Адамды орекстке келгіруші күш-қажетсіпу. Болмысты беіінслсудіц жогары формаларьша ис адамды орскстке келтіруші нысаидар - саналы түзілген бсйнс не елсс, ой нс түсінік, идея нсмссс ізгі мүрат күйіндс өрнектелуі мүмкін.
Психологияда мотив түсінігіне кслссідей анықтама бсрілсді: мотив - бүл адам санасьшда қаланып, оны бслгілі бір қажеттілікті қанатағаттандыру үшін орексткс итер-мелсутиі ссбеп күш. Ал кең мөнінде мотив - шындыққа сай заңцылық ретінде ықиал жасап, объектив қажеттілік түрінде корінетін болмьтс. Ал мотиптік орекет қылық псн іс-орекетті психикалық рсттсудің ерекиіс түрі (Р. Г. Агеева). Қорыта айтканда, адамнын, орқандай қылық - әрскеті оның мотивтік себсп куштеріне байланысты.
Сонымен, адамның қалаған і.і-орекстінің негізіпдс оны осы іс-орекетке ынталандырушы мотив жатыр. Бірақ ' адамда туындаушы жәнс оны іс-әрскеткс ойыстырушы қандай да бір мотив коздслгсн нақты орсксцісн шектслмейді, опыц нөтижесінс жстумсн адам келссі әрскетке үмгылады, іс-әрскет барысывда мотив өзгеруі мүмкін жәнс керісінше, бір түрақты мотив аясында бірнеше орекет бірін-бірі ауыстырып баруы да орынды. Мотив дамуы мен басталган іс-әрскет арасында қайшылық та туывдайды. Кейде мотив іс-орекет жобасынан бүрын қалыптасады, ал ксйде кешеуілдейді, осыган
Ьайлапысты орскет нотижесі дс ортүрлі болады.
Жоғарыда аталғандардың корытындысы: мотив қүра-мы іс-орексттің бір болігі смсс, жскс адамның мотивтік-кажетсіну аймағы дси аталатын күрделі жүйенің ажыратылмас бірлігі. Мотивтік-қажетсіну аймағы жскс адамның емір бойы қалыптасып, дамып баруімы барша түрткілерінің жиынтығын андатады. Түтастай бүл аймақ қозғалмалы, омірлік жағдай-ларға байланысты түрленіп, дамуда болады. Солай да болса, кей мотивтср біригама турақты, басымдау ксліп, адам омірінің бағыт-багдар өзегіне айналады.
Мотивтердің қайдан жоне қалай пайда болатыны жоиіндегі мәссле психологиядағы басты проблсмалардан. Мысалы, А.Маслоу мотивтсрдің негізін бірінсн бірі деңгейі 1 бойынша жоғарылай түскен қажетсінулср тобы деп білсді, олар биологиялық қажетсіну, қорғаныс қажетсінуі, сыйластық, абырой қажеттігі мсн ец жоғары қажстсінулер: оз мүмкіндік-тсрін ашып, оларды жүзеге асыра. Бірақ А. Маслоу талдауътн-дағы дара адам олеумеітік қатынастар жүйссінсн тыс, қоғаммсн байланысы жоқ. Оқшауланган түлга. Қоғам, галым иікіріиіцс. дара адам дамуімы мсксн, қоршаган орта гапа.
?Б. Ф. Ломов, басқа да орыс психологгарының пайым-даулары нақты, әрскетшең дара адамиың қоғамдық қатынас-тар'жүйесінс қосылып, сол жүйемің оның санасыпда бейне-леуінс нсгізделеді. Б. Ф. Ломо» мотивтік-қажетсіну аймағы монін (күрамы, қүрылымы, қозіилысы) жоне сол аймақтың дамуып түсіну үшін жскс адампың басқа түлғалармен ара байланыс, қатынастарын қарастыруды қажет дсп санайды. Адамнын мотивтік аймагыпың басқа факгорлардам тоус^гділігін зсрттеуде сол тоуелділіктің тікелей ғана смес, жанама байламысты болатынын, көп өлшевді жоне сипатты екенін бірде үмытпау лазым. Дара адам өз даму барысында басқа қоғам мүшслерімсн болғам тікслсй байланыс шеңбсрінсн шығу мүмківдігінс ие, осыдан онын қажетсіну аймағы қоғам-дық өмірдің күшті ыкпалымсп өрістсй бастайдьг (саяси пікір, саясат, этика жәнс т.б.)- Адамның қажетсіну талаптары қоғамдық қүрылымдардың әссрімсн де дамидьг. Мугщай қүрылымдардыц ең карапайым түрі - нақты түлға мүшесі болған адамдар қауымдастығы. Адам қажстсінуі коп жағдайда осы қауъшның жстегінде болады. Ал нақтьг адам бір қауымдастық шсцберінде қалып қоймайды, өмір бойы қауьшдасгықіар тобы сан қилы ауысып. не озгерістсрғс келіп отыргщы. Осыдан адамның мотив-қажсттіктері оның ішкі жан-дүпиелік әрсксттсрінің нәтижесі гана емсс, ол әртүрлі