Химия тілінің шығуы.
Ал химия және ал химиктер. Ал химия ІІІ ғасырдан ХVІ ғасырға дейінгі уақыт аралығында өмір сүреді. Ол өнер ме әлде ғылым ба? Бұл туралы біріне – бірі қайшы әр түрлі пікір айтылып жүр. Ал химия – құпия “Герметикалық өнер” оның негізін салушы Т. Герместің құрметіне осылай аталған деседі біреулер.
Ал химия – жалған шғылым деген екіншілер өйткені ол өзінің алдына жүзеге аспайтын мақсат қойды. Аристотельдің элемент туралы іліміне сүйенген ал химия металдардың бір – біріне ауысатынына мықты сенді. Он екі мың жыл сағым қауып, жасанды алтын алу әуресіне түсті.
Орта ғасырдың жалған ғылымдары магия, астрологиямен байланысты болды.
Ал химия химиялық сәби шағы дейді. Үшіншілері өйткені ғылым атағын алу үшін 3 шарт керек: теориялық негіз, айқын мақсат және тәжірибелі нәтиже. Осының үшеуі де ал химияда бар. Теориясы жөнсіз болса, ал химия кінәлі емес. Ескі наным мен діни елікпелікке толы ғасырды Аристотель ілімінен артық көкейге қонымды көзқарас табу қиын еді.
Ал химияның алдына қойған мақсаты да тым айқын – жай металдарды алтынға айналдыру және тіршілік элаксерін алу болды. Бұл мақсатқа жету үшін ал химия өзіне дейінгі тәжірибелік қол өнердің жиған – тергенін іске жаратты.
Химия ғылымдарының шығуына ал химия тигізген ықпалы Д. И. Менделеев болыпты да әділ бағалады. “Ал химиктер ғылымға алғашқы химиялық нақтылы деректерді жинап берді”. Олардың ісімен үстірт танысушыларға ал химиктер туралы жансақ пікір айтуға ал химиктер жинақ деректер қорының негізін ғана химиялық құбылыстарды сыпайы ғылым тұрғыдан зерттеуге мүмкіндік туды.
Ал химиктер химиямен шұғылданушылар олардың арасынан табиғат сырын ашуға құмартқан, шындық табу, жолына шексіз берілген жандарды жиі кездестіреміз. Күнделікті тіршілік дүниесінен безіп тәжірибенің соңына түскен ал химик тірлігін И.В. Гоголь шебер суреттеп жазды. Орта ғасырдағы немістің кішкене қалашығын көз алдыңызға елестетіңіз. Бұралаң тар көшелер бойына салынған әшекейлі зәулім үйлер арасынан тозығы жеткен кішкене үй көрінеді. Қабырғаларын мүмкін басып, терезелеріне тақтай шегеленген. Иесіз қалған екі там шығар деп қалмақпыз. Бұл ал химиктің тұрағы. Түн жарымда пеш мұржасынан жіңішке түтін сол үйдің ішінде тұрғанын хабар береді. Тынымсыз ізденуден тапқан, таянғаны татымсыз аз болса да, үміті үзілмеген қарияның Орта ғасырдың жын-шайтанынан есі шыға қорқатын соны шебері алқырымның тұрағы деп. Бұл үйдің маңынан жүруге қорқады. Сыйқыршы емес, білімге жаны құмар адамның отырғанын ол қайдан білсін.
Сөйтіп, ал химиктердің көбісі ойға бай қиялының өз заманының озық адамдары болды. Олардың мыңдаған жылға созылған тынымсыз еңбегі де зая кетпеді. Мышьяк, цурьма, весмуд және фосфор элементтері ашылады. Күкірт, тұз және азот қышқылдары, күйдіргіш натр, мүсәпір, ашудас, көптеген тұздар, бояулар, дәрі-дәрмектер толып жатқан өзге заттар алынды. Бұрыннан белгілі заттардың металдардың өндірістік алу тәсілдері ашылады.
Химиялық тәжірибелер жасау әдістері жақсарды. Бұрын-соңды кездеспеген бағалы аспаптар жасалды.
Дегенмен ал химияның қалдырған ізгі істерінен гөрі айғай-шу, жұмбақ-сыры молырақ болды. Мұның себебі ал химия мен адал еңбек еткендерден басқа бояуда көк адамша кезбелер, алаяқтар да айналысты.