий), көп (много), дөңгелек (круглый), сопақ (овальный)
2. Күрделі
(Сложные)
қызыл ала (пестро-красный), ұзын бойлы (великорослый), ақшыл сары (светло-желтый)
Ай, апта, мезгіл, өлшем атауларына, өнер-білім, мәдениет саласындағы атауларға, жеміс-жидек, көкөніс, өсімдік атауларына, тұрмыстық заттар, бұйымдар және құрал-сайман атауларына қатысты ұйқастар
Толығырақ...
24.02.2011 17:04
Жан-жануарлар атауларына, табиғат құбылыстары, нысандары атауларына, тағам атауларына байланысты ұйқастар
Толығырақ...
24.02.2011 16:14
Мамандық, кәсіп иелерінің атауларына байланысты ұйқастар, қоғамдық-саяси лексика ұйқастары
Толығырақ...
24.02.2011 16:09
Зат есімнен жасалған ұйқастар
Адами қасиеттер, дүниетаным, дене мүшелеріне, туыстық атауларға, киім-кешек атауларына байланысты ұйқастар
1. Зат есім
(Имя Существительное)
Зат есім (имя существительное ) – часть речи, которая обозначает предмет и отвечает на вопросы: кім? (кто? ), не? (что?) Вопросыкім? задаются только по отношению к человеку, во всех других случаях употребляются не?. К именам существительным относятся все слова, являющиеся названиями различных:
материальных предметов: үй – дом, су – вода,нан – хлеб;
живых существ: адам – человек, ит – собака,бұлбұл – соловей;
абстрактных понятий: бақыт – счастье,тағдыр – судьба,махаббат – любовь.
Зат есімнің жасалуы
Түрлері
(Типы)
Мысалдар
(Примеры)
Мағынасына қарай
(По значению)
1. Жалпы (Нарицательные)
ұрпақ (поколение),
адам (человек),дала (степь),үй (дом).
2. Жалқы
(Собственные)
Санжар, Астана, Қазақстан.
Тұлғасына қарай
(По способу образования)
1. Негізгі
(Непроизводные)
ел (страна),тау (гора),
жер (земля),аспан (небо),
құс(птица).
2. Туынды
(Производные)
жазушы (писатель),жолдас (товарищ),
білім (знание),бөлім (отдел),
достық (дружба), мінбе (трибуна).
Құрамына қарай
(По составу)
1. Дара
(Простые)
қалам (ручка),терезе(окно),көше (улица),қыз (девушка)
2.Күрделі (Сложные):
а) Біріккен
(Сращенно-слитные)
Бәйтерек (Байтерек ),Ақорда (Акорда),Атамұра (Атамура),кәсіпорын (предприятие),жасөспірім (юноша),күнбағыс (подсолнух),орынбасар (заместитель),атамекен (земля отцов),елтаңба (герб).
ә) Қосарлы
(Парные)
ата-ана (родители),ел-жұрт (родные края),ұл-қыз (дети, сын и дочь),жауын-шашын (дождь, атмосферные осадки),көрші-қолаң (соседи),тамыр-таныс (приятели и давние знакомые),бала-шаға (детвора),қарым-қатынас (отношение, связь).
б) Тіркесті (Словосочетания)
бас киім (головной убор),балалар бақшасы (детский сад),ауыл шаруашылығы (сельское хозяйство), мәдениет министрлігі (министерство культуры),жеңіл өнеркәсіп (легкая промышленность).
в) Қысқарған (Сокращенные)
Центркредитбанк, терминком, ҚазҰТУ (КазНТУ),ауатком (райисполком),пединститут, педкеңес (педсовет),Қазкоммерцбанк (Казкоммерцбанк), см, кг, кв.
Жастар бас қосқан кештерде айтылатын тілек-сөздер
Достар!
Жастық шақ – өсіп тұрған гүл емес пе,
Сол гүлдің нағыз өзі – біз емес пе!
- дегендей жан жағыма көз салсам, бүгінгі кешке әсем де сұлу, көркіне көз тоярдай қыздар мен жігіттер жиналып отыр екен. Жүздеріңе қарасам, қып-қызыл қызғалдағы жайқалған көктемнің сұлулығын көремін.
Ендеше достар, лайым, әрқашан осылай құлпырып жүре беріңдер. Өмірдің ең сұлу, керемет мезгілі – Жастық шақ үшін!
