Бүл жағдайда сүраныс кездейсоқ болады. Сондықтан сэйкес үлгілердің мінездік сипаттары өзгереді де, оларды талдау қиындай түседі. Сондықтан, ең жай үлгілеулерге тоқталамыз.
Сүраныс г -дің шамасы Т уақыт аралығында кездейсоқ болсын да, оның таралу заңдылығы (қатар) р(г) берілген немесе (р(г)- ықтималдың тығыздығы берілген болсын.
( р(г) мен (р(г) — тэжірибе не статистикалық негізде бағаланады). Егер, сүраным г қор деңгейі
8 — тен аз болса, онда өнімді артық сатып алу (сақтау,сату). Әрбір өнім бірлігіне қосымша шығын С^- шығаруды талап етеді. Егер де г)^- болса, онда тапшылық үшін эрбір өнім бірлігіне айыппүл төлеуді қажет етеді.
Стохастикалық үлгілеулерде есептерде кездейсоқ болып табылатын қосынды шығын үшін оның орта мәнін немесе математикалық күтуін (ожидание) қабылдайды.
Егер сүраным г — дискретті болса, онда таралу заңдылығы р(г) — болады да, жалпы шығыннан математикалық күтуі
5 оэ
г=0 г=5+1
(30) -да бірінші қосылғыш (8-г) -бірлікке тең артық өнім алу шығынын ескереді (г <8-болады), ал екінші қосылғыш — (г- 8) -бірлікке тең, өнімнің (г)^) тапшылығына сэйкес айыппүлын білдіреді. Егер, (р(г) ықтималдың тығыздығымен берілген үздіксіз кездейсоқ сүраным қарастырылса, онда
0 0
Бұл жағдайда қорды басқару есебі деп (30) мен (31) -нің қосынды шығынының математикалық күтуі ең кіші мән қабылдайтын 8 -қорын табу ұғылады.
ҚОРЫТЫНДЫ
Стохастикалық программалаудың есебі математиканың экономикада және басқа ғылымдарда кеңінен қолданылуы осы ілімнің өзіне тән ерекшелігі болып табылады. Егер оның осы ерекшелігін түбегейлі экономикалық талдаумен біріктіре отырып пайдаланса, онда өндірістік жұмыстарды тиімді ұйымдастыруда және басқаруда, яғни әр істен ұтымды табыс табу жолдарында математикалық әдістемелерді қолдану-бүгінгі күндегі ең қажетті істің бірі.
Сонымен, қорыта келгенде, мынадай тұжырым жасауға болады: бұл пәнді оқу студентке қарапайым экономика есептерінің математикалық модельдерін құрастыруда алғашқы қадам жасауға, олардың математикалық қойылуы мен шешу әдістерін үйренуге мүмкіншілік береді. Студент осы математикалық бағдарламалау арқылы экстремалдық есептерді зерттеуге және олардың шешу әдістерін анықтап, өзіне қажетті әрекеттерді орындай алады.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Ә.Ж. Сапарбаев, Қ.А. Ахметов, А.Т. Мақұлова Экономикалық-математикалық әдістер мен модельдер
Н.Ш Кремера Исследовавание операций в экономике Москва 1999
А.С Шапкин, Н.П Мазаева Математические методы и модели исследования операций Москва 2005
В.В Федорсева Экономика-математические методы и прикладные модели
З.К Құранбаев Математикалық бағдарламалау есептерін шешу 1997
Ж.Ә Құлекеев Сызықтық бағдарламалаулау негіздері
Ю.М Кузнецов Математическое программирования
Оспанов С.С., Асқарова Ж.А. Экономикадағы сызықтық модельдерді талдаудың математикалық әдістері Алматы, 2006.
Оспанов С.С. Экономикадағы математикалық модельдер Алматы, 2006.
Сабитова Х.К. Экономико-математические методы Алматы, 2003