БОНИТТЕУ ӘДІСІН ҚҰРУ ШКАЛАСЫ. ТОПЫРАҚ ЭТАЛОНЫ
Бониттеу дегеніміз – топырақты сапасы бойынша бағалау. Бониттеу жер кадастрының құрам бөлігі болуымен қатар, жеке шара түрінде жүргізіледі. Жер бағалау жұмыстарының бірінші кезеңі ретінде топырақ бонитеровкасы жерді экономикалық бағалау үшін бастапқы мәліметі дайындалуы тиіс. Бониттеу нәтижесінде дақылдар үшін дайындалған агроөндірістік топтар дайындалады. Ол жеке табиғи құбылыстарға байланысты сандық сипаттаманы көрсету керек. Топырақ бонитеровкасына тәжірибеден оның көрсеткіштері ретінде табиғи және экономикалық қасиеттері мен көрсеткіштер қолданылады.(өнімділік және пайда). Бонитеттеу кезінде көбінесе табиғи құбылыстар мен топырақ қасиеттері пайдалынады. Топырақ бонитеровкасының теориялық негіздерін топырақтанудың ғылыми негізін салушы В.В.Докучаев болып табылады.
Балл бонитетін есептеудің бірнеше әдістемесі бар. Бонитеттеу шкаласын құру үшін негіз болып гумустың құрамы пайдаланады. Бұл әдістемелерде гумус қорының өлшем бірлігі – тонна/га болып есептеледі.
Эталон ретінде гумус қорының құрамы ең үлкен топырақ саналады. Қазақстан Республикасындағы жер ресурстарын басқару комитеттерінде қабылданған әдістеме бойынша топырақ эталлоны 100 балл деп алынады. Эталон топырақ ретінде кәдімгі орта қуатты, орта саздақты қара топырақ, гумус қоры 0-ден 50 см қабатта 7 % болған кезде, сол топырақ эталон топырақ болып табылады.
Басқа топырақтарға сол эталон бойынша пропорция ретінде есептеледі:
Бб = (% гумус қоры 0-50 см) / 7