***
Бір ғұлама мына өмірде Махаббаттан тәтті еш нәрсе жоқ, ал кездескен қалған қуаныштың барлығы да екінші орындағы нәрселер деген екен. Ал рух – достыққа, ақыл – сыйластыққа, тән – көңілге, осы үшеуінің қосылуы Махаббатқа ықпал етеді деген де сөз бар. Шынайы махаббаттың құрбаны болған адам бақытты.
Өміріміздің мазмұны, мәні саналатын шынайы МАХАББАТ ҮШІН!
Ер-азаматтарға арналған тілектер
Француздар әйелдің кішкене кемшілігін кешіре білмеген еркек әйел затының жан дүниесі сұлулығы сыйлайтын рахатынан мақұрым қалады дейді екен.
Әйелді қадірлеп, түсіне білетін, сүйе білетін, кішкене кемшілігін кешіре білетін, жүрегі кең, жаны жомарт ер-азаматтарымыз аман болсын!
***
Ер азаматтың орны қашанда бөлек. Олардың күш-жігеріне, ақыл-парасатына бүкіл әлем бағынған, бағынады да! Сондықтан да халқымыз жердің қорғаны, елдің тұтқасы деп ерекше ардақтаған. Ал ақын Мұхтар Шаханов:
...Жердің аман тұрғандығы,
Сол намысқой еркектердің арқасы ...
немесе
...Қайғы келсе жеңілмейтін,
Бақыт келсе, семірмейтін,
Ер мінезін қадірлейтін,
Еркектердің даңқы артсын! – деп жырға қосқан.
Арыстан келбетті, жолбарыс жүректі, қырандай қырағы, намысқой, ер мінезді азаматтарымызға жігерлеріңіз мұқалмасын, асқақ шыңдарды бағындырып, қонар тұғырларыңыз биіктей берсін дегім келеді.
Мерекелік тілек-сөздер
Көк желекті көктеммен бірге көңілге қуаныш сыйлай келетін аяулы аналарымыздың, әпкелеріміздің, қарындастарымыздың төл мерекесі – 8 наурыз мейрамын бәріміз асыға күтеміз. Ер азаматтар бұл күні гүл, сыйлық дайындап, анасының, қарындасының, сүйіктісінің жүрегіне қуаныш сыйлауға асығады.
Құрметті қыз-келіншектер! Сіздерді бүгінгі төл мерекелеріңізбен шын жүректен құттықтап, денсаулық, сұлулық, бақыт, қуаныш тілеймін!
Әрқашан мына өмірге сән беріп, жылу таратып, мейірім төгіп, шуақ шашып тұрғандарыңыз үшін Сіздер қашанда өздеріңіздің сыйлы, сүйікті, қадірлі екендеріңізді, Сіздерсіз мына дүние бос екенін ұмытпаңыздар!
***
Жалғыз жүріп жол табам деу далбаса,
Жігіт болсаң жар табуға қам жаса!
Ол бар жерде сен өзіңді зор сана,
Ол бар жерде басқа бақыт аңсама!
- деп Тұманбай ақын ағамыз жырлағандай мынау бүгінгі 8-наурыз халықаралық қыз-келіншектер мерекесінің ұйтқысы қадірлі біздің гүлдеріміз!
Құстың қос қанаты бар, адамның екі жанары бар. Күн мен түн бар, Ай мен Күн бар. Сіздерсіз жігіт жүрегі – жетім. Бүгінгі сіздердің мерекелеріңіз өз сыңарын іздеген жетім – жүрек жігіттер бақытының бастауы болса екен! Мереке соңы тойға ұлассын!
Жаңа жылдық тілек-сөздер
Жаңа жыл! Жаңа күн! Жаңа өмір!
Бұл күн болмыстағы бояудың барлығын үміттен, қуаныштан, махаббаттан алып, айналаға нұр болып шашылады. Осы шашылған нұр әрбіріміздің шаңырағымызға шуақ болып тарайды. Қай-қайсымыз болсақ та осы мерекелік кештен келесі Жаңа жылға дейін жүрегімізге есте қалатындай бір сезімді себелейміз, ол сезім бізді келесі жылға дейін үмітпен жетелеп отырады. Жаңа жыл әрбір шаңыраққа құт, береке, ырыс алып келсін!
