Әрбір қоғамның, өрбір отбасьшың ертеңгі келбеті ондағы жастардың қалай өсіп? ержетуіне байланысты. Сондықтан, бүл мәселеге мән беру тұрмыстық-әлеуметтік көзқарас ғана емес, саяси салмағы бар үлкен міндеттердщ бірі деп атасақ, артық айтқандық емес. Кеше де солай болган, келешекте де солай бола береді Қазақ халқы да ежелден "ат тұяғын тай басар" жастарының жайына бей-жай қараған жоқ. Сондықтан да ата-баба мирас еткен намыстылық, имандылық, отанды сүю? ынтымақ пен бірлікті берік сақтау үрдісі әлсіреген жоқ, қайта жаңғырьш, одан әрі жажасын тауып отырды. Ата буынның үмітін бала буын ақтай білді Қысқасы, ұяда не көрсе, ұшқанда соны ілді. Бүгінгі таңдағы жайлар мүлдем жауапты. Егемен елдің ертеңгі тағдыры, ең алдымен қазақты, барша Қазақстаңдықты тынымсыз ойландыруға тиіс.Оның басты өлшемі мынау: жастарымыз қалай өсіп келеді екен деген сауал. Олардың жан-дүниесінде қандай жасырулар бар? Не нәрсеге еліктейді, не нәрседен бой тартады? Ұлттық болмыстарға деген жанашырлықтары қандай? Міне, осы тектес сандаған сұрақтардың алдымызды кес-кестейтіні рас.
Жастардың мүмкіндігіне қарай, қоғамдағы больш жатқан оқиғаларды өзін оқшау ұстамағаны жақсы. Өйткені, олар - елдің келепіегі. Ата жолын жалғастыратын мұрагер. Бүгінгі аяқталмай жатқан істерді мөреге жеткізетін солар. Сол үшін де жастарға белсенділік, сергектік пен, кәсібилік өте керек. Және мұндай болу жастар табиғатына жарасатын мінез. "Егер біз лаулап жаыбасақ..." деген тіркес бар. Сол тіркестің мағынасы әлі өз күшінде. Онда жастарымыздың саяси өмірге араласып, қатысьш түруы міндетті емес пе?
Қолда бар дерекгерге қарап отырсақ, Қазақстан халқының басым бөлігі жастар дей аламыз. Ендеше, олар саясатта да шешуші рөл атқара алады. Себебі, жастар қоғамымыздың ең белсенді бөлігі. Барлық кезде осылай болған.
Комсомол сжяқты ұйым болмаса да жастар саясаттан тыс өмір сүре алмайды. Азаматтық ұстанымын білдірмей тұра алмайды. Мәселен, Елбасы саясатын қолдаған митингі "Отан", "Азаматтық" партиялармен бірге "Талапкер" жастар қозғалысы да ұйымдастыруға белсене қатысты. Олар оң өзгерістерді қолдады, өз жүректерінің талғамымен бәрін таразылаған. Отанымыздың вркендеп, ілгері басуы жастар үшін де керек.
"Біз Елбасымен біргеміз!". Бұл тәубе ететін тәуелсіздігімізді алғаннан кейінгі жылдарда ел жастары жиі қайталайтын жігерлі сөз. Жастар саясаты саласындағы алғашқы құжаттардың бірі "Қазақ ССР-індегі мемлекеттік жастар саясаты" Қазақ ССР заңы 1991 жылы бекітілген. Заң, жалпы, 5 тараудан, 25 баптан тұрады. Заңда көрсетілген басты бағыт Мемлекеттік жастар саясаты республикасының мемлекеттік өкімет және басқару органдары арқылы жастарды әлеуметтік жағынан дамыту мен олардың шығармашылық потенциалын мейлінше толық іске асыру үшін әлеуметтік-экономикалық, саяси-праволық, ұйымдық жағдайлар жасау. Ал, 1995 жьшы жаңа Азаматтық кодекс дүниеге келді. Алғаш жаңа ұйым - Қазақстан жастарының конгресі қүрылды. Бұл өтпелі кезевде қоғамдағы саяси процестерге үлкен ықпал ететін күшті механизм болар деген үміт артып,
2001 жылы Ақтау қаласында Қазақстан жастарының I Конгресі өтті. Ал, жылы Қазақстан жастарының II Конгресі Астанада жалғасын тапты.
