Салықтар, белгілі болғандай, мемлекеттің қызметінің барлық бағыттарының қаржыландыру көздерінің бірі және мемлекеттік басымдықтарын өтеудің экономикалық құралы.
Салықтар — мемлекеттік егемендіктің ықылас білдіруінің бірі. Осынысымен олар мемлекеттік мүліктер мен қарыздардан алынатын табыстардан ерекшеленеді. Мемлекеттің егемен құқығы болып әрқашанда салықты өндіріп алудың құқығы тиынды шығару және әділ сотты жөнелту сияқты, соған орай, салықтар біржақты тәртіпте белгіленген. Салықтар және олардың қызметтері нақты базисті көрсетеді, яғни салықтық саясатта мемлекетпен қолданылатын салықтық қатынастардың жылжуының объективті заңдылықтары.
Салықтық заң шығарудың мақсатты бағытталуы қолданылуды анықтайтын үкімет органдарының және басқарудың құқықтық қызметтердің кешенінің ұсынушы болып есептеледі. Бұл көзқарастан, халық аймағындағы саясат — бұл сонымен қоса мемлекеттік табысты реттеу, жоспарлау және бақылау кезінде салықтық техниканы жүзеге асырудағы құқықтық нормалар.
Қазіргі экономистердің анықтауы бойынша, салықтық саясат қаржылық саясаттың бөлігі болып табылады. Салықтық саясаттың мазмұны мен мақсаты қоғамның әлеуметтік- экономикалық құрылым мен үкімет басындағы тұрған әлеуметтік топтармен шарттасылған. Экономикалық негізделген салықтық саясат салықтық жүйе арқылы орталықтанған құралдарды оптимизациялаудың мақсатының ізіне түсуде. Батыс экономистері салықтық саясатты бөлек бөлмейді және мемлекеттің өзінің қызметтері мен міндеттерін орындауын салықтар арқылы жүзеге асырудың қаржыландыруын түсіндіруімен, мемлекеттік шығындардың жағдайларын зерттеуінсіз салықтардың әсерін қарастырмайды.
Жұмыспен қамтылу, өндіру көлемдерінің және инфляция қарқынының өзгеру деңгейіне бағытталған үкіметтің арнайы шешімдерінің нәтижесінде мемлекеттік шығындардың, мемлекеттік бюджеттің, салықтарының және сальдо мөлшерлерінің мақсатты бағытталған өзгерулері ретінде анықталатын бұндай саясатты дикрециялы фискалды деп атайды.
Дискрециялық емес фискалды саясат — бұл сондай-ақ жалпы табыстың циклдік ауытқудың нәтижесінде айтылған мөлшерлердің автоматикалық өзгеруі. Мұндай саясат тұрақтандырылған ықпал көрсететін ЖҰӨ өсу (кему) мерзіміндегі мемлекеттік бюджетке таза салықтық түсімдердің автоматикалық көбеюін (азаюды) болжайды.
Нақты жағдайда таза салықтық түсімдер бюджетке салықтық түсімдердің мөлшерінің және үкіметтің төленген трансферттер сомасының арасындағы айырымын айтады.
Мысалы, Юткина Т.Ф. салықтық саясатты салықтық заңдардың мақсатты бағытталуын айқындайтын үкімет органдарының және басқарманың құқықтық қызметінің кешені деп анықтайды.
Салықтық саясат үкімет органдары мен басқарманың ғылыми негізделген және экономикалық мақсатқа сай тактикалық және стратегиялық құқықтық қызметтерінің жиынтығы ретінде анықталады.
Салықтық саясатты жүргізудегі бастапқы нұсқама болып тек қана құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету, салық төлеушілерден салықтық төлемдерді төлету емес, сонымен қоса салық салудың ықпалының астында жиналған шаруашылық — экономикалық қатынастарды бүкілжақты бағалауды жүргізу. Сондықтан, салықтық саясат — бұл салықтық заңдардың үйғарымның автоматикалық орындалу тиіс, оларды жетілдіру.
Салықтық саясат келешекке есптеумен жүргізілген салықтық стратегия, ал нақты мерзімде — салықтық тактика. Тактика және стратегия айырылмас, егер мемлекет қоғамдық, корпоративтік және жеке экономикалық ынталарды келістіруге ұмтылады. Жиі, мемлекеттің басқарушысымен әрекет қылған нақты кезеңде салық салудың координациясы бойынша тактикалық қадамдар экономикалық дәлелденбеген. Бұл тек қана салықтық стратегияның өткізуіне кері әсер келтірмей ғана қоймай, сонымен қоса мемлекеттің экономикалық бағытын деформациялайды. Салық саласындағы Ресейдің әйгілі экономисті Черник Д.Г. салықтық саясатты экономикалық мемлекеттік реттеудің негізгі құрамы болып табылады және жеке кәсіпкерліктің дамуына қаржылық ықпалын көрсетеді деп ойлайды.
Салықтық саясаттың қаржы құралдарының алымының формалары мен әдістерінің жиынтығы — қиын жағдай . Онда терең қарама — қайшылық шалғындық салынған: бір жағынан, экономика субъетілерінен жеткілікті қаржы ресурстарын айыруды қамтамасыз ету, екінші жағынан — бұл жағдайда олардың іскерлік активтілігінің төмендеуін ұйғармау. Бұл парадоксты шешу орынды компромисс есебінен қамтамасыз етіледі — деп, өз жұмыстарында Соколинский В.М. белгіледі.
Экономикалық сөздіктерде берілген анықтама келесі түрде жинақталған: салықтық саясат — салық салуда тікелей немесе жанама қатынасқа ие, қандай да бір мемлекеттің конституциясымен салықтық заңдардың жиынтығы және басқа заңды актілерде анықталған салықтық қатынастардың қатысушылардың өздерінің құқықтары мен міндеттерінің орындалуындағы стратегиялық бағыт және тактикалық іс — әрекет .
Бірақ ең қысқа анықтама дамыған елдердің салықтық жүйесі сөздігінде берілген, ол салықтар аймағында мемлекетпен өткізілетін шаралар жүйесі ретінде салықтық саясатты сипаттайды.
Жоғары дамыған нарықтық қатынастар жағдайында өндірістің құрылымының өзгеруін, территориалды экономикалық дамуын, халықтың табыстылық деңгейін өзгерту мақсатымен ұлттық табысты қайта тарату үшін мемлекетпен салықтық саясат қолданылады. Салықтық саясаттың міндеттері келесілерге бағытталады:
1.өзінің қызметтері мен міндеттерін орындау үшін мемлекетті қажет қаржы ресурстармен қамтамасыз ету;
2.жалпы елдің шаруашылығын реттеу үшін жағдайларды жасау;
3.нарықтық қатынастардың процессінде пайда болған халықтық табыс деңгейіндегі тепетеңсіздікті тегістеу.