***
Халық арасында Ескі жылдың қайғы-мұңын, өкпе-наздың барлығын сол жылға тастап, кіріп келе жатқан Жаңа жылды көтеріңкі көңіл-күймен, таза, тың ойлармен қарсы алу керек. Әрбір кірген жаңа жылдың өзінің дайындап отырған қуанышы, бақыты, сыйы болады деген сөз бар.
Достар, біз де өпке-назымызды, өкініш-мұңымызды, қиындық сезінген сәттерімізді бір сәт естен шығарып, екі жылға қалдырып, Жаңа жыл табалдырығын махаббатпен, мейіріммен аттайық, бізді алда тек қана қуаныш пен бақыт күтіп тұр деп сенейік. Жаңа жылда үйлеріңіз нұрға, құшақтарыңыз гүлге толсын!
Соңғы қоңырау сыңғыры...
Мектеп бітіру кешінде айтылатын ақ тілек
Үлкен өмірге қанат қағып барасың. Қанатың талмасын, биіктерге шырқа! Жоғары оқу орнына оқуға түсіп, студенттік дәуірді қызықты өткізіп, абыроймен бітіруіңе тілектеспін. Таңдаған мамандығыңның мықты маманы, кәсіпқойы бол! Мектеп өмірі артта қалды, алдыңда күтіп тұрған жаңа өмірдің баспалдақтарынан сүрінбей өте беруіңді тілейміз!
***
Кеше ғана мектеп табалдырығын аттаған сияқты едік, бүгін міне, он бір жылдың қалай зулап өткенін байқамай да қалыппыз.
Қымбатты ұстаздар! Он бір жыл бойы бізге білім мен тәрбие беріп, үлкен өмірге дайындағандарыңызға үлкен рахмет! Сіздердің сенімдеріңізді ақтаймыз деп сенемін.
Ал, он бір жыл бойы бірге оқыған сыныптастарым, сендердің ендігі өмірлеріңе тек қана сәттілік тілеймін. Аңсаған армандарыңа қол жеткізіп, әр саланың мықты мамандары болып еліміздің көркеюіне үлестеріңді қоса беріңдер!
Тұсаукесер той тілектері
Мынау тұсаукесердегі бата-тілегіме қол жайып бата жасайық, халайық:
Қаз-қаз балам, қаз балам,
Қадам бассаң мәз болам,
Күрмеуіңді шешейін,
Тұсауыңды кесейін.
Тақымыңды жаз балам!
Қадамыңа қарайық,
Басқаныңды санайық,
Қаз-қаз балам, жүре ғой.
Әумин!
***
Қуанышты тойдың көңілді сәні мен тәрбиелік мәні қызықшылық біткен соң ұмытылмауға тиіс. Біз осы есте қаларлық сәтке өз үлесімізді қосайық деп келдік. Осы тойда сөйлегендердің тілектеріне біз де қосыламыз. Айтарымыз Азаматымыздың дені сау болып, ата-анасына қуаныш пен бақыт әкелсін. Өмірде сүрінбесін. Әрбір басқан қадамы оңғарылып, Қыдыр ата қолдап жүрсін.
Мен осы айтқан той-тілегім үшін дастархандағы дәмнен алып отырыңыздар!
Қоныс той тілектері
Отан – отбасынан, отбасы – ошақ қасынан басталады деген екен бабаларымыз. Ал сол ошақтың иесі – әйел, ал отбасының иесі – сол үйдің ері. Еркек – шаңырақтың иесі әрі асыраушысы деп бекер айтпаған ғой.
Бүгін міне, жаңа үйге қоныс аударып, Қоныс тойын жасап жатырсыңдар.
Олай болса үй иелеріне тілерім: өздерің табалдырығын жаңа аттаған жаңа үйлерің берекелі, ырысы мол, Қыдыр қонған үлкен үйге айналсын. Шаңырақтарыңда тек қана той болсын дегім келеді.
***
Бір данышпан Керемет үй болмайды, үйді керемет ететін – сол үйдің әйелі. Ал үйдің шатыры – еркек. Өйткені ол сол баспананы ыстықтан, суықтан, жаңбырдан, қардан, селден қорғап тұрады деген екен.
Құрметті үй иелері, мынау жаңа қоныстарың – баспаналарың құтты болсын!
Бірің – қорғаны, бірің – жылуы болып, қонақ үзілмейтін құтты шаңыраққа айналып, ақ дастархандарың тек қана тойға жайыла берсін! Қоныс тойларың құтты болсын!
