Тәрбие сағатының тақырыбы: Адал ұл ер боп туса, ел тірегі
І топ. Ата балаға сыншы
ІІ топ. Әке көрген оқ жанар.
Жүргізуші:
Айтардан туған жампаз бар,
Жүгін нарға салғысыз.
Арғымақтан туған будан бар,
Күніңде көрінім жерде алғысыз.
Жаманнан туған жақсы бар.
Адам айтса нанғысыз.
Жақсыдан туған жаман бар,
Күндердің күні болғанда,
Бір аяқ асқа алғысыз – деп.
Шалкиіз жырау өрелі ой айтса,
Қазыбек би: Атадан жақсы ұл туса, Елінің туы болады. Атадан жаман ұл туса, Көшінің ең соңы болады деген.
Бала біздің болашағымыз. Ұрпақ - ғұмыр жалғасы, тіршілік көзі. Қай халық болсын, үмітін ең алдымен ұрпағынан күтеді.
Ілияс Жансүгіровтың әкесі есесіне сауаты бар, өзі өнерлі адам болған. Ол баласының тәрбиесіне қатты көңіл бөлген. Өзінің бойындағы тамаша өнерінің бәрін баласына үйретеді. Ілияс әкесінен жаз, оқуды ғана емес етік тігуді, домбыра тартуды, қоңыр дауыспен ән салуды үйретеді.
Зерек, ұғымтал Ілияс халқының ән - жыр, күй өнерін, бай ауыз әдебиет үлгілерін жаттап өсті.
Ал Абай аулында туған Мұхтарды атасы Әуез немересінің зеректігін, алғырлығын байқап Абай өлеңдерін жаттатып, сөз қадірін үйренуге тәрбиелеген.
І топ. Сіздің отбасыңызда бала тәрбиесіне кім көп көңіл бөледі? Ал сіз кімнің көңіл бөлгені дұрыс деп айтасыз?
ІІ топ. Сіз өзіңіздің бойыңыздағы қандай қасиетті мақтан тұтасыз? Сіз осы мақаламен келісесіз бе?
І топ. Ұлдың ұяты әкеге, қыздың ұяты шешеге деген мақал бар. Сіз осы мақалмен келісесіз бе?
ІІ топ. Жақсы әке - жаман балаға қырық жыл азық деген мақалды қалай түсінесіздер?
І топ. Жалған айтып ата – анаңды алдаған кездерің болды ма? Өтірік айтқан адамнан болашақта адал азамат шыға ма? Елдің тірегі бола ала ма?
Адамды алдау –
Арыңның алдында қылмыс –
Ағаңды алдау –
Анаңның алдында қылмыс –
ІІ топ. Істеген жақсылығыңды сату дұрыс па?
І топ. Өзіңнің бойындағы қандай қасиетті мақтанышпен айта аласың.
1 жағына жазады.
Жүргізуші: Мен үш қасиетімді мақтан тұтамын депті,- Ақан сері. Олар: 1) жалған айтпадым. 2) жақсылықты сатпадым. 3) һәм ешкімнен ештеңені қызғанбадым.
Бұл үш қасиет әркімнің өз құдайы.
Өз құдайынан айырылған күні адам бос кеуде, өлгенмен тең деген екен.
Жүргізуші:
Нағыз жігіт – қорған болар халқына,
Нағыз жігіт – берік болар антына,
Нағыз жігіт – жалғастырып дәстүрді.
Адал болар ата – баба салтына.
І топқа: Нағыз жігіт – берік болар антына дегендегі ант дегенді қалай түсінесіңдер?
ІІ топқа: Аманат дегенді ше?
Жүргізуші: Иә бүгін мектеп партасында отырған ұл, ертеңгі жігіт, ер азамат, елдің тірегі. Ал азаматтың жүгі ауыр. Мен қазақпын дейтін азамат өзінің шыққан тегін, кіндік кесіп, кір жуған ата - жұртын қастерлеп, жадында ұстау керек. Жеті атасын білген ұл жеті рулы елді біледі деп айтамыз қазақ тегін айтпаған.
Топ: Олай болса жеті атаңызды, руыңызды білесіз бе? Жеті атаны білу үшін не қажет?
Жүргізуші: Атаның ұлы болғанша, халқының құлы бол. Тегіңді біл, терең біл, бірақ руға бөлінбе. Рушылдың міндеті елін сүю, ол саған міндет
1) сіздің бойыңызда қандай қырсыз (жаман) мінез бар? Ол кімнен жұқты деп ойлайсыз?
2) Қырсыз мінез ұлдан шыға ма, әлде қыздан шыға ма?
Жүргізуші: Қазақта баланың жақсы мінезі, қылықтары болса, өзімізге тартқан, жаман қылығы болса нағашы жұртына тартқан деп жатамыз.
Ұл – қыздан да жаман мінез шығады. Қырсыз Ж. Баласағұн айтқан екен.
Оған дәлел ретінде мына кестені қарастырайық.
Қазақ не үшін жеті атасын білмеген жетісіз деген?
Өйткені жеті атаға дейін адам қаны сақталады екен. Оны ғылым дәлелдеп отыр. Мысалы:
Өзінде - 100% қан болса
балаңда - 50%
немереңде - 25%
шөбереңде - 12, 5%
шөпшекте - 6, 3%
неменеде - 3, 1%
туажатта - 1, 5%
Демек, қанның ұқсастығы тұқым қуалайтын ауруларды қоздырып, ұрпақ азатынын қазақ әу бастан білген.
Жүргізуші: Халқымыздың аяулы ұлы, зиялы азаматы Б. Момышұлы кезінде былай мұңайған екен. Жаудан да, даудан да қорықпаған қазақ елі еді. Ендігі қорқынышым көбейіп жүр. Балаларын бесікке бөлемеген, бесігі жоқ елден қорқам. Немересіне ертегі айтып беретін әженің азаюынан қорқам. Дәмді, дәстүрді сыйламайтын балалар өсіп келеді. Оның қолына қылыш берсе, кімді болса да шауып тастауға даяр. Қолына кітап алмайды. Үйреніп келе жатқан бала жоқ, үйретіп жатқан ата - ана жоқ.
(қонақтардың пікірін тыңдасақ) 3 асыл мінез, 3 қасиет, қонақтарға тарату.
Қорытынды: Ата - бабаларымыз ұрпағынан үш асыл мінез, үш асыл қасиет, табылуын талап еткен.
Кері байланыс парағын беру
Наркескен қайрылмайтын қылыш болса
Мінезі, ақыл, өнер дұрыс болса,
Бір сырлы, сегіз қырлы болса жігіт
Жорғадай тілі майда жүріс болса.
Ақылды, сабырлы ер деп соны айтамыз,
еткені берекелі жұмыс болса.
Ақиқат адамдықтың белгісі сол,
Су берсең, балдай көріп қанар болса.
Дархан мен Асанәлінің орындауында Сарбаз жыр.