Бүл салаға Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың назар аударуы - жастар саясатына
үлкен демеу бола алады. Мұны Елбасының конгресте сөйлеген сөзінен
байқауға болады:
"Біз өте шешуші, әрі жауапты кезеңде өмір сүріп отырмыз. Бүгінгі әлемде экономикалық проблемалар, ұлтаралық соғыстар мен жанжалдар, халықаралық терроризм деген қатерлер бар. Оған ғаламдық дертке айналған аштық, жалаңаштық, кедейлікті қосыңцар. Бүкіләлемдік банк мәліметтеріне сүйенсек, жер бетінде 1 млрд. 200 млн-ға жуық адам кемтарлықта, жоқшылықта өмір сүреді екен. Міне, осындай теңсіздіктен, кедейліктен терроризм мен түрлі жанжалдар туады. Дегенмен, осынау қауіп-қатерлерге қарамастан XXI ғасыр жаңару, өсу, адамзаттық құндылықтардың салтанат құру ғасыры. Бұл сендердің дәуірлерің! Прогресс қанша алға басқанымен қай кезде де адамзаттың негізгі құндылықтары – мәдениет, ілім-білім, спорт, еңбек болып қалмақшы. Совдықтан да біз ұлы тарихи миссияны орындаймыз. Жаңа мемлекет құрамыз. Ол ерікті, демократиялық, дамыған, бейбітшілік сүйгіш елге айналу үшін сендер де ез үлестерідді қосасыңдар!" (Жаңа ғасыр жастардың қолында.// Астана Ақшамы, 2002, 27 иіілде). Әрине, осындай сөзден кейін басты назарды жастарға аудару керек екеніне ешкім күмән келтірмесі анық. Қазіргі күігі Қазақстандағы жастар саясаты саласындағы басты қүжатгар "Қазақстан Республикасының жастар саясатының Тұжырымдамасы" бекітілді, Республикалық "Жастар" бағдарламасы қабылданды, Жастар департаменті құрылды. Осы барлық шаруалардың басықасында "Қазақстан болашағы үшін жастар қозғалысына мүше ұйымдар жүр. Олардың саны 1998 жылы онға жетпейтін, бүгінгі күні елуден абып отыр. Ал республикамыздағы жастар ұйымдарының саны 150-ден асып жығынады.
Осы айтылып кеткен шаралардан кейін халқымыздың төрт миллионға жуық үлкен әлеуметтік тобын құрайтын жастардың қоғамымыздағы алып отырған орны мен олардың рөлін белгілейтін нормативтік құжаттың қабылдануы заңды құбылыс. Бұл нормативтік құжат - бүгінгі күнге дейін көптеген жастар ұйымдары талқьшаған ҚР Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрлігі дайындаған "ҚР Мемлекеттік жастар саясаты туралы" Заңның жобасы.
Бұл Заңнан не тосуға болады? Ашығын айту керек, бұл заң жастардың барлық мәселесін шешіп тастай алмайды. "Мәселені шешпейтін болса, мұндай заңның керегі не?"-деген сұрақ та туындауы мүмкін. Бұған беретін жауап: жұмыссыздық, баспананың жоқтығы, жоғары білім алу жолдарының қиындауы, қоғамда қылмыстың етек алуы, нашақорлық пен маскүнемдіктің қанат жаюы. Сол себептен, бүл мәселелерді жастар үшін бөліп алып шешу мүмкін емес, қоғамның ажырамас бөлігі ретінде қарау керек. Ал барлық мәселені ысырып қойып, тек жастардың ғана мүддесіне назар аударайық деу үлкен қателік. Заң біздің мемлекеттің өзінің жастарына деген бетбұрысын көрсетеді.