Үйлену той тілек-сөздері
Бір бойдақ досына:
– Менің әйелім әдемі, ақылды, пысық әрі адал болады – деп мақтанады екен. Сөйтсе досы қалжыңдап:
– Сен өзің сол шарттардың төртеуін де орындай алар ма едің? – деген екен.
Мінеки, достар, біздің күйеу жігіттің жұлдызы оңынан туған екен – таңдаған жары әдемі, ақылды, пысық және адал екені байқалады.
Жаңа өмірдің есігін ашып, табалдырығын аттағалы тұрған бұл екі жасқа тілейтініміз: қатар ұшқан аққудай жұптарың жазылмай, әрдайым бірге болыңдар. Шаңырақтарың биік, керегелерің кең, босағаларың берік болсын. Бақытты болыңдар!
***
Бір ұлы дана Біз өмірге шыр етіп келгенде емес, жүрегіміздегі махаббат сезімі оянған сәтте ғана өмірге келеді екенбіз. Өйткені махаббат адамға ұшатын қанат береді және де оны мейірімді етеді, сонымен қатар ол бүкіл әлемді өзінің жылуымен құшағына ала алады деген екен.
Қымбатты жас отаудың иелері, сендердің махаббаттарың Қозы мен Баянның махаббатынан кем болған жоқ. Барлық қиындыққа төтеп беріп, міне, бүгін екеуіңнің шаңырақ көтергендеріңнің куәсі болып отырмыз. Сендерге тілеріміз: махаббаттарың баянды болып, бір-біріңе деген ыстық сезімдерің суымасын, жұптарың жазылмасын деп тілейміз! Бастарыңа бақ құсы қонсын!
Құдалық тілек-сөздері
Құрметті құда ... , құдағи ... !
Таудан аққан тасбұлақтың суы қандай мөлдір, қандай таза! Сәт сайын жаңарып жатқан ағын суда мін бар ма? Біз үшін сіздердің жандарыңыз да дәл осындай – сәт сайын жаңарып жататын кірсіз әлем! Баламыздың көңілі құлапты, қызымыздың жаны ұнатты – екі асыл қосылды! Бақ ауысады, ырыс жұғысады деген, жұрнағымыздың жапырағы жайылып, тамыры тереңдегей! Сіздерге ұқсаған елдің қамын ойлайтын аптал азаматтар болсын, құдалар!
Екі үкіміз теңін тапты деп менің жүрегім қуаныштан жарылғалы тұр. Тең-теңімен деген емес пе! Осы қуаныш тілегімді Бәрін сәтімен орайластырған Жаратушы баянды бақыт берсін деп аяқтағым келеді.
Дәмнен, сусыннан, тағамнан алыңыздар!
***
Бекзаттарым-ай,
Жекжаттарым-ай,
Жекжат болып ауылыма кеп жатқаның-ай!
Бала бақытын қыздан іздейді,
Қыз бақытын түзден іздейді деген екен дана бабаларымыз. Біздің қызымыз бақытын сіздің шаңырақтан іздеп келді. Үлпілдеген үкіміз бізден – өтті, сіздерге – жетті. Жібекті түте алмаған жүн етеді дейді. Жүн етсеңіз де, гүл етсеңіз де ендігі жауапкершілік – Сіздерде, құдалар!
Әкеге арналған тілек-сөздер
Папа!
Сіз – теңіздің бастауы бұлақсыз,
Біз – көлдің сәні құрақпыз.
Сіз – сөздің басы сұрақсыз,
Біз – өміріңіздің байлауы, соңыңыздағы тұрақпыз.
Сіз – таудың шыңысыз, Папа!
Біз – сіз еккен баудың гүліміз.
Кілеміңіздің өрнегі сынды ұл-қыздарыңызбыз, Папа!
Әке – балаға сыншы деген,
Өзіңізге мәлім қылығымыз бен тіліміз!
Үйіміздің шуақты нұры аяулы анамыз болса,
Бәріміздің шырқап айтар ән-жырымыз – асқар тау – Папа, сізсіз! Ақылшы тірегіміз де Өзіңізсіз! Бүгінгі (туған күніңізбен, мерейтойыңызбен, ұлы жиыныңызбен) сізді шын жүрегімізбен құттықтап, (ұл-қыздарыңыз, перзенттеріңіз, немере-шөберелеріңіз) ұзақ ғұмыр тілейді.
