Қаржы - бұл ақша қатынастары. Қаржыны басқару түрінде көрінеді: бөлу түрін, әртүрлі табыстардыи және пайдалануын, шаруашьшық субъектісінің мемлекеттің өндірістен тыс сфера құрамының және финанстық іс-әрекстін көрсетеді.
Кәсіпорын және коммерциялық ұйымлар финансы жалпы финанс жүйесі катынастарының бір белімі жүйесінің белімдері әртүрлі деңгейлеп бюджетік қорлармен, сақтандыру т.б. бөлімдермен, нарығы қатынасушылармен тығызбайланысты.
Қаржылық қатынастар шаруашылық субъектілердің өндірістік, инвестициялық жүйені жүргізу барысында ақша қатынастары аркылы каражаттарын жасақтау, олардың табыстарының және қазына каражаттарынан кор жинау және жұмсауымен байланысты.
Бұл шаруашылық серіктестіктерде жинақталган капитал, ап қоғамдық 9йымдарда және мемлекеттік кәсіпорындарда -уставтық капитал. Ашық акционерлік қоғамдардың ерекшеліктері қосымша капитадды тарту үшін инвесторлар арасында акция шығарып сату. Кәсіпкерлік іске мемлекеттің және жерплікті әкімшіліктің тек қана жана кәсіпорындарға қолайлы жағдай жасауға міндетті.
Жаңа кәсіпорын жасақтағангда құрылтайшьшардың ақшасы: негізгі қор және айналым құралдарын сатып алуға жұмсалады. Бұлар табыс табу факторлары болады; материалдық емес активтерді алуға (лицензия, патенттер, ноу-хау, т.б.) жұмсалады.
Сонымен бастапқы капитал өндірісті қаржыландыруға жұмсалады. Өндіріс жагдайының қортындысында өнімдер өндіріледі, белгілі бір жұмыс көлемі және қызметтер жасалады, белгілі молшерде құн жасакталады, ал ол сатылатын тауарлар бағасы арқылы көрініс береді.
Сатудан, істелген жұмыстар мен қызметтерден түскен түсімдер кәсіпорынның банктегі есеп-айыру немесе валюта шотына түседі. Банкіғе түскен ақша кәсіпорынның, беліленген уақыт мерзімінс байланысты жалақы төлеуге, бюджет сыртындағы әлеуметтік қорларға, кейбір салықтарды төлеуге жұмсалады. Сонымен өнім ондіруге кеткен, оның өзіндік кұнына шыққан шығындар қайтарылады. Түскен ақшалай түсімнен пайдаға салықтың авансасы, қалған салықтар теленеді, өнімнің өзіндік құнына кірмейтін бірақ финанс жоспарында қаралған шығындар төленеді.
Қорытып айтқанда, сатудан түскен түсім - ол негізінен шыққан шығындарды қайтару басқарады. Егер түскен түсімнен шығындарды салықтық төлемдерді қайтарғанда қалатын ақша болса, ол таза пайда болады басқарады. Кәсіпкердің басты мақсаты пайда табу. Шаруашылық және инвестициялық істерге кәсіпорынның өзінің финанс ресұрстарын пайдалану.
Таза пайда мен амортизациялық қайтарым-кәсіпорынның өзінің финанс ресурсының көзі. Амортизациялық қайтарымдар - бұл негізгі қордың пайдаланылған, яғни тозған қүны. Ол техника тозғанда орнына басқа техника алуға жұмсалуы керек. Ол ұдайы өндірісті қамтамасыз етеді. Амортизациялық қайтарымдар жалпы акша тасқынында болады, сондықтан оны жүмсап қою кәсіпорынның болашағына үлкен нұсқан келтіруі мүмкін. Амортизациялық қайтарымдар өнімнің өзіндік құнына кіреді, ол тауар сатылғанда қайтарылады және оған салық салынбайды, түгелдей кәсіпорынның есебінде қарытады.
Пайданың амортизациядан айырмашылығы оған салық салынады, салық төлемінен қалған пайда қор жинау - бүл кәсіпорынның мүлкін көбейту үшін, ал түтыну акционерлерге дивидент төлеуге, облигацияның, қарыздардың (несиелердің) пайызын төлеуғе кетеді. Ішкі ез қаражаттарына косымша жарналар, серіктестерге қатынасушылардың косымша капиталы, косымша аклия шыгарып сатудан түсетін түсімдер басқарады.