Тәуелсіздігіміздің онжылдығын абыроймен атап өттік. Енді әлеуметтік салаға ден қою - күн тәртібінде тұрған басты мәселе. Өйткені жүргізіліп жатқан реформалардың әрі қарай екпіндеуі осы реформаларды қолдайтын әлеуметтік базаны кеңейтуге байланысты. Ал, реформаларды қолдайтындардың санын қалай және кімдерді тартып көбейтуге болады? Әрине, жастарды. Заңның тағы бір мәселеге назар аударуда қолбағысы, біздің қоғамда зейнеткерлердің, мүгедектердің, өйелдердің өз құқықтарын қорғап, наразылық білдіруіне назар аударылды. Бүгінгі күні жастарға "Екі қолың бар,екі аяғың сау. Сенің бізден бірнөрсе күтуің қателік. Сен қалай да өз еліңнің патриоты болып, ештеңе сұрама. Сенсіз де мәселелер бастан асып жатыр" деген сөздер жиі айтылады. Бұл олардың өз елінен қашып, білімін және күш-жігерін басқа жерде сатуына өкеліп соктырады. Оның үстіне жастар наразылық білдірмесе, мәселе жоқ деп ойлау қате пікір. Жастардың наразылығы олардың маскүнемдік пен нашакорлықка бет бұруына, жастардың арасында қылмыстық жолға түскендердің пайда болуына, жас отбасылардың бала санын көбейтуден бас тартуына, реформаларға қарсы күштердің айтқандарына ілесуіне. осы секілді көптеген теріс өрекеттерден көрінеді.
Бүгінгі күнге дейін жүргізіліп келе жатқан саясаттьщ аландататын тағы бір түсы: Қазақстан тәуелсіздігін алған кезде республика азаматыньщ орта жасы 24-25 жас болатын, ал бүгінгі күні 30-дан асып кетті. Бұл ел ағаларын да аландататын жағдай. Өйткені мұндай қарқынмен енді 20-25 жылда қазақстандықтардың орта жасы 55-тен асып кетеді. Сонда жұмысты кім істейді? Кім бала туады? Кім қарулы күштерде қызмет етіп, Отанын қорғайды? Небәрі 4 тарауды құрайтын 18 бабы бар заң жобасының қоғам алдында тұрған мәселелерді шепіуге үлкен үлес косатын кұжат екенін осыдан көруге болады.
Мінеи, жастар саясатын қолдайтын біраз құжаттарымыз бар? ал жастарымыздың бүгінгі жайы қалай? Жастарымыз қалай өсіп келе жатыр?
Зерделеп қарасаңыз, бүгіндері жастарымыздың қамқарекеттерінде жаңа бір үрдіс байқалады. Ол өздері өмір сүріп отырған коғамға, яки күнделікті тұрмысына қанағаттанбағандықтан қайткен күнде де соны өзгертуге тырысушылық. Осының жолында қандай әрекеттерге болсын олар әзір.
Қазақстандық қоғамдық түбегейлік қайта құрулар барлық өлеуметтік топтар, соның ішінде жастардың да басына түскен бір тұтас жүйенің құлдырауымен бірге жүреді. Бұл асу бір сәтте және барлық адамдар үшін бірдей болуы мүмкін емес. Қазақстандық модернизмнің айқын айғағы тек қана жас әрі қуатты "жаңа қазақтар" емес, сонымен бірге әлеуметтік жағдайы төмен адамдар, ал олардың ішінде каншама жасөспірімдер, балалар мен жастар бар. Жастар жұмыссыздар қатарын толықтыруда, жастар арасындағы қылмыстың көрсеткіштері өсуде. Қазіргі таңда айтарлықтай сұранысқа ие болмай жатқан мамандықтың көбейе түсуі жұмыссыздықтың өсуіне, жастардың бәсекелестігінің төмендеуіне, қоғамда өз орнын таба алмауына әкеліп соктыруда. Жұмыссыздар ішінде бүгінде жастар тобының алар орны өте үлкен.
Соңғы жылдар ішіндегі экономикалық реформаларды талдау жастар арасындағы жұмыссыздықтың өсе түскендігін көрсетті. Сонымен бірге жастарды жұмысқа орналастыру да төмендеп кеткен. Ресми жағынан алғанда, жас еңбек ресурстарының саны айтарлықтай жоғары, бұл жұмыссыздардың өсе түскеңдігін болжауға мүмкіндік береді. Мұнымен бірге белгіленген жұмыс орындарына қабылдаудың қысқара түсуі жөне орта арнаулы оқу орындарына қабылдаудың азайғандығы байқалады. Ендеше оқу орнын бітірушілердщ көішгілігі жұмыссыз қалады деген сөз.
Жұмыс күшіне деген сұраныс пен ұсыныстың арасындағы айырмашьшық өсе түсуде.
Бүгінде жасөспірімдер мен қыздар ақысы төмен әрі біліктілігі төмен жұмыстарға қызықпайды, соған қарамастан жоғары оқу орындарыньщ басым көпішлігінің мамандар даярлау сапасы еңбек рыногінің талаптарына сай келмей отыр.
Мүндай жағдайда жастар арасында әлеуметтік қорғансыздық сезімі өсе
түседі және олар өздерінің өмірлік деңгейін кез келген жолдармен көтеруге
ұмтылады. ; \
Нақты индустриалдық әлем, нарықтық заман тұрақсыздық пен әлеуметтік жөне жеке жағдайдағы тұйықталуға ұмтылдырады? білім алу, еңбек, жүйелі құндылық плюрализмінде бұрын болмаған кең көлемдегі таңдауды тудырады. Бүгіңде жоғары оқу орньш бітіруші мамандық тандау жұмыс іздеу және еңбектің сапалы нәтижелеріне тікелей жауапты болып отыр. Сонымен қатар қазақстандық қоғамның тоқырау жагдайы өлеуметтік дамуды қиындатады.
Статистикаға қарасақ, бүгінгі жұмыссыздардың үш бөлігіне жас адамдар. Бес пайызы ғана оның мәнінде көркею үстіңце, ал үштен екісі кедейшілік тауқыметін тартуда немесе одан да қиын жағдайда. Көптеген жас отбасылар үшін балалы болу қол жетпес арман секілді, туу көрсеткіші өте төмен, соған қарамастан жастар арасындағы өлім деңгейі қарттармен салыстырганда екі есе жоғары.
Тағы бір өткір мәселе - жастардың мүмкЬндіктері мен күш-қуаты бұл қоғамға қажетсіз болып отыр. Олардың өмірде ажынан тік тұруы өте қиын.
Өтпелі кезең ұраншылдықты тудырады. Бүгіңде Қазақстан жастары, аға ұрпақ сияқты тұрақсыздық пен жайсыздықты бастан өткізуде, түрлі айтыс тартыстың көзі болып отыр.
Жастар аға және орта ұрпаққа қарағанда уақыттағы түрлі жағдайлардағы деректер, пікірлер және больш жатқан уақиғалардағы сөйкессіздіктерді терең сезіммен, эмоциялы қабылдайды. Басқа жағынан алсақ, жастар үшін өткенмен қоштасу жеңілдеу, олар болашақтан үміткер. Бүгінгі бейбітшілік пен тұрақтылық, жаугерлік пен айтыс-керіс қарым-қатынастары ертенгі Қазақстан қоғамының болашағында жастардың қандай орын алатындығын көрсетеді.
Сонуы жылдардағы экономикалық, өлеуметтік: және саяси қайта құрулар азаматтық қоғам, нарықтық экономика демократтық құқықтық мемлекетті дамытуға алғышарттар жасады. Бірақ, өгаелі кезеңдегі объективті қиындықтар, үкіметтің мемлекеттік органдарының қызметіндегі тұрақсыздық, реформаны жүзеге асырудағы қателіктер жастар арасында сенімсіздік пен көңіл қалуды туғызады.
Егер де мемлекет болашаққа бағыт ұстаған болса, ол жастардың санасыңдағы өзгерістерсіз жүзеге аспайды. Бүгінгі жастар қандай құңдылықтармен тәрбиеленсе, болашақ та соңдай болмақ.Адам төзгісіз жағдайларда өмір сүріп жатқан және осыған лайық менталитетке ие болған жастар болашақты да осындай санамен құрады. Сондықтан да мемлекет жастардың санасын қалыптастыруға, нақты бағыттағы саналы күш-жігер жұмсауы тиіс. Жастар - қоғамның ең басты стратегиялық ресурсы. Тек қана құрылыс және өндірістік жобаларды қаржыландырьш қана қоймай, адамның жан-жақты соның ішінде мәдени-рухани әлеуметтік дамуына баса назар аудару қажет.
Қазақстандағы жастар саясатының түп негізін қайта қарау қажет. Жастар саясатының екі түрі бар: біріншісі, мүгедек балаларға, қиын жағдайға ұшыраған жасөспірімдерге, жұмыссыздарга әлеуметтік көмек керсету және екіншісі, жас адам белгілі бір жағдайларда өз мәселесін өз шеше алатын, өзін-өзі қорғау бар. Әзірге біздің жастар саясаты негізінен бұған дейін жасалған қателіктерді түзетумен шектеліп келеді. Жастар саяси, экономикалъіқ, мәдени, құкықтык, әлеуметтік және күнделікті мәселелерін шеше алатындай жастар саясатынын концешщясын қайта қарау қажет.
Жастар саясатының жүзеге асырылуында жастар өздерінің қоғамдық қүрылымдары арқвіі^тікелей атсалысуы кажет.
Жастардың және қоғамдых үйымның қарым-қатынасы "әрііггестік қарым-қатынас бағдарламасы" ітрішшшінде қүрылуға тиіс: жастар өз бастамасы мен мүмкіндшгерін үсъшады, ал қоғамдық үйым нақты жағдайға байланысты қүкыктык, саяси, үйымдастыру-техникалық, қаражаттық жөне ақпараттык көмек көрсетеді. Басым бағдарламалар жастардың кәсіби, шығармашытык, р\"хаші өсуі және жастардың халықтық әлеуметтік қорғалмаған топтарына көмегі больш табылады.
Соңғы екі жыл ішінде ішкі көші-кон есебінен 158 мың адамға кеміп кеткен ауыл жастарынан жағдайьша ерекше көңіл бөлген жөн.
Мемлекетгік статистика дерекгеріне карағанда, ауылдық жерлерде 21,1 мың жүмыссыз жастар тіркелген. бүл бар.тшс жүмыссыз жастардың 31,2 пайызы.
Бүгінде ауыл жастары тірішліксіз аралла қалғандай күйде, елі^іізде больш жатқан оқиғалардан хабарсыз. клхбтар мен кітапханалар жабылған, жүмыссыздық пен шарасыздык аші жастарын қоғамның "масыддарьша" айналдырды. Ал, байқап карасак. а\ъьтіан Қазақстанның мақтанышы болып табылатын Қ.Сәтбаев, М.Ә\тезов, Б.Моімышүлы және басқалар сияқты талантты, атақты адамдар шыкты емес пе?.
Елбасыньщ нүсқауы бойьшша аллагы үш жыл катарынан ауыл жылы болып бекітілді. Енді, әсіресе, ауыл жастарына ерекше назар аударылар деген үміт бар. Ауыл жастары да мемлекетіміздің болашағы больш табьгаады. Біз олардьщ ішінен тек білімді жастарды ғана емес, сонымен қатар жан-жақты дарынды, тәрбиелі жастарды көруіміз керек. Сондықтан да мемлекет тікелей ауьшды колда\та тіііс. Біздің азаматтық міндетіміз үрпаққа отаньвіыз біреу іана екендігін, онъщ аты Қазақстан екендігін, ол көптеген үрпақтардың тері мен каны аркььты қүрылгандығью және оның болашаіы қазіргі жастардъщ колында екендігін жеткізуіміз больш табылады, өйткені қазақ халкының гасырлар бойғы арманын жүзеге асыру және XXI ғасырда алаңсыз өмір сүру солардың қолында.
Әлемнің барлық алдыщы катарлы елдерінде жастар және балалар үйымдары мемлекеттік көмекгі пайдаланады. олардың маңызды әлеуметтік жобалары бюджеттен қаржыландырылады. Сондықтан да республжкадағы жастар қозғалысының бүдан әрі дамуы мемлекеттің қолдауынсыз аса қиын болмақ.
Жастар жасык, та, жігерсіз де емес. Олар жетекші күшке де айнала алады. Жалпы, қазақ халқының саналық, рухани-интеллектуалдық потенциалы зор екеыін тарих дәлелдеп берді. Демек, қазақ жастарына
себебін көрмей, салдары арқылы ғана кейіс білдірудің, қүрғақ ақыл айтудың қажеті жоқ. Жастарға мүмківдіх беру керек. Жастарды рухтаңдырудың, ел ертеңін жасауға қатыстырудың жалғыз жолы - олардың қүбыланамасын осы бастан комсомодцық-шенеуніктік жолмен емес, шьшайы заманға сай белгілеп қана қоймай, қаржылық, әлеуметтік көмек арқылы жан-жақта мүмкінджтер тугызу.
Ол жастарды әлеуметтік қорғауға және бүгінгі күні жастар алдында түрған бірқатар міндеттер мен мақсаттарды орыңдауға ықпал жасайды деп ойлаймъш.
ӘДЕБИЕТ
7. Абдирайымова Г. С. Социалъная работа с молодежью. Алматы, Қазақ университеті^ 2003.
2. Кдрабалаев Е. Жастар қүқышна - толық кепілдік. // Заман-Қазақстан, 2002, 22
ақпан.
3. "Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жастар саясаты туралы" Жоба. //
Егемен Қазақстан, 2002, 14 мамыр.
4. Жаңа ғасыр - жастардың қолында. // Астана Ақшамы, 2002, 27 шілде.
5.
6. Жас ұрпақтың дүниета-нымындағы өзгерістердің мәнін ой елегінен өткеріп,
зерделеу теориялық міндеттер тұрғысынан қалай зәру болса, өмірлік мақсат-мүддеден де солай ма-ңызды. Қоғам дамуының жаңа арнаға түсуі, яки еліміздің егемендік алуы — тәуелсіздігіміз қанша-ма құндылықтарға жол ашты. Қоғамның күллі ба-ғыт-бағдары, ізгі мүраттары, қажеттіліктері мен себеп-салдарлары түбегейлі өзгерді, мүның өзінің жастардың ой-санасына, өмірлік үстанымдарына әсер-ықпалы болмай қалған жоқ.
Алдыңғы толқын — ағалардың кейінгі толқын — інілерге, ягаи ересек, егде кісілердің өскелең үрпаққа деген көзкдрасы қалай? "Қорқамын кейінгі жас бала-лардан" деген Абай атамыз сияқгы олар да күдікпен үрке кдрап жүрген жоқ па? Бүгіңде шау тарткан сол "ересектеріміздің" өзі күні кеше қандай еді? Үлы су-реткер Мүхтар Әуәзов өсиет еткендей, бесігімізді түзедік. Бірақ балаларымыз қандай болмақ? Төрткіл дүниеден хабардар, көргені де, естіп жатқаны да жетерлік. Барлығын алақанға салғандай өз көзімен көріп, соның тірі куәсі — бүгінгі үрпақ қайда бармақ?
Осынау сүрақтардың қай-қайсысы да айрықша ден қоюды қажет етеді және оларға түп-түгіл, ег-жей-тегжейі жауап беру, әрине, оңайға түспейді.
Біз ешкімді енжар қалдырмайтын қызық та таң-ғажайып уақытта өмір сүріп отырмыз; қоғам өмі-рінде, адам санасында, жастар дүниетанымында жүріп жатқан орасан зор өзгерістер оқымыстылар ортасында ғылыми талас үшін таптырмайтын азыққа айналды. Дәл осы түста оқырман назарын мынаған аудара кеткім келеді: XX ғасырдың алпы-сыншы жылдарындағы жастар мен адамзат баласы естіп-білмеген неше алуан оқиғалармен басталған XXI ғ. — бүгінгі таңдағы жастар арасында, жер мен көктей демей~ақ қояйын, бірақ елең етерліктей айырмаіііылық еріксіз қайран қалдырады.
Олар, шынында да, қандай еді? Өткен ғасырдың алпысыншы-жетпісінші жылдарындағы жастар "жарқын болашақ" — коммунизмді орнату идеясы-на алаңсыз сеніп өсті, олардың санасында күллі тіршілігіне деген қатынасты айқындайтын біртүтас күндылықтың негізі мықтап орныққан-ды. Дәлірек айтқанда, ол заманда жас үрпақгың рухани әлемі еңбек үсті|іде қалыптасты. Үжымдық өмір қауым-дастық қатынастың өзіне тән көрінісі, әрі сапалық белгісі, әрі принципі ретінде тек біріккен қоғамдық пайдалы еңбек жағдайында жүзеге асты.
Бір жағынан, жастардың алдыңғы қатарлы от-ряды, анағүрлым белсенді және саналы бөлігі ком-
сомол маңына топтастырылды; екіншісі, әлеуметтік түрғыдан енжар, әлі үйым ықпалына түсе қоймаған азын-шоғыр жасөспірім жеткіншектер ержетіп келе жатты. Е.М. Бабосов пен М.Х. Титма атап көрсет-кеніндей, қоғамдық белсенді топ өз қатарына тар-татын жекелеген жеткіншекке мынадай талаптар қоятын: т^акгы тапсырмалар алып отырады (бір немесе бірйеше), қоғамдық-саяси жүмысты және қоғамдық істі бәрінен де маңызды деп санауға тиісті. Ал әлгі енжар, сүлесок жастардың түрақгы қоғам-дық тапсырмасы болмайтын және олар үшін қоғам-дық-саяси өмірдің бары да, жоғы да бірдей еді [1].
Жастардың моральдық бет-бейнесі ең басты шарт еді, әлеуметтік деңгейдің өлшеміндей бағаланатын, қоғамның бар сипатындай көрінетін. Сол жылдар-дағы жастар өздерінің еңбегі неғүрлым жемісті бол-са, соғүрлым жақсы өмір сүретіндіктерін жанымен үғынатын. Үжымдағы өзара көмек, сыйластық олар-дың адамгершілік өресінің аса маңызды көрсеткіші түғын. Социалистік қоғамда жас адамның түлға ретінде қалыптасуы — кісінің үжымдық форманың кең дамуын және оның тікелей ыкдалы жағдайын-да қалыптасуы шамамен осылай еді, мүның өзі оның кісілік келбетін көрсететін,
Басқаларға қарағанда жастар әлеуметтік топ ретінде өзгеше қасиеттерге ие екені белгілі, Бүл не қасиеттер? Ең әуелі, олардың "рухының бей-мазалығы", болмысқа сын көзбен қарайтындығы, ешкімге кіріптар болғысы келмейтін "өзімшілдігі", ақиқаттан, тіпті қоғамнан іргесін аулақ салуға үмтылуы, саяқжүріп, қара басының қамын бәрінен биік қоюы. Яғни, көңіл деген — көк дөнен, өз ерік-жігерінен қиялы үшқыр.