Адамгершілігімен, азаматтық іс-әрекетімен айналасына қадірлі болған, кісілік пен кішілік нұры тұла бойынан төгіліп тұрған сіздей ардақты әкемізді әрдайым мақтаныш етеміз!
Өмір жолында адаспау үшін білімді болуға, еңбексүйгіштікке үйреткен, жамандықтан сақтандырып, пана болған өзіңіз! Балам, көргенсіздің баласы деген жаман атқа қалма. Адал жүріп, тұр! Қолыңнан келсе жақсы іс жасап, алғыс ал деген өсиетті құлағыма құйып тәрбиелеген де өзіңіз! Сіздің осындай тәрбиеңіздің шарапатын көп жерде көрдім, өмірден өз орнымды адаспай табуыма көп көмегі тиді. Сол үшін сізге мәңгі қарыздармын.Ақылшым, панам болған әкешім менің! Сізге өмірдің бар жақсылығын тілеймін! Бақытты да ұзақ ғұмыр кешіңіз! Денсаулығыңыз мықты болсын!
Қарияларға бата
Түндерің тыныш болсын,
Үйлеріңе ырыс толсын!
Келіндерің есті болсын,
Ұлдарың сесті болсын.
Балаларың қуаныш әкелсін,
Немерелер жұбаныш әкелсін.
Орындарың төр болсын,
Дастарқандарың мол болсын.
Қатарларың көп болсын,
Уайым-қайғыларың жоқ болсын.
Жастардың қазасын көрмеңдар.
Зұлымдардың жаласын көрмеңдер
Еліңде бірлік болсын.
Жарасты тірлік болсын!
Әумин.
Діни баталар
Құдая құлымын дегейсің,
Мұхаммед үмбетімін дегейсің.
Шадияр досым дегейсің,
Имам ағзамның қауымында қыл,
Шайтанның сәрінен сақта,
Патшаның кәрінен сақта,
Намаздың қазасынан сақта.
Пайғамбардың туында қыл,
Аузы кәусардың суында қыл,
Иман байлығын бер,
Деннің саулығын бер:
Әумин.
Дастарқан батасы
Ауылдарың малды болсын,
Жылқыларың жалды болсын.
Азаматтарың аянбай еңбек етіп,
Ағайынның алды болсын!
Әумин.
Жарапазан батасы
Айтамын жарапазан есігіңе,
Қошқардай қос ұл берсін бесігіңе.
Қошқардай қос ұл берсе бесігіңе,
кім келіп, кім кетпейді есігіңе.
Айтқанда жарапазан тоямыз ба?
Кәдесін бұрынғының қоямыз ба?
Кәдесін бұрынғының қойып кетсек,
Барғанда ана жайға оңамыз ба?
барып ем ана ауылға тайлақ берді,
Тайлағын ала жіпке байлап берді.
Алтын той батасы
Алтын тойдың дастарқаны,
Дастарқаны мол болсын.
Берекелі қол болсын,
Тойға келген қонақтың.
Бәріне сәтті жол болсын.
Тілектерің оң болсын,
Жұқармайтын қоң болсын.
Екеуіңнің кигенің,
Алтын жағалы тон болсын.
Күміс той батасы
Құтты болсын күміс той,
Той дегенің ырыс қой.
Алтын жамбы берсем де,
Екеуіңе дұрыс қой.
Күміс тойдың аяғы,
Алтын тойға жалғассын.
Сапарға бата
Көштерің көлікті болсын,
Жолдарың көрікті болсын,
Қоныстарың құтты болсын,
Босағасы мықты болсын,
Ауру-сырқаудан аман болыңдар.
Бастарыңа айырылмас бақ қонсын,
Мейірбанды Алла сендерге жақ болсын!
Әумин.
Көпшілікке арналған баталар
Жарылқа, алла, қабыл ет,
Жарылқаудың қамын ет!
Ізет абырой, бақ, дәулет,
Қызыр қарап, бақ қонып,
Не тілесең,
Соның бәрін қабыл ет!
Әумин.
Тұсау кесерге бата
Бір үйдің баласы болма,
Көп үйдің санасы бол!
Бір үйдің санасы бол!
Бір елдің атасы болма,
Көп қолдың ағасы бол!
Үлкендердің жастарға беретін баталары
Құтты болсын бесігің,
Артық болып несібің.
Дастарқаның жайылып,
Ашық болсын есігің.
Өре берсін балалар,
Дұшпандарың болмасын,
Күншілдікпен табалар.