Опорный орта мектебі мемлекеттік мекемесі
7 сынып оқушысы Амангелдин Ақтоты
Білім – арзан,
білу – қымбат
Зерттеудің тақырыбы: Ертегілердегі өлшем бірліктер
Зерттеудің мақсаты:
Қазақы өлшемдер жайлы іздену, мағлұматтар жинау және қазақ ертегілерінде кездескен қазақы өлшемдерді табу
Зерттеудің нәтижелері:
Мектеп бағдарламасында, күнделікті өмірде қазақы өлшемдердің нақты қолданылмауы, қазақ ертегілерінде кездесетін өлшемдерді мысал ретінде сабақта жиі қолданса, оқушаларға кеңінен мағлұматтар берілуге бағытталған ұсыныстар.
Халық өлшемдерінің түрлері
- ұзындық өлшемі
- салмақ өлшемі
- көлем өлшемі, мөлшері
- уақыт және мезгіл өлшемдері
- ауа райы өлшемдері
Көлем өлшемі, мөлшері
Бір шымшым бір шөкім, бір уыс, қос уыс, бір тілім (нан), бір түйір, бір қолтық, бір шүйке, бір құшақ, бір қап, бір шелек, бір қасық, бір тамшы, бір арқа, бір шана, бір арба, бір табақ, бір шоқ (үкі, тал), бір топ (адам), бір қарын, бір сандық, бір қалта.
Көлемі мен аумағына қарай
бармақтай, шынтақтай, жұдырықтай, құмалақтай, етектей, алақандай
Ұзындық өлшемдері
елі (1; 5 см), екі елі, үш елі... тұтам, сынық
сүйем (14 - 15 см), сүйем (17 - 18 см), қарыс, кере қарыс (20 - 22см), кез(50см), аршын (75см), құлаш (1, 80 - 2 м), жарты құлаш, т. б.
Қашықтық өлшемдері
адым(қадам) (1м), таяқ тастам (10 - 15м), әй дейтін жер (100м), дауыс жететін жер (250 - 300м), шақырым (1км), иек астында, бір төбе астында (4 - 5км) қозы көш жер (5 - 6км), көз ұшында (6 - 7км), тай шаптырым (4 - 5км), құнан шаптырым (8 - 10км), ат шаптырым
(25 - 30км), бір күндік жер, айшылық жол, т. б.