СОӨЖ № 1. Сутектік байланыс. Байланыстың әртүрлі түрлерін салыстыру
Сутектік байланыс сутегі атомы өте электртеріс атоммен, мысалы, өттегі, фтор, азот, хлор және т.б. байланысқан жағдайында пайда болады. Мұндай атом байланыс электрондарды тартып, теріс зарядты алады, байланыс электроны тартылып алынған сутек атомы оң зарядты алады. Сутектік байланыс негізінде электростатикалық тартылыс жатыр.
Сутектік байланыстың, мысалы, ретінде су молекулалар арасындағы пайда болатын байланысты қарастыруға болады. Бір су молекуласының өттегі атомы мен екінші молекуланың сутегі атомы арасындағы пайда болатын байланысты өттегідегі заряды – δ және сутегідегі заряды + δ болатын кішкентай диполь ретінде қорастыруға болады. Бұл зарядтар арасындағы тартылыс күші суретте нүктелермен көрсетілген сутектік байланысты түзеді. Тартылысқа электртіріс атомға жақындауға мүмкіндік беретін сутегі атомының кішкентай өлшемдері көмектеседі. Бірақ қашықтық коваленттік Н-О байланыстық ұзындығынан әдеуір үлкен, себебі коваленттік байланыстың энергиясы жуық шамамен сутектік байланыстың энергиясына оң есе үлкен. Су үшін ол (21-25) Джмоль тең болады.
Ван-дер-Ваальс байланысы ең әмбебап. Онымен бірге ол ең әлсіз байланыс, оның байланыс энергиясының реті Джмоль.
Иондық байланыс органикалық емес қосылыстар арасында ең таралған химиялық байланыс болады, оның реті ~ Джмоль. Коваленттік байланыстың реті де иондық сияқты, ол органикалық қосылыстарды кең таралған, бірақ органикалық емес қосылыстарда, кейбір металлдарда және интерметаллдық қосылыстарда кездеседі. Металлдық байланыстың реті де коваленттік сияқты. Сутектік байланыстың реті ~ Джмоль.