Қаржыландыруға сыртқы мумкіндіктерді пайдалаиуды басқарады.
Кәсіпорын карызға алып каржы ресурстарын жасақтайды: банктердің кредиттері, басқа мекемелердің қаржылары, облигациялык қарыз т.б. Кейбір жагдайларда қайтарымды немесе қайтарымсыз негізде, белплі бір инвестициялық жобаны іскс асыру үшін, немесе қыска мерзімді финанстық қолдау үшін бюджеттен ақша бөлуінің мүмкіндігін басқарады.
Финанс активтерді жасақтау. Бұл ақша қаражаттарды басқа кәсіпорындар және коммерциялық ұйымдарға орналастыру мемлекеттік бағалы қағаздар сатып алуға, яғни ұзақ және қысқа мерзімді қаржылар бөлу.
Ұзақ мерзімді қаржы бөлу - ол басқа кәсіпорындар мен коммерциялық ұйымдарға қаржы бөлу (акция сатып алуға, бағалы қағаздар алуға, бір жылдан астам мерзімге қарыз беру).
Финанстьгқ менеджмент - объектісі деңлейінде капеталды басқару. Финанстық менеджмснтті акша тасқыньш баскару деп те айтуга болады, оның мақсаты агыңдағы төлемдерді қамтамасыз сту және пайда табу. Финанстық менеджмент - қаржы стратегиясы мен тактикасын жасақтайды. Оны финанс есебі және табыстың тусу болжамы негізіңде талдау жасау арқылы іске асырады. Ол кәсіпорынның активі мен пассивінің өзгеруімен байланысты.
Менеджмент кәсіпорынның басқару жуйесі ретінде өндірісті басқару, нарық (маркетинг) және финансты басқару істері кіреді. Финанс басқару жұмысы өз бетімен тек қана жеке меншік кәсіпорын болса, экономикалық тәуелсіз болса, яғни меншіктік правосы болса, шешім кабылдай алады. Елер қазыналық кәсіпорын болса, онда кунделікті басшылық жұмысьш атқарады, сондықтан финакстық шешім яғни сол мекемені кәсіпорынды басқару өкілінің билігінде болады.
Қаржы менеджерінің қызметі және мамандығы. Оған көптеғен мәселелер кіреді:
-айналым капитальш басқару оның оптиматды мөлшерін және
құрылымын анықтау;
-қарыздар алажағын талдау;
-күрделі салымдардың тиімділігін бағалау және оны іске асыру жолындан басқару;
-қаржыландыру мүмкіңцік көздерін, оның құрылымын зерттеуін басқару;
-уақытша бос ақшаларды пайдалануды басқару;
-қаржылық жоспарлау;
- шаруашьшық-финанс жағдайын талдау және финанстык бақылау.
Қаржы - менеджер сыртқы жағдайларды ескеріп (салық, несие проценті, валюталық нарық жағдайларын т.б.) осы мүмкіндіктер неғізінде елдегі заңдылыққа сүйеніп жұмыс істейлі. Финанстық менеджмент көп бағытта өткендейді- сактандыру ісінін мамандары, бағалы қағаздардын қозғалысының операциясы, вексельдік айналым, аудит инвестициялық жобаны бағалау, салық салуды олтимадлау (қолайды тұрақтандыру), мүліктерді бағалау т.б. Қаржыны басқару үшін - нарық экономикасының негзін білдіруді, финанс саласында мамандық арнаулы білімді, кредиті бухгатгерлік есепті біруді салықтар заңдылығын, банк, биржа ісін, кәсіпорынның финанс есебін талдауьн білуді және сәйкесті ақылдылық және интуиция болуы керек.
Осымен байланысты финанс менеджменті білімінің негіздерін бас есепші жақсы білуі керек, себебі барлық информациялық база бухгалтерлік есепке байланысты. Казіргі заманда финанс информациясьша жоғары талап қойылады, бухгаттерлік есептердің қортындысын пайдаланушы адамдар көпттеп саналады. Олардың қатарына несие берушілер, нивесторлар, серіктесіер, бизнес информациясының өкілдері, іскерлік басқару жатады.