ЖҮСІП БАЛАСАҒҮН
Жүсіп Баласағүн Қазақстанның Талас-Шу өщрівдегі Баласағұн қаласывда 1015 жылы дүниеге келген.
Әйгілі Түрік қағанаты қулаған соң Қарахан империясы қүрылады. Империяның мәдени орталығының бірі Қашғар қаласы болады. Ақьш, ойшыл, ғүлама Жүсіп Баласағүн Қашғарда түрып, шығармашылық жүмыспен айналысады.
"Қүтіы білік" ("Қүдатғу білік") поэмасьш, өзінің айтуы бойынша, он сегіз ай жазып, 54 жасында Қашқарда аяқтаған.
Поэма 85 тараудан түрады. Поэманың тақырыбы - адамгершілік, ізгілік. Ақын Грек ойшылдары сияқты дүниенің негізі — жер, су, ауа, от, — дейді. "Қүтты біліктегі" кейіпкерлер саны — төртеу.
"Қүтгы білік" поэмасының үш қолжазбасы сақ-талған. Қазіргі қазақ тіліндегі аудармасы Ферғана, Мысыр қолжазбаларының басылымынан алынған.
Ақыл, білім, тіл жайында
(узінділер)
Тәңірі адамдарды жаратты, үздік етті,
Оған өнер, білім, ақыл, ой берді.
Білім берді: адам бүл күндері шырқау биікке көтерілді.
Ақыл берді: осының арқасында шешілмейтін түйін шешілді.
Білімді — биік, ақыдды — үлық деп есепте
Бүл екеуі таңдаулы қүлдарын биікке шығарады.
Білімсіз кісілердің барлығы - ауру,
Ауруды емдемесе, адам тез өледі.
Көрікті істердің барлығы да ақылменен істелген,
Бектер бүл дүниеде біліммен ерекше.
Ақыл мен білімнің тілмашы - тіл,
Ердің мерейін көтеретін жүйрік тідді біл.
Тіл кісінің абыройын арттырады, бақыт әпереді.
Тіл кісінің беделін түсіреді, басын жарады.
Сен өзіңе есендік қаласаң,
Керегі жоқ сөзді тіліңнен